achè , avb, nm: achelu Definition foedhu chi narant po ammostare una cosa; cositedha de pagu contu, fintzes iscusa, iscórtziga / no cumprèndhere un'achè = no cumprendi una cibudha Synonyms e antonyms acodhu, addeallu, ajallu, allodhu, midhu / arraghèscia, bóciga Sentences mih sa luna, achè su chelu cun su mare adhae adhae chi si basant! ◊ achela, in su giardinu anzenu annidada che columba ferida, che umbra de manos réndhidas! (L.Massa) 2. si agato un'achè ti che bogo dae sas terras mias! ◊ devo dare su contu a su sótziu meu e no cherzo chi bi nascat unu achè Translations French voilà!, rien, prétexte English here it is!, trifle, excuse Spanish he aquíahí, aquíahí tienes Italian ècco!, nonnulla, pretèsto German hier, nichts.

acò , iscl Definition foedhu chi atzitzat s'atentzione de unu po abbaidare una cosa chi acontesset Synonyms e antonyms lah!, mih! Sentences acò sos castanzeris! ◊ acò s'animale! ◊ acò su mare de Sardigna biaitu e su chelu sou sempre giaru! ◊ acò s'astru de arghentu ispannendhe dogni nue, acò sa luna! 2. e acò chi sa mama si est detzisa de presentare su fizu sou a s'isposa ◊ acò chi un'arveghe si chírriat dae s'ama, leat filu a s'ala de sos anzones e ndhe sèberat unu Etymon ltn. eccu(m) hoc Translations French voici!, voilà! English here it is! Spanish he aquíahí Italian ècco! German hier, da ist.

addèa! , avb Definition foedhu chi narant po ammostare una cosa / addèadi! = addea a tui!, addèabbos! = addea a bosatrus!, addeaghi = eco chi… Synonyms e antonyms ecoghi Sentences e addea chi li parfeit de bídere una cosa chi si assimizaiat a un'ou! Etymon srd. Translations French voici!, voilà! English here it is! Spanish ¡he aquí, ahí! Italian ècco! German siehe da!

cantecànte, cantecàntu , cng: catecantu Definition si biet ca…, est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedit Synonyms e antonyms aposici, goregante, tantecantu Sentences cantecante, grista de carabbineri no ndhe zuches ◊ cantencante crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu est a zocare: ma za lu sunt pacandhe! ◊ no timas a dare carchi cosa, si ndhe as: cantecantu lassamus totu inoghe! ◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou Etymon srd. Translations French il est évident English it is plain that… Spanish es evidente que Italian è evidènte che…, tanto… German es ist klar, daß.

dhu , prn: lu Definition prn. sing. (pl. dhos, dhus) de 3ˆ p. po inditare persona o cosa (de genia mascu) agiummai sèmpere manigiau a cumplementu ogetu, postu innanti e abbandha de su vrb. o apustis e totu a unu (enclíticu, fintzes paris cun àteru elementu enclíticu etotu) Sentences dhu biu, dhu fatzo, dhu càstiu, dhu conto ◊ su sardu cheret istudiau puru, po dhu lèzere e po dh'iscríere! ◊ fustei ge dhu iscít su mestieri chi fatzu! ◊ sa mama, abbratzandhedhu, dhi assutaiat sas làmbrigas ◊ bie tui, si ndhi connosches, de dhos avisae! 2. Maistu, faedhos chellare! ◊ custa mammai iat istugiau in sa memória medas contos e fut dolosa contandhodhos chi pariat de dhos bívere in cussos tempos (I.Patta)◊ castiadidhus, comenti funt bellus! Etymon ltn. illu(m) Translations French le English him, it, them Spanish lo Italian lo (pron.) German ihn, es.

edheà , avb Synonyms e antonyms achelu, acodhu, addeallu, allodhu, midhu Sentences edheà sa veridade! Translations French voilà English here it is (you are) Spanish he aquí, he allí Italian ècco! German da.

galligiài, galligiàre , vrb: gallizare Definition su si crèdere meda, fàere su prepotente e cricare de cumandhare aprofitandho de chie est prus piticu, prus débbile, fàere su brafanteri, su sprodhenti Synonyms e antonyms galligare Sentences est inútili chi bollais galligiai po cuai su pudesciori! ◊ trainedhu como aundhadu gallizas e minetas! ◊ como gallizas ca no ch'est babbu tou a ti domare! ◊ est gallizendhe cun cussos pisedhos, ca isse est prus mannu! ◊ si no fia istadu goi chentza brios, in domo mia isse no che aiat gallizadu! (Z.Zazzu) Etymon ctl. gallejar Translations French faire la loi à qqn English to lord it Spanish señorear, mangonear Italian spadroneggiare German tyrannisieren.

lía , prn: lilla 1 Definition li + la, bi + la: si dha (lia dao, lia pedo) Synonyms e antonyms Sentences aiat provau deretu a bíere si che lia fachiat a brinchiare ◊ apustis de s'interru aiat tentau de lia picare sa pitzinna ◊ fit coment'e chi che l'essèrepo furandhe sa tanca, non comporandhelia! ◊ in ciaru lilla canto e no a fura, no lasso sa cantone chene posta!◊ aconcalia, toca! Translations French la-lui English it to him (her) Spanish se la Italian gliéla German ihn (sie, es), ihm (ihr, ihnen).

lías , prn Definition bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Sentences pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Translations French les-lui English it to them Spanish se las Italian gliéle German sie, ihm (ihr, ihnen).

líu , prn Definition bi + lu = si + dhu: liu dao = bi lu dao, liu namus = si dhu naraus; dazeliu! = donaisidhu!, dadebbilu! Sentences si liu namus nois si nche irménticat ◊ timiat chi liu esseret iscopiau, a su mere ◊ depiat isetare a liu nàrrere ◊ su rellozu liu daes vetzu e rughinau e ti lu torrat novu! Translations French le-lui English it to him Spanish se lo Italian gliélo German ihn (sie, es) ihm (ihr, ihnen).

lu , prn: dhu* Definition prn. de 3ˆ persona sing. mascu po inditare persona o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu, abbandha de su vrb. candho si narat e ponet innanti, totu a unu apustis (cun impr. o ger.) Sentences cussu traste est su meu e lu cherzo! ◊ za l'isco chi est gai, ma no lu fato ◊ cràmalu, coita, no si che andhet! ◊ como ti lu naro, mih, ite ses tue!◊ bidíndhelu apunt'a rúere l'apo avértidu Translations French le English him, it Spanish lo, le Italian lo German ihn, es, sie.

tantecàntu , cng Definition si bit ca… est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedet Synonyms e antonyms aposici, cantecante, tantetantu, tanti Sentences tantecantu su mòrrere est natura: curret che abba in su pendhente sou ◊ no bi andhes, como, tantecantu no serbit a nudha ◊ tantecantu est gai, fintzas si daet a bídere chi nono Translations French cela va de soi English it is plan Spanish está claro que Italian è evidènte che… German es versteht sich, daß

«« Search again