Abbreviations Legenda | Symbols Legend

foressídu , agt: foressiu, forexidu Definition de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Synonyms e antonyms bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Etymon spn. forajido Translations French réfugié politique, en fuite English outlaw, on the run Spanish forajido, prófugo Italian fuoruscito, latitante German ausgetreten, flüchtig.

giúchere , vrb: ciúghere, giúghere, zúchere Definition prus che àteru, portare o àere cosa in dossu, in sa carena, o acanta meda, o in posse, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas, fintzes solu in chistionu: si narat fintzes in su sensu de s'unione inter mascu e fémina / ger. giutendhe, pps. giutu; 1ˆ p. sing. ind. pres. giutzo Synonyms e antonyms batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare, úgere / règhere / cadhicare, cobèrrere, futire | ctr. lassai Idioms csn: giúghere a unu a corpos, a imbudadas, a frunzita = pigaidhu a corpus, a ispintuas, cumandaidhu de ndi fai su chi si bolit; giúghere a imbàrriu una cosa = portaidha a istrobbu; giúghere a unu a léria = pigaidhu a risu, a befa; giúghere a montovu = nomenai fatuvatu coment'e cosa de ispantu; giúghere a unu dae sa pira a sa mela = promítiri a candu una cosa a candu un'àtera tanti de dhu aguantai aspetendi ma sentza de dhu acuntentai mai, pigai in giru; giúghere a unu in buca = fuedhaindi fatuvatu (pruscatotu mali) Sentences cust'àrbure giughet sa pruna a pileri ◊ giuto custa cosa a imbargu: menzus l'arrimo ◊ a isse lu giughent a montovu ◊ prinnedhu giuchet sas pinnias niedhas 2. devet andhare pro che giúghere sos dochimentos ◊ in caminu Gesugristu est rutu giutèndheche sa rughe a su Calvàriu ◊ bennarzu malu si che at giutu sos betzos a s'àteru mundhu 3. ite bos giuto, dae tzitade? - at dimandhadu su babbu a sas fizas ◊ su dinari bollu do candho mi giughides su coro de Mariedha! 4. su naturale lu giughet a èssere de avénia cun totu ◊ ite mala fortuna chi mi at giutu! ◊ lu giughent sos dimónios 5. niunu sa fide giutesit a mie: totu los incontresi traitores 6. sa trae giughet sa domo Etymon ltn. ducere Translations French tenir, porter English to bring, to have something on Spanish llevar Italian avére addòsso, portare con sé German tragen, mitnehmen.

gortogòrto , avb Definition nau de sa manera de camminare, a pampas, a s'acucacuca, a baubbau 1, ponendho is manos e is benugos in terra, a s'istichi istichi, ma fintzes mudu mudu, chentza si fàere intèndhere Synonyms e antonyms imbàtoro Translations French à quatre pattes English on all fours Spanish a gatas Italian carpóni German auf allen vieren.

illascàre , vrb Definition fàere prus lascu, istesiare una cosa de un’àtera, fàere calecuna cosa prus pagu bortas; fintzes lassare andhare, giare calecuna cosa, giare su cuntentu Synonyms e antonyms allascai, arrairi, illentiare, iscanzare, isciagai, istesiai / allatzicare, menguai | ctr. acurtziare, afíere, intibbiri, sizire Sentences sunt isetandhe a lis illascare su presorju ◊ illascàdebbos! ◊ illasca sa vite ca est tropu afissa!◊ no resesso a illascare custu nodu pro l'isòrbere ca sa fune si est ifusta, at ufradu e at afissu de prus 2. impessu si est sapiu in bratzos de su babbu, su criedhu si est illascau a prànghere 3. isse unu tempus ndhe fit sèmpere in domo, ma dae carchi tempus in goi at illascadu ◊ fint sèmpere paris, ma de candho ant brigadu ant illascadu e como petzi si agatant pro chistiones de faina 4. babbu no s'illascaiat meda ca dinari a comporare bitzicreta no ndhe aiat Etymon srd. Translations French desserrer, lâcher English to loosen, to thin (out), to cut down on Spanish aflojar, espaciar, largar Italian allentare, diradare, mollare German lockern, lichten, nachlassen.

imbarrigàre , vrb: imbarrugare Definition pònnere e incracare o pesare apitzu de ccn. cosa (o de ccn.), èssere coment’e a càrrigu, a pesu / i. unu burdu a ccn. = nàrriri a bodheta chi est fillu cosa sua Synonyms e antonyms abbarrigare, asubai, imbarare, incarrutzai Sentences si ch'est imbarrigadu subra azummai l'aiat ischitzadu! ◊ imbarrigados s'unu a s'àteru, ca pagu reziant, che esseint a fora ◊ no ti che imbàrrighes cue ca bi at cosa chi si pistat! ◊ no ti che imbàrrughes apitzu! Etymon srd. Translations French s'appuyer English to put on Spanish ponerse o apoyarse encima Italian méttersi o appoggiarsi sópra German sich hinauf stellen.

imbàtoro , avb Definition nau de sa manera de camminare, a pampas, ponendho is manos e is benugos in terra / andhare a s’i. = a pampadas, a pampas, a tatas, a cuatru peis, a baubbau, a catummiau, a s'imbàtula, itl. gattonare Synonyms e antonyms gortogorto Sentences fit andhendhe a s'imbàtoro, totu irbadhinadu ◊ sos pisedhos a zogu caminant a s'imbàtoro Etymon srd. Translations French à quatre pattes English on all fours Spanish a gatas Italian carpóni German auf allen vieren.

incapotài, incapotàre , vrb: ingapotare Definition pònnere o bestire su capoto Synonyms e antonyms acabbanai, acaparronare, acavanai, acugudhare, ammantai, incaparonare Translations French envelopper dans un manteau English to put an overcoat on Spanish poner el abrigo Italian incappottare German einen Mantel anziehen.

incèndhere, incènnere , vrb: inchèndhere, inchènnere Definition allúere su fogu, pruschetotu foedhandho de su forru; nau de s'ànimu, de sa mente, provare unu sentidu forte, biu / pps. inchesu Synonyms e antonyms achèndhere, allúere, allumae, atzèndhere, impampidhare | ctr. istudare Idioms csn: linna de i. = linnixedha fini po allumai fogu; inchèndhere frammas a… = tzacare, pònnere fogu Sentences mentras tziu Missente fit inchendhendhe su focu, deo ascurtabo in mesu a sa cuzicura ◊ inchendhide su fogu! ◊ a cussa vidha li aviant inchesu frammas 2. s'inchendhides s'ispera ant a lúghere torra custas cortes ◊ sos pitzinnos s'inchendhent iscurtandhe su contu (A.Mura)◊ a vinti annos cudha fiama m'inchendhiat totu ◊ de poeta sas peràulas cheria candho sa mente inchesa est de amore! ◊ si li est inchesa sa cara candho l'ant dimandhata ◊ su tzocu de s'istuturrada inchendhiat s'istànsia Etymon ltn. incendere Translations French incendier, enflammer English to set on fire, to fire Spanish incendiar, inflamar Italian incendiare, entusiasmarsi German anzünden, sich begeistern.

inchésu , pps, agt, nm Definition de inchèndhere; tanti de linna chi bastat po una cota de pane, sa cota de su pane / fàghere s'i. = allúiri, imbudhidai su forru po còiri su pani Synonyms e antonyms abbrigau, allutu, inchessu | ctr. istudau Sentences si at inchesu unu mesu zigarru e si l'est assaporjandhe ◊ framma de passione ant inchesu sa mente tua 2. ocros inchesos de focu ◊ unu fogu inchesu ti brujat ◊ sa làmpana est inchesa ◊ Anzeledha est a conca bassa, chin sa cara inchesa che su meladidone 3. chie faghet pane depet cumprèndhere candho est ora de fàghere s'inchesu Translations French allumé English lit up, on (switched) Spanish encendido Italian accéso, incandescènte German angezündet, glühend.

incuadhigài, incuadhigàre , vrb Definition pònnere subrabare, una cosa in pitzu de s'àtera, coment'e a cuadhu Synonyms e antonyms acabadhare, acabadhicare, acuadhigai, imperrai Etymon srd. Translations French surpeposer English to put on, to superimpose Spanish solapar, encaballar Italian sovrapporre, incavalcare German übereinanderlegen.

indisciàre , vrb: indissiare, inditzai, inditziai Definition giare indíscias, inditos, mandhare a ccn. a unu logu, nàrrere ite depet fàere Synonyms e antonyms ammustrare, assintzare, indetare, ingitai Sentences at a èssi custa sa butega manna manna chi s'ant inditzau? 2. chircant chie lis indíssiet siendhas e cumones Etymon itl. Translations French adresser, envoyer English to cast suspition on to direct Spanish enderezar, indiciar Italian indirizzare, indiziare German richten, verweisen, verdächtigen.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definition pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Synonyms e antonyms avocai, ingramesciare, invocai Sentences tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Etymon srd. Translations French gagner les bonnes grâces English to get on the right side of Spanish ganarse, cautivarse Italian ingraziarsi German sich beliebt machen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definition coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Synonyms e antonyms annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Sentences intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Translations French au lieu de, au contraire English instead of, on the contrary Spanish en vez de, en lugar de Italian invéce di, anziché German statt.

irfrenàre , vrb: isfrenare Definition pigare e trantzire, lassare andhare su frenu; istare, andhare, fàere chentza régula, coment'e chentza frenos Synonyms e antonyms | ctr. frenae Translations French ôter le frein English to release the brake on Spanish desatar Italian sfrenare German die Bremse lösen, entfesseln.

iscantulàda , nf: scantulada Definition cropu chi si giaet a cara, cun sa manu aperta Synonyms e antonyms bussinada, cabbessu, ciafu, iscantargiara, iscavanada, istuturada, istuturrone, mantuada, sporsugada Sentences una guàrdia li at iscutu un'iscantulada Etymon srd. Translations French gifle English box on the ear Spanish bofetada Italian schiaffo German Ohrfeige.

iscioperónzu , nm Definition su iscioperare, su istare iscioperandho Synonyms e antonyms isciòparu Etymon srd. Translations French action de faire grève (la) English on strike Spanish el hacer huelga Italian scioperìo German Streiken.

iscocài, iscocàre , vrb: iscrocai 1, scocai Definition istare abbandha abbaidandho o iscurtandho su chi faent is àteros, faendho finta de àteru, coment'e osservandho po bíere calecuna cosa Synonyms e antonyms afantanai, crasteare, iscuciare, oretare, orixedhai, ospiare Sentences mi agatu girugirus, iscochendu tra matas e tra molas de arrú, ascurta ascurta (Gd.Piras)◊ est origas a sa porta de sa càmbara po iscocai sa filla ◊ sa mama est iscrochendi su piciochedhu po biri ita fait Etymon srd. Translations French lorgner, épier English to glance at, to spy on Spanish espiar, acechar, atisbar Italian sbirciare, spiare, origliare German verstohlen betrachten, spähen nach.

iscuciàre , vrb Definition istare a disparte, a iscusi, iscocandho, iscurtandho su chi narant is àteros Synonyms e antonyms iscocai, iscucitare, orixedhai, ospiare Etymon srd. Translations French épier English to spy on Spanish espiar Italian origliare German horchen, lauschen.

ispallatzàda , nf Definition genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia Synonyms e antonyms ispaliotada Sentences candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada Etymon srd. Translations French tape sur l'épaule English to slap on the shoulder Spanish palmada en la espalda Italian pacca sulle spalle German Klaps auf die Schulter.

ispinzàre , vrb Definition fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu Synonyms e antonyms ispinzorare / pindaciai Sentences s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint 3. sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina Etymon srd. Translations French voler, jeter un sort sur qqn English to rob, to cast evil-eye on s.o Spanish robar, aojar Italian rubare, iettare German stehlen, den bösen Blick werfen auf.

«« Search again