búndha 1 , nf, nm: bundhu 1 Definition
seriedade, naturale bonu e giustu de unu chi tenet firmesa
Synonyms e antonyms
bundóriu,
cabu,
capia,
caràtere,
cumprendhóniu,
sinnu,
tinnu
Idioms
csn:
ómine, fémina chentza b. = chentza caràtere, chi no bi at de si ndhe fidare; pònnere b. in o a unu, a carchi cosa = pònnere cabu, pònnere fatu o iscurtare a unu, dare importu; passare sa bundha = passai sa ganas, su disígiu
Sentences
custas féminas no tenent bundhu, si ant intacadu s'onestade cun fainas malas ◊ fit cantadore de bundhu chi at onoradu sa poesia
2.
s'istadu fit a ponner bundhu a tie ti aia dadu una proendha noa! (A.Serra)◊ a pònnere bundhu in féminas est lucura…◊ mudemus fundhamentu a sos inzitos ponzendhe bundhu a sas cosas chi contant! (P.G.Marras)◊ mi ndhe seo pentidu ca no apo postu bundhu a tie
3.
ndhe zuchio brama, ma mi est passaa sa bundha (A.Cucca)
Translations
French
bon sens,
jugement,
sagesse
English
wisdom
Spanish
sensatez,
cordura
Italian
sénno,
saviézza
German
Verständigkeit,
Weisheit.
giudísciu , nm: giudíssiu,
giudítziu,
zudísciu Definition
su averguare e iscumbatare is cosas, mescamente is chistiones naendho su chi si ndhe pentzat o fintzes betandho una senténtzia; capacidade de cunsiderare bene is cosas, de dhas fàere giustas, cun sabiesa
Synonyms e antonyms
capia,
sabiesa,
selembru,
sinnu
Idioms
csn:
bogai de giudítziu = fàghere irbariare; pèrdiri su giudítziu = irbariare, essire macu; giudítziu universale = su chi at a fàghere Deus a sa fine de totu sos tempos a totugantos; pàrrere su g. universale = irfaghíndhesi totu, unu mamudinu mannu
Sentences
custos funt is giudítzios chi apo iscritu po is poesias chi ant mannau a su de duos cuncursos ◊ su giudítziu po is poesias dhu lassaus a espertos e apassionaos: est a issos ch'ispetat a giare su pàrrere
2.
destruidos cheriant custos chi no ant fide e ne giudísciu ◊ custa est sa terra chi mi at dadu giudítziu in sa vida ◊ cussa picioca fait is cosas cun giudítziu
3.
a proba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ finas sos montes trement dae fundhu chi paret su giudísciu universale!
Etymon
itl.
Translations
French
bon sens,
sagesse
English
wisdom
Spanish
juicio,
sabiduría
Italian
giudìzio,
saggézza
German
Urteil,
Weisheit.
madurèsa , nf Definition
su èssere maduru, prus che àteru nau in sensu morale de acabadu, abbistu, sàbiu
Etymon
spn.
madureza
Translations
French
sagesse,
maturité
English
maturity
Spanish
madurez,
cordura
Italian
saviézza,
maturità
German
Weisheit,
Reife.
sabidoría , nf: sabiduria,
sapidoria Definition
su èssere sàbios, capacidade de pentzare e fàere totu is cosas cun cunsideru, abbaidandho su prus giustu, su prus méngius, su necessàriu
Synonyms e antonyms
gusàriu,
sabine,
sabiore,
sapidóriu
| ctr.
locura,
macheine
Sentences
"Iscurta, abbàida e càglia" fut cumandhamentu de sabidoria chi sos mannos ammentaiant a sos chi funt creschendhe ◊ sa sapidoria animaiat sos printzípios giurídicos de sa Carta de Logu ◊ in su mundhu, de sabidoria bi ndh'at pagu meda
Etymon
spn.
Translations
French
sagesse
English
wisdom
Spanish
sabiduría
Italian
saggézza
German
Weisheit.
sabiénscia, sabiéntzia , nf: (sa-bi-én-sci-a)
sapiénscia,
sapiénsia,
sapiéntzia Definition
su ischire, su cunsiderare e fàere is sàbios, su èssere sàbios in su sensu méngius e prus erricu
Synonyms e antonyms
sabidoria,
sabiesa,
sabine,
sabiore
| ctr.
locura
Sentences
so cumbintu chi pro locura, no pro sabiénscia, a mi crere tantu abbistu fia ispintu ◊ sa providéntzia divina ti at dadu tratos, bellesa e sabiéntzia
Translations
French
savoir,
sagesse
English
understanding
Spanish
sabiduría
Italian
sapiènza
German
Weisheit.
sabièsa , nf: saviesa,
saviéscia Definition
su èssere sàbios
Synonyms e antonyms
sabidura,
sabiénscia,
sabine,
sabiore,
savímene
| ctr.
dortidúdine,
locura,
trotímene
Sentences
s'antiga saviesa no ispírigat prus su bene dae su male ◊ Deus ti at dadu saviéscia
Etymon
itl.
saviezza
Translations
French
savoir,
sagesse
English
wisdom
Spanish
sabiduría
Italian
sapiènza,
saggézza
German
Weisheit,
Wissen.
sabiòre, sabiòri , nm: sapiore Definition
su èssere sàbios
Synonyms e antonyms
sabidoria,
sabiénscia,
sabiesa
| ctr.
locura
Sentences
fint de grandhe respetu siat pro su sabiore e siat pro su grabbu chi aiant fatendhe sas cosas
Etymon
srd.
Translations
French
sagesse,
bon sens
English
common sense
Spanish
sabiduría,
juicio
Italian
saggézza,
assennatézza
German
Weisheit,
Vernunft.
séru , nm: sieru Definition
su si serare, su cunsiderare bene totu is cosas, sa capacidade de si acatare de una cosa e de dha cumprèndhere
Synonyms e antonyms
àrviu,
imprastu,
saeru,
selembru,
sinnu
Idioms
csn:
male chentza s. = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet; fémina, ómine de s. = abbistus, àbbilis, atentus, giuditziosus; cane de s. = chi abbizat; leare su s. de carchi cosa = leare oru, àrviu; fora de seru = fora de tinu, chi no atinat, ammachiadu; èssere in seru = in tinu, zustu de conca
Sentences
sas criaduras sunt chentza seru, ma su mannu depet atuare a su chi faghet! ◊ de sa note chi ant segadu a pedra sos bidros de sos barcones nche li est intrannadu unu seru malu ◊ cussu est macu chena seru ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ est galu a seru sanu mancari apat giampadu sos chent'annos ◊ carimanna, si seru aias tentu ti fist assolada che murone! (M.Murenu)◊ tue morta e deo… ancora so in seru?! ◊ ses resultadu sentza cunsideru ca in sa conca no giughias seru ◊ faedha sintzeru, prite ue sia no ndhe tenzo seru ◊ cussa est genti chen'e sieru!
Etymon
srd.
Translations
French
jugement,
sagesse,
conscience
English
judgement,
consciousness
Spanish
juicio,
sabiduría,
conciencia
Italian
sénno,
giudìzio,
saggézza,
consapevolézza
German
Verstand,
Vernunft,
Weisheit,
Bewußtsein.