Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

búndha 1 , nf, nm: bundhu 1 Definition seriedade, naturale bonu e giustu de unu chi tenet firmesa Synonyms e antonyms bundóriu, cabu, capia, caràtere, cumprendhóniu, sinnu, tinnu Idioms csn: ómine, fémina chentza b. = chentza caràtere, chi no bi at de si ndhe fidare; pònnere b. in o a unu, a carchi cosa = pònnere cabu, pònnere fatu o iscurtare a unu, dare importu; passare sa bundha = passai sa ganas, su disígiu Sentences custas féminas no tenent bundhu, si ant intacadu s'onestade cun fainas malas ◊ fit cantadore de bundhu chi at onoradu sa poesia 2. s'istadu fit a ponner bundhu a tie ti aia dadu una proendha noa! (A.Serra)◊ a pònnere bundhu in féminas est lucura…◊ mudemus fundhamentu a sos inzitos ponzendhe bundhu a sas cosas chi contant! (P.G.Marras)◊ mi ndhe seo pentidu ca no apo postu bundhu a tie 3. ndhe zuchio brama, ma mi est passaa sa bundha (A.Cucca) Translations French bon sens, jugement, sagesse English wisdom Spanish sensatez, cordura Italian sénno, saviézza German Verständigkeit, Weisheit.

capía , nf Definition nau de ccn., capacidade de cumprèndhere e de fàere cosas de giudu; capacidade de un'istrégiu de pigare cosa Synonyms e antonyms cabu, cumprendhóniu, giudísciu, selembru / càbida Idioms csn: èssere chene capu e ne c. = èssiri comenti a nemus; fai c. de una cosa = dare tentu a una cosa, atuare a una cosa; zúchere c. = èssiri abbistu, zúghere cabu; pònnere c. a calecuna cosa = pònnere imprastu, dare tentu a la fagher bene Sentences no teniat sa capia netzessària a picare una detzisione (S.Spiggia)◊ bosatrus seis ancora chentza capia! ◊ no as capia, ca sa conca tua est pertocada! ◊ canno cantas is mutos ne nas sentza capia! ◊ animales chene capia, vois non vidies cantu male bi at in secus de certa bellesa! 2. custu sacu no tenet capia pro che pònnere totu custa cosa 3. mi perdonit, ma dèu no nci apu fatu capia: mi dhu depiat narri ca fut sentza de papai! 4. geo e sorre mia, incantadas a is paràulas de su contu, non poniaus capia a su cosíngiu Etymon itl. capire Translations French compréhension, bon sens English comprehension Spanish comprensión, cabida Italian comprensióne, sénno German Verständnis.

fogliàre , vrb: vogliare Definition furriare is crebedhos, su si ammachiare Synonyms e antonyms ammachiae, dilliriai, fatzellare, foglietare Etymon ctl. follejar Translations French devenir fou English to go mad Spanish enloquecer, volverse loco Italian impazzire, pèrdere il sénno German verrückt werden.

séru , nm: sieru Definition su si serare, su cunsiderare bene totu is cosas, sa capacidade de si acatare de una cosa e de dha cumprèndhere Synonyms e antonyms àrviu, imprastu, saeru, selembru, sinnu Idioms csn: male chentza s. = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet; fémina, ómine de s. = abbistus, àbbilis, atentus, giuditziosus; cane de s. = chi abbizat; leare su s. de carchi cosa = leare oru, àrviu; fora de seru = fora de tinu, chi no atinat, ammachiadu; èssere in seru = in tinu, zustu de conca Sentences sas criaduras sunt chentza seru, ma su mannu depet atuare a su chi faghet! ◊ de sa note chi ant segadu a pedra sos bidros de sos barcones nche li est intrannadu unu seru malu ◊ cussu est macu chena seru ◊ a sos fizos de seru su nuraghe mustrat luntanas andheras ◊ est galu a seru sanu mancari apat giampadu sos chent'annos ◊ carimanna, si seru aias tentu ti fist assolada che murone! (M.Murenu)◊ tue morta e deo… ancora so in seru?! ◊ ses resultadu sentza cunsideru ca in sa conca no giughias seru ◊ faedha sintzeru, prite ue sia no ndhe tenzo seru ◊ cussa est genti chen'e sieru! Etymon srd. Translations French jugement, sagesse, conscience English judgement, consciousness Spanish juicio, sabiduría, conciencia Italian sénno, giudìzio, saggézza, consapevolézza German Verstand, Vernunft, Weisheit, Bewußtsein.

sínnu , nm Definition atuamentu, cumprendhóniu e sabidoria de su cristianu e po cussu etotu sa capacidade de fàere in manera giusta, bene cunsiderada e regulada Synonyms e antonyms àrviu, giudísciu, imprastu, selembru, seru, tinnu Idioms csn: istare o èssere a s. pesadu = atentu de cumprèndhere; fàghere cosa a s. tentu = a didu tentu, abbididarmente Sentences lu naro a sinnu sanu ◊ cussu no depet èssere a sinnu sanu, no, su fàghere custos machines! ◊ sos betzos torrant a sinnu de pitzinnos 2. ndhe l'apo corpada inoghe a sinnu tentu pro faedhare a unu Etymon itl. Translations French bon sens English wisdom Spanish juicio Italian sénno German Verstand, Vernunft.

tínnu , nm: tinu Definition atuamentu, capacidade de atuare e de cunsiderare bene is cosas, su èssere in podere de is capacidades de sa mente e de sa sabiesa po fàere giustas e bene is cosas Synonyms e antonyms santidu / atibbidura, atibbiscione, atinadura, atuamentu, cumprendhóniu, sinnu Idioms csn: èssere, no èssere in tinu = in se, fora de se; andai a tinu de unu = pònnere mente a s'àteru, fàghere comente pessat s'àteru; fai is cosas a tinu, cun tinu = cun cussideru, bene, cun régula, pessendhebbei Sentences lis narzeit sos verbos pro los torrare in tinnu sanu ◊ ischit petzi a irgherrimiare cussu pitzocu: s'àsiu l'est zirandhe su tinu! ◊ sa tentascione est manna e bocat s'ànima fora de tinu ◊ ses nendhe, nendhe: ma no ses in tinu, ca ses nendhe machines! ◊ su mare chi est su mare essit e torrat in tinu…◊ sunt brincanne e cantanne che iscidos de tinu ◊ àter'e che pessare a fàchere dommos de lussu: petzi perdimus su tinu! Surnames and Proverbs smb: Tinu Etymon spn. Translations French bon sens English sense Spanish juicio, tino Italian sénno German Verstand.