Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arregortzài , vrb: arregurtzai Definition pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Etymon ctl. regalzar Translations French boucher des fissures avec de petits bouts de pierre English to splinter again Spanish encascotar, rellenar Italian riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare German mit Spänen oder Splittern verstopfen.

brúsca 1 , nf: brúschia, burca, burga, busca 2 Definition pedrighedha tundha de erriu, o de mare (funt chimbe), chi si ponet po giogare: dhue at giogu (es. a su paradisu) chi sa pedrighedha est una solu e ladita, un'orrugu de matone, de téula / betare sas bruscas = tirare a billetes, fàghere a su chi essit essit, giogare a s'imbrusca (po pigare una parte chentza partzialidades, sa chi tocat) Synonyms e antonyms bàtile 1, bicu 1, bríscula, brúscula, cucu, lecucu Etymon ltn. bruscum Translations French pierre, caillou roulé English stone Spanish piedra Italian sasso German Stein.

cantonàda, cantonàra , nf: contonada Definition pedra manna segada giusta chi si ponet tenta apare cun àtera girada agiummai sèmpere de 90° ue su muru girat faendho a bicu; s'ispígulu etotu de su muru; orruga istrinta, pitica Synonyms e antonyms bica, cantone 1 / cdh. cantunata / botorinu Idioms csn: avb. a contonadas = chentza órdine; bogàreche una c. = intrare prus a intro unu muru, mescamente in su tretu chi faghet a contonada, pro illargare unu coladorzu; contonadas de erista = tentas apare e ziradas de 90° inue su muru càmbiat filada e faghet a ispuntone; betàreche sa contonada, faedhendhe = fai arroris, narri cosas chi no tenint sétiu Sentences dàeli una contonada, como, a su mastru! ◊ candho isterrides sa preda in su ponte, sas contonadas ponídelas ue serbint ◊ candho faedhat cussu che betat sa contonada! 2. cussu rundhellu istat tota die ifatu de sas contonadas! ◊ carchi petitore isterret sa manu pro sa limúsina in sas cantonatas de sos gurutos ◊ los ant bidos paris, fichidos in s'ata de una contonada Etymon srd. Translations French bloc, pierre angulaire English corner stone, street corner Spanish piedra angular, rincón Italian piètra d'àngolo, squadrata, cantonata German Eckstein, Ecke.

caróngiu , nm: corognu, coróngiu, coronzu Definition códulu, crastu, nodu mannu de pedra, orroca (ma fintzes crastu piticu); cúcuru de una sedha, de unu montigu / arrumbulai che caróngiu; Coronzu pertuntu = orroca manna arta, istampada, in su sartu de Neoneli Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, canóngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, corunele, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru, múngulu, nodu 1 Sentences fuat isciorrochendu caròngius in mari ◊ iat serrau s'ennixedha e dh'iat acotzada cun d-unu coróngiu ◊ at asubau su fagotedhu a unu coróngiu ◊ fiant timendu ca dhis obiat iscudi caròngius a conca ◊ s'àcua de sa mitza ndhi essit de asuta de unu caróngiu Surnames and Proverbs smb: Corongiu, Coronzu Etymon ltn. *coroniu Translations French roc, pierre English rock Spanish peñasco, roca (f) Italian masso, macigno German Fels.

còda 2 , nf: code, codi 1, cori 2, cote Definition genia de pedra, fintzes cussa de acutzare ainas / min. codighedha Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Idioms csn: sa cori po acuciai = pedra de arrodare; codedha de riu = pedra ladhia Sentences si ponet a caminare iscurtza in mesu de sas codes acutzas che burtedhu ◊ at batidu code bianca de riu ◊ cussu dinai no mi comprat mancu sa codi po sa pudatza! 2. ses acutzendu is ainas de sa menti in sa codi de su tempus Surnames and Proverbs smb: Coda, Code Etymon ltn. cote(m) Translations French pierre à aiguiser, caillou English hone, stone Spanish amoladera, guijarro Italian còte, ciòttolo German Wetzstein, Kiesel.

cràltu , nm: crastu, grastu Definition orrugu de pedra, piticu o mannu, fintzes orroca manna; nau de is boes, sa carena; nau de unu, chi est fatu a sa grussera, pagu crabbosu e pagu educau; unu tempus fut su castedhu, chi dhu poniant in d-una de is duas partes de is monedas puru e po cussu fintzes como de una moneda de metallu si distinghent duas partes, rughe e crastos, a logos santus e crastus: in sa prima, in sa moneda sarda dhue at agiummai sèmpere una grughe pitica, in crastos dhue at in is monedas chi si connoschent agiummai sèmpere una conca e po su prus dhu'est iscritu su valore Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, ladhia, lecucu, lódhuru, múngulu, nodu 1, roca Idioms csn: pònnere sa cosa a rughe e a crastos = ghetai a coredhu, acomenti essit; colpare a rughes e a crastos = aundi ferit ferit, a dónnia parti, a manca e a destra; ischitindhe o zoghendhe, leàresi rughe o crastos = innantis de ghetai sa muneda, nàrriri una de is duas afaciadas, iscioberai una de is duas possibbilidadis Sentences est unu logu totu crastos ◊ una conca de crastu fata a picu comente mai intendhet poesia?! ◊ su nuraghe est una domo pesada cun crastos mannos ◊ e prite no ti filas una frundha a che los giagarare nessi a craltu? 2. candho ti lasso, Sardigna istimada, su coro in sa petorra intendho in pena e mi pesat che crastu in sa carena 3. a rughes e a crastos colpat forte pro che ispèrdere in presse su giudeu! (A.Dettori)◊ sunt totu a pira che truncos tortos, unu subra de s'àteru, totu a rughes e a crastos 4. sa crastadura de is bòis si fait po cresci su crastu e po dhus fai masedus 5. ite ti leas, rughe o crastos? Surnames and Proverbs smb: Crastu, Crastus Translations French caillou, pierre English stone Spanish piedra Italian sasso, piètra German Stein.

iscàza , nf Definition scherda, liesca, arrogalla de pedra, pedrighedha prus matuca de sa giarra, ma prus pitica de sa pedra bona a fàere muru, sa chi abbarrat in sa cava, a meda, bona solu a prènnere buidos Synonyms e antonyms ischerda / arrogu, bículu, matzagani Sentences a manu a manu chi artziamus sa traessa, collide iscaza e betade a reprenare! 2. ómines cantos sunt, un'iscaza de machine l'at ognunu ◊ iscazas de ammentu pigant a fiore in s'ispuma de su tempus ◊ mi est tocada in sorte un'iscaza de tempus Etymon itl. scaglia Translations French fragment de pierre English fragment Spanish china, lasca Italian framménto, pezzame di piètre German Bruchstück, Steinhaufen.

làbida , nf, nm, agt: làbide, làbidu, làpia 1, làpida, làpide Definition pedra manna, lada, bona po pomentos e fintzes sa pedra chi si ponet a cobertina po acabbare unu muru sicu (murubbullu); lastra de pedra, mescamente de màrmari o granitu, chi si ponet cun cosa iscrita po ammentu de ccn., in is losas de is mortos; tàpile, frocu de àtera cosa, lada, fintzes lea de terra; chi est de pedra Synonyms e antonyms tella / losa Sentences pro abbitu teniant una pinneta fata de làbidas de pedra bianca 2. in su campusantu bi at unu monumentu làbidu 3. a làbides russas sa bidhia si solvet sola…◊ candho sa terra benit boltulada in s’annighinu ndh’essit a làbidas (A.M.Pinna) Etymon ltn. lapide/m) Translations French pierre tombale, plaque, dalle English tombstone Spanish lápida, losa Italian làpide German Gedenkstein, Grabstein.

lòsa , nf: allosa Definition lastra de pedra po ammentu de unu mortu; pedra chi ammontat sa fossa de su mortu e fintzes sa fossa etotu, su fràigu inue si ponet su mortu Synonyms e antonyms tumbinu Sentences dh'ant postu una losa de màrmuri 2. mama est marmurada suta de una frita losa, in campusantu ◊ rendhide sos onores a custa trista losa chi ammuntat piedosa sos restos de unu de sos frades! ◊ ohi ite morte penosa… benzant a m'interrare in sa matessi losa! ◊ sa die de sos mortos sa zente andhat a pònnere frores e làntias atzesas subra de sas losas 3. si notíscia no retzis bella una losa li faghes fraigare ◊ babbu tou puru ch'est in sa losa Surnames and Proverbs smb: Losa Etymon ctl., spn. llosa, losa Translations French dalle, pierre tombale, tombe, tombeau English slab, gravestone, tomb Spanish losa, tumba Italian lastra, làpide, stèle, tómba German Steinplatte, Grabplatte, Grab.

pèdra , nf: pelda, perda, petra, preda, preta Definition ammesturu de minerales, grae e po su prus tostau meda, chi format is orrocas, sa parte prus a pígiu de sa Terra, frida, nau pruschetotu in su sensu de orrugu (upm), parte pitica, deasi comente si ndhe agatat e comente si bogat de is perderas po fàere muros, incodaos, imprènnere, fàere a giarra po istradas o ammesturare cun ciumentu: si pentzat coment'e cosa chi no tenet sentidu perunu e po cussu fai a prangi o arriri is perdas serbit po nàrrere cantu ccn. cosa movet bene bene su sentidu de su cristianu / genias de pedra: p. de benimindhe (calamida); p. de calchina (carcària o tàchina); p. crobina = pedra de vulcanos, genia de imbidru niedhu, itl. ossidiana; p. ferrina (pedra tostada meda chi bogat orruina); p. fúmiga o spòngia (p. tosca, agghespada, totu tuvuda, pertunta, percolatza, sa chi faent a mola, fintzes bona po arrasigare pedhes conciadas); p. bàina (pedrabbàina)= pedra niedha chi essit a tellas; pedra pretziada = calidade de pedra bella e bona meda po fràigos (o partes) e fintzes po isculturas e trebballos de bellesa (es. màrmuri, granitu, trachite, basaltu); p. elighina (pedrellinna, truncos de matas fossilizadas); p. bianca (lumen de roca); p. de dentes (immartu); p. niedha (basaltu); p. biaita (predabbrava, sorfatu de arràmene); p. foghera, catzavogu, p. bianca, p. de atzàrgiu, p. arba, p. sitzia (pedra po allúere fogu); p. bia, p. morta (pedra tostada meda, pedra modhe coment'e cosa irfata); p. de acutare, acutadolza (genia de pedra chi faent a orrodas po acutzare, a granighedhos minudedhedhos, fines e paríviles); p. modhe (sinnadorza, tarcu); pedra tziporra = genia de pedra chi essit a pígios piticos; àtera calidade modhe: pedrasealza, cantone (prus che àteru bianca, itl. tufo), iscarratzana; perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile; p. de arzola, de alzolare o treulare (orrugu mannu de pedra, longu de dhu pòdere acapiare e pigare a tragu in pitzu de su laore àrridu); p. de sassu (de erriu, po fàere incodaos); p. calaminària (intinghet s'arràmene a grogo); p. siporra (genia de pedra chi essit a orrugos lados, tostada meda); p. de budhu, de bullu (tundha, de erriu, sa chi poniant in su late imbudhidada po dhu fàere budhire in istrégiu de ortigu) Synonyms e antonyms códua, crastu Idioms csn: perd'e sali, de túcaru = rena de sale, túcaru a cantu mannitu tostu (ranza) fatu apostadamente; p. patilla = de bullu, pedra de riu lísia, de imbudhighinare a betare a su late pro lu còghere; p. de arrodu = pro arrodare ainas; perda matzagani o conca de cane = perda chi no tenit sétiu, de malu sétiu; p. razonina = chi essit a cantighedhos, chi si segat a bículos; perdas de ogus malus = zenia de predighina de zúghere in dossu a zisa de breve; tostau che perda = tostu che balla, tostu meda; èssere cotu che preta = imbriagu pérdiu; solu chei sa preta secata, sou coment'e sa perda = solu solu; èssere pedra sulda = betàresi a surdu, èssere de mal'intesa, chi no cheret iscurtare; bogare pedra = segare, fàghere pedra in sa cava; manigàresi sas pedras de su caminu (irrocu) = no lassai nudha, papai birdi e sicau; no lassare pedras in su caminu = furai cantu si agatat, de totu; fàghere a ríere sas pedras = fai arriri meda; fàghere a prànghere sas pedras = secare su coro a sa pedra, fai prangi a totus; b'at de ndh'àere dolu sas predas = zente de lastimare abberu (sa pedra no zughet coro modhe!); su male de sas pedras = pedra chi si bi faghet in su fele, in sos runzones, itl. calcolòsi; nàrrere de sa pedra pane = fai passai una cosa po un’àtera, fai a crèiri su malu po bonu; coru de perda = de coro malu, chi no tenet dolu; circai a perdas pesadas, a p. furriada, istovecada = chircare totue, meda, a pilighísciu; pedra de assentu = pedra de contonada; perdas fitas = pedras de s’antigóriu, unu pagu a zisa de figura de carchi cosa e postas ficadas ritzas; èssere sas pedras in abba = in logu de rocas, essire s'abba in sas pedras de cantu at próidu meda; abbarrare a pedra de cadhigare, de sètzere = abbarrai po pedra de fundamentu, po sempri; grai che perda = pesosu meda; dare pedra ’e pistare a unu = pònnereli dificurtades, dàreli it'e fàghere meda a inzotu, a cadha (mescamente andhèndheli in contràriu); iscúdere a preda moindhe = frusiendi, de cantu o pro comenti benit iscuta Sentences triballu malu est a bogare pedra! ◊ beneico sas pretas chi at secatu babbu meu pro pesare a mie (P.Dui)◊ no iscudas a pedra, ca est chei sa balla! ◊ su muru fràigu a pedra est forte ◊ sa preda in s'aronzu si collit a muntonedhos ◊ s'impedrau in bidha fut fatu a pedra lisa de frummi 2. un'amigu bonu no dh'agatas mancu a perda furriada ◊ est sempri currendu infatu de su sodhu a perdas pesadas ◊ as incontradu una pedra de tocu chi no la movent sisias ne bentos! ◊ fit fitzu únicu, éniu, solu chei sa preta secata ◊ si no ses pedra sulda già as intesu! ◊ no castis cussas piciocas: lah ca ti tocu de perda! ◊ ma cale mascatzu, cussu, si no betat pedra a pudha?! ◊ cuss'àcua furiat bona po su mali de is perdas ◊ at a mòrrere isse puru, no at a abbarrare a preda de cadhigare! ◊ mi at postu in sa perda de sa bregúngia, ca mi parit ca portu unu facili in faci! (A.Murru)◊ "Su Para e Sa Mòngia" funt duas perdas fitas intermesu de Santuanni e Santantiogu 3. sa pipia si est posta a suncuai e a prangi de fai piedadi a is pedras Surnames and Proverbs smb: Perda Scientific Terminology mnr Etymon ltn. petra Translations French pierre English stone Spanish piedra Italian piètra German Stein.

pedràda , nf Definition pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra Sentences si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos Etymon srd. Translations French coup de pierre English blow with a stone Spanish pedrada Italian sassata German Steinwurf.

pedràghe , nm, nf: pedriaghe, perdaghe, predache, predaghe Definition logu totu pedra; pràdiche o pedra lada po cassare animales (margianes, pigiones, lèperes)/ parare unu p. pro tènnere puzones Synonyms e antonyms crastarzu, pedrera, pedriaxu, praicàrgiu, razile, talloraxu / altana, peàdiga 1, pradera Sentences dogni ómine o fera, mavele o marraghe, dae dogni pedraghe, gridat sa protesta ◊ ruent che puzone in sa predache Etymon srd. Translations French terrain pierreux, traquenard en pierre English stony ground, stone trap Spanish pedrisco, losa Italian pietràia, schiàccia, tràppola di piètra German steiniges Gelände, Falle aus Steinen.

pedràle , agt, nm: perdali, petrale, predale, pretale Definition chi est de pedra, tostau che pedra; pedra de fundhamentu (mescamente su pl.), fintzes pedra de argiola po treulare; su tretu in mesu in mesu de s'argiola Synonyms e antonyms perrai Idioms csn: béciu p. = betzu meda, a pes in sa fossa; surdu p. = chi no intendhet nudha nudha; birde p. = birde meda, cherfu, nadu de frutuàriu Sentences est béciu perdali ◊ fit una nue niedha pedrale ◊ s'ustinu est surdu predale e mudu che tumba ◊ germanu miu est surdu perdali ◊ est istatu in prejonia fintzas a si torrare vetzu petrale 2. e cale coro pedrale no sentit custas penosas boghes suas amorosas? (Grolle) Etymon srd. Translations French de pierre English stony Spanish de piedra Italian di piètra German steinern.

píca , nf Definition pedra manna trebballada, imboidada e fata a bisura de bartza pitica de dhue pòdere pònnere cosa aintru (abba, impastu, brovendha), prus che àteru po betare a papare a is animales, ma fintzes manna a bisura de bartza a pedras picadas, fintzes in funtanas (tundha o prelongada) po bellesa / sa p. de s'àcua santa = abbasantera; surdu che p. = surdu che picu, meda Synonyms e antonyms cumitedhu, lacu Sentences in sas picas bi at galu impastu e landhe ◊ su frailarzu tenet sa pica de s'abba pro ifritare e temperare sas forramentas ◊ sas cocas in su corrale sunt bichendhe trigu in sa pica ◊ Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ nonnu teniat is picas aundi papànt is bòis 2. lassinendhe che ruo a sa pica e ndh'esso totu infustu Surnames and Proverbs smb: Pica, Picca Scientific Terminology stz Etymon ctl. pica Translations French bassin, lavoir en pierre English stone trough Spanish artesa Italian truògolo di piètra German Trog aus Stein.

tège , nf: texa, texe, texi Definition pedra lada po cassare pigiones o àteru animaledhu areste Synonyms e antonyms predaghe, pradera, pràdica, tèglia* Sentences est andau a pònnere is teges e is lénsias po cassai ◊ in sa texa, un'isposa de pastore bi at isciucadu sos pes a su nignu (S.Casu)◊ sas cótzulas fint cotas in sa texa ◊ in una texa, afaca a s'antarile, bi at una pastera ◊ si est isterruxadu subra de una texa Translations French trébuchet en pierre English broad stone Spanish losa Italian schiàccia German Schlagfalle.