afaltàdu , pps, agt: afaltatu,
afaltau,
afartadu,
afartau,
afratadu,
afratau Definition
de afaltare; unu est afaltau candho, si dh'ant brigau o nau cosa (o ischit de àere fatu cosa chi no andhat bene), cumprendhet e ammitit de tènnere crupa mancai chentza dhu nàrrere, citiu, a ogos a terra, sériu, si sapit in farta; fintzes chi sentit coment'e bregúngia, duritu; a logos, bisongiosu, chi tenet bisóngiu, dhi faet farta calecuna cosa
Synonyms e antonyms
afusau,
ammurtinau,
assudhidu,
fartadu,
frajau,
ilfartadu,
mancantzosu
/
suxetzionosu
Sentences
comenti dh'apu castiau est abarrau afartau, ca gei dhu scit cussu puru chi no andat bèni su chi at fatu! ◊ est afartau che cani in crésia! ◊ si mi agatu afartau mi cunfundu
Translations
French
troublé,
contrit
English
troubled
Spanish
con mala conciencia,
sucia
Italian
turbato,
che si sa in cólpa,
compunto
German
betroffen,
sich schuldig fühlend.
afaltài, afaltàre , vrb: afartai,
faltai Definition
fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia
Synonyms e antonyms
ammancai
2.
mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta
Etymon
srd.
Translations
French
se sentir coupable
English
to feel guilty about stg
Spanish
faltar,
tener la conciencia sucia
Italian
sentirsi in cólpa,
in fallo
German
sich schuldig fühlen.
atuaméntu , nm Definition
su atuare, capacidade de pentzare, cunsiderare e cumprèndhere is cosas, de dhas tènnere bene presentes in sa mente, de agatare ite est méngius o andhat bene e ite est peus o andhat male
Synonyms e antonyms
atibbidura,
atibbiscione,
atinadura,
atou,
cumprendhóniu,
seru,
tinnu
Sentences
chentza atuamentu perunu ses: faghes sa cosa chentza bi pessare! ◊ su malàidu no podet faedhare, ma zughet totu sos atuamentos: connoschet, fintzas ◊ su malàidu est grave, at pérdidu sos atuamentos ◊ a bortas si at coment'e un’alluta de atuamentu
Etymon
srd.
Translations
French
conscience
English
consciousness
Spanish
conciencia,
razón
Italian
consapevolézza,
ragióne
German
Bewußtsein,
Vernunft.
consiéntzia , nf: cunscénscia,
cunsiéntzia,
cuntziéntzia,
cuscénscia,
cuscéntzia,
cuscéscia,
cussénsia,
cusséntzia,
cusséssia,
cussiéntzia,
cussiéssia Definition
is atuamentos, sa capacidade de atuare, de si serare de totu, e mescamente de cumprèndhere e pesare ite est bene e ite est male e de si dhu pònnere a coro, de ndhe fàere contu po no fàere male
Synonyms e antonyms
àmina
Idioms
csn:
zúghere sa cusséntzia bruta, neta = àere, no àere curpa, farta, neghe; zúghere, no zúghere cusséntzia = sentire, no sentire su male chi si faghet; gàrrigu de c. = unu male o dannu fatu, neghe, su sentire sa curpa de unu male fatu, o fintzas unu dovere de fàghere; de cusséntzia! (zenia de zuramentu) = chi est nendhe sa veridade, comente li narat sa cusséntzia, chentza cuare nudha; in cusséntzi'e s'ànima = própiu cufromma a sa cusséntzia, de una manera sinzilla; fàghere una cosa a cusséssia = a subràminu, a piaghere, própiu comente si disizat, comente li narat sa cusséntzia; pessone de c. = cussentziosa, chi faghet su zustu, chi atuat a fàghere su zustu, su chi andhat bene, su dovere; mancare de cusséntzia = no fàghere su dovere, fartare in su dovere
Sentences
no est sempre chi sa cuscénscia resessit a l'ispuntare cun s'istintu ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse o a s'infache ◊ in nois duos bi est sa diferéntzia e gai amos divèscia sa cusséntzia ◊ no si podet piús campare: chie solet negusciare est zente sena cuscénscia! ◊ chie giughet cusséntzia no arrogantat su trotu
2.
de cusséntzia, comente bos so nendhe est! ◊ amus manigadu de totu a cusséssia: sa cosa za bi fit
3.
pro no àere gàrrigu de cusséntzia aiat fatu totu su possíbbile ◊ is postus coberaus cun ispintas de canis mannus pesant in sa cuscéntzia de chini si depit bendi ◊ su male chi at fatu l'at a tènnere a gàrrigu de cusséntzia ◊ in cusséntzia de s'ànima semus cunvintos chi est goi
Surnames and Proverbs
prb:
chie no at cusséntzia in fogu no at cusséntzia in logu
Etymon
spn.
Translations
French
conscience
English
conscience
Spanish
conciencia
Italian
cosciènza
German
Gewissen.
sénsu , nm: sentzu 1 Definition
sa capacidade de sa mente de assaborire totu is cosas, de si acatare, de èssere presente, de atuire, ma fintzes su sentire; si narat fintzes po significau de cosas e foedhos, po motivu o iscopu lógicu o de giudu de unu fàere
Synonyms e antonyms
consiéntzia,
santidu
/
significadu
Idioms
csn:
èssiri in sensus = zúghere sos atuamentos, atinare; torrare in sensu, in sensos = torrare sos atuamentos (apustis de unu dimaju)
Sentences
si mantenes sos sensos atentos, sos tales chi ti ammajant cun risitos sunt de amore in coro fritos ◊ at bufau tropu e no est arrallendi in sentzu
2.
afido sas isperàntzias meas a su sensu carrale de sos Sardos pro sarbare custa terra de poesia dae prozetos criminales
3.
a triballare chentza ndhe bogare nudha de bonu no tenet sensu
4.
est morendusí, ma est in sensus ◊ cust'ómini gei no mi parit in sensus, comenti fuedhat! ◊ benemindi in sensus, chistionendi, cun totu ca tenit noranta cincu annus! ◊ su malàdiu respundit cun pagus fuedhus, ammostendi perou de èssiri in sensus
Translations
French
conscience,
sens
English
conscience,
sense
Spanish
conciencia,
sentido
Italian
cosciènza,
sènso
German
Bewußtsein,
Sinn.
séru , nm: sieru Definition
su si serare, su cunsiderare bene totu is cosas, sa capacidade de si acatare de una cosa e de dha cumprèndhere
Synonyms e antonyms
àrviu,
imprastu,
saeru,
selembru,
sinnu
Idioms
csn:
male chentza s. = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet; fémina, ómine de s. = abbistus, àbbilis, atentus, giuditziosus; cane de s. = chi abbizat; leare su s. de carchi cosa = leare oru, àrviu; fora de seru = fora de tinu, chi no atinat, ammachiadu; èssere in seru = in tinu, zustu de conca
Sentences
sas criaduras sunt chentza seru, ma su mannu depet atuare a su chi faghet! ◊ de sa note chi ant segadu a pedra sos bidros de sos barcones nche li est intrannadu unu seru malu ◊ cussu est macu chena seru ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ est galu a seru sanu mancari apat giampadu sos chent'annos ◊ carimanna, si seru aias tentu ti fist assolada che murone! (M.Murenu)◊ tue morta e deo… ancora so in seru?! ◊ ses resultadu sentza cunsideru ca in sa conca no giughias seru ◊ faedha sintzeru, prite ue sia no ndhe tenzo seru ◊ cussa est genti chen'e sieru!
Etymon
srd.
Translations
French
jugement,
sagesse,
conscience
English
judgement,
consciousness
Spanish
juicio,
sabiduría,
conciencia
Italian
sénno,
giudìzio,
saggézza,
consapevolézza
German
Verstand,
Vernunft,
Weisheit,
Bewußtsein.