Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àlbere , nm, nf: àlbore, àlbori, àlbure, àlvere, àlvure, àrbere, àrbore, àrbule, àrbure, àrburi, àrvere 1, àrvore, àrvule, àrvure, àvure Definition mata, matedu chi faet mannu meda e linna grussa / a s'àrbure si dhi podent distínghere custas partes: s’arraighina, sa cotzina o fundhale, su truncu, rughes o ingruxadura, is cambos, is naes, is cambigiolos (coma o chimas), su corgiolu, is ogos, sa fògia, su frore, su frutu Synonyms e antonyms mata, unnu Idioms csn: prantai, pudai, inferri, segai, iscomai un'à.; su chi podet fàghere un'à.: nàschere, tènnere, crèschere, èssere in abbas, ogrire, isparare, batire, iscutinare foza, imbegrare, sicare; sere, pasare suta de un'àrbure = acanta, suta de is cambus e nais; s'àrburi si pesat dereta = tirat meda a in artu, creschet meda de artària; àrburi genealógicu = s'arereu, sos de una famíllia gai comente benint unu ifatu de s'àteru cussiderados in tempos longos, de generatzione in generatzione; fàghere s'àrbure ritza, o àrbure arta = fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai, fàghere su palone, pesàresi ritzu ponindhe sas manos (sa conca puru) in terra e sos pes in artu Sentences àlvure amigu meu, càrrigu de música suta de sas manos de su bentu (S.Baldino)◊ s'abe giughet su pódhine de un'àrvure a s'àteru ◊ su fogu s'est inchessau a sas àrvules mannas ◊ cust'àrvore ch'est artu meda ◊ su logu fit totu àrbures mannas ínnidas chi no aiant proadu mai bistrale Etymon ltn. arbore(m) Translations French arbre English tree Spanish árbol Italian àlbero German Baum.

arvurítu , nm Definition min. de àrvure, matighedha, mata pitica Synonyms e antonyms arbulítzulu, arburedha, matixedha, piantone 1 Translations French petit arbre English sapling Spanish arbolillo Italian alberèllo German kleiner Baum.

coltína , nf: cortina, cultina Definition sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Synonyms e antonyms paltza, prassàrgia, pratzada Idioms csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Sentences est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Surnames and Proverbs smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Etymon srd. Translations French le couvert d'un arbre English Space under a tree Spanish lugar debajo de un árbol Italian lo spàzio sótto una pianta German Schatten eines Baumes.

còma , nf: comma 1 Definition is puntas prus fines de is matas, una de is tres partes de una mata (in sensu verticale), sa prus in artu Synonyms e antonyms carvata, chima, comiola, frandha 1, pumpulina Idioms csn: pònniri sa cosa a truncu coma = cun sos runcos parte a cara a un'ala e parte a cara a s'àtera, fintzas a dortu e a rugadis, a s'irregulada; o est mamma o est carru ’e coma! = si no est una cosa… est un'àtera! Sentences is mànigas de su lori si depint carrigai postas a truncu-coma ◊ piga su cambu de sa parti de su truncu, no de sa coma! 2. ndi as a bolli a cuncordai duus fuedhus a truncu coma!… Scientific Terminology rbr Etymon ltn. coma Translations French chevelure d'un arbre English leafage Spanish copa Italian chiòma delle piante German Baumkrone.

màta , nf Definition css. linna chi abbarrat bàscia, a cambos medas o a truncu fines, a mola, ma fintzes cussa chi faet arta, manna, a truncu solu e grussu (prus che àteru si precisat: m. de rú, m. de chessa, m. de figu, m. de olia, m. de ílixi)/ min. matixedha, matutzedha / ala de m. = camba, nae manna; fai sa mata = fàghere s'àrbure ritza, pònnere sas manos in terra e caminare cun sos pes in artu Synonyms e antonyms busa 1, macra, maúgia, moa 1, molarxa, tupa / àlbere Sentences su logu est totu matas de rú, no faghet mancu a bi colare 2. is matas fiant afracuadas e abbruxadas ◊ dónnia mata chi no donat frutu bonu at a èssi segada e ghetada a su fogu (Ev)◊ sa foresta oe no est buscosa cun sas matas colossales (I.Casula)◊ cussu si est apicau a sa mata e nd'at iscardancau un'ala ◊ de matas de méndhula e de figu fuint prenos sos ortos 3. calincunu piciochedhu camminat cun is manus, cambas a susu, faendu sa mata Surnames and Proverbs smb: Mata, Matta / prb: a corpu a corpu si ndi segat sa mata Etymon srdn. Translations French maquis, buisson, arbuste, arbrisseau, arbre English bush, tree Spanish mata, árbol Italian màcchia, cespùglio, arbusto, àlbero German Busch, Strauch, Baum.

pumpulína , nf Definition is puntas prus artas de una mata Synonyms e antonyms chima, coma, pitiobedhu, punta Translations French faîte d'un arbre English treetop Spanish punta Italian cima degli àlberi German Wipfel.

sòca 1 , nf Definition s'arraighina de una mata in su tretu ue est ingrussada, coment'e fata a nodu, de prus a mancu a paris de terra Synonyms e antonyms cioca 1, ispicone 2, raighina, tzompa Sentences candu s'ispillonat su cardu si ndi bogant is pillonis de a ingíriu de sa soca Scientific Terminology rbr Etymon ctl. soca Translations French pivot d'un arbre English taproot Spanish raíz fusiforme Italian fittóne di una pianta German Hauptwurzel.

tilimbavuristèra , nf Definition genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Synonyms e antonyms pudhedhu Scientific Terminology mt, Cercis siliquastrum Translations French arbre de judas English judas tree Spanish ciclamor Italian àlbero di Giuda German Judasbaum.