Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àssu 1 , agt Definition nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Synonyms e antonyms impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Etymon ltn. arsus Translations French en chaleur English on heat Spanish en celo Italian inuzzolito, in calóre German begierig, brünstig.

assúa , avb, prep: assuba, assubra, assupra, asua, asuba, asubra, suba Definition sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de Synonyms e antonyms apícius, issuba, pícius, susu / innantu / apustis | ctr. suta Idioms csn: asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada Sentences dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba 2. funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus! Etymon srd. Translations French sur, dessus English on, over Spanish encima, arriba Italian sópra German oben, auf.

assuntziòne , nf Definition s'artzada de Nostra Segnora a su Chelu, chi si afestat a mesaustu Translations French assomption English taking on Spanish Asunción Italian assunzióne German Mariä-Himmelfahrt.

asubài , vrb Definition pònnere asuba, in pitzu, pònnere subràbare, a muntone, arrimare a una parte Synonyms e antonyms imbarrigare, incarrutzai / aremai 1 / ammuntonae Sentences si fut postu a fraigai una domu e iat fatu is fundatzionis asubendidhas a sa roca ◊ unus cantu iant betiu is piciochedhus insoru e dh'iant domandau de dhis asubai is manus (Ev)◊ est dormiu cun sa conca asubada a unu cuscinu ◊ su segretàriu at abertu su registru e si dhui est asubau cun is manus 2. asubau su bestimentu a una parti e pigau unu pannu, si dh'iat trogau a sintzu Etymon srd. Translations French appuyer sur… English to put on Spanish apoyar sobre Italian poggiare sópra German stellen.

atzironàre , vrb Definition pònnere o apicigare tzirones, ligas Etymon srd. Translations French panser English to stick a plaster on Spanish poner un esparadrapo Italian incerottare German ein Pflaster aufkleben.

balivigàre , vrb Definition campare male, de ispedientes Synonyms e antonyms campitzare, campugiai, campurigiai Sentences babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Translations French vivre d'expédients English to live on one's wit Spanish vivir a duras penas Italian vìvere a stènto, di espediènti German darben.

bandhidàzu , nm Definition su bandhidare, su essire a bandhidare Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidera, bandhidonzu, bandhulizu, bannidamentu Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish huida Italian latitanza, banditismo German Verborgensein, Banditenwesen.

bandhidía , nf Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definition andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Synonyms e antonyms rundai Etymon srd. Translations French faire la ronde English to go out on rounds Spanish rondar Italian uscire di rónda German die Runde machen.

bastànte 1, bastànti , nm Definition genia de tzeracu, ma chi cumandhat is àteros tzeracos o dipendhentes e benit deretu apustis de su mere, in su cumandhu / b. de maistu de muru = maniale Synonyms e antonyms acheriu, agiudanti, selvidore, sotzu 2, teracu / manobra Sentences su meri iat nau a su bastanti: Tzérria is operajus e pagadhus! ◊ una borta unu rei iat donau incàrrigu a unu de is bastantis suus de cumbidai a un'ispadalia is sàbius de su logu Surnames and Proverbs smb: Bastante, Bastanti Translations French fiduciaire English based on trust, fiduciary Spanish fiduciario Italian fiduciàrio German Vertrauensmann.

cacigài , vrb: acacigai, caltzigai, carcigai, carcigare, caticare, catigare, catziare 1, catzigae, catzigare Definition pistare, istrecare sa cosa passandhochedhi apitzu, cracare cun is peis, pònnere is peis apitzu; fàere male, isfrutare a unu Synonyms e antonyms abbaticare, acarcangiai, addongare, apatigai, apetillai, apeutare, incalcare, iscarcanzare, ischitzare, istraitzare Idioms csn: a cantu podet caticare ocru = a cantu podet afíere ogru, bídere atesu, meda; tènnere su chelu a bíere e sa terra a catigare = póveru chentza nudha, a s'úrtimu etzessu Sentences is giorronadas suas fiant a binnennare, catziare àniga, mirare cupones, prentzare binatza (R.Sardella)◊ tantu ca abba e ludu gei ndhe càtzigas cantu ndhe at catzigadu babbu meu!… 2. fintzas sa frommígula, si la càtigant, si girat 3. fit diventada manna a cantu podiat caticare ocru Etymon ltn. coactare Translations French fouler, piétiner English to trample on Spanish pisar Italian calpestare German zertreten.

caltàre , vrb: caltzai, caltzare, cartare, cartzai, cartzare, cratzai 2 Definition fàere o pònnere iscarpas, cartu (o ferros a peis a is animales), pònnere is mígias; intrare o pònnere acotzu a calecuna cosa po dh'afortigare mescamente in sa parte bàscia, in su pei Synonyms e antonyms imbotai | ctr. iscurtzai Idioms csn: cartare s'arbada, su picu = annúnghere unu bículu de ferru a sa punta cossumida; cartare unu muru = irboidare a tretu tretu su fundhamentu suta de unu muru fràigu fatu prenendhe su bóidu a muru etotu; cartzai de ogus a unu = abbaidàrelu in frimmu, a fitu a fitu, meda; cartàresi suta a ccn. = istrumpaidhu a terra ponendidhu asuta pro dhu iscúdiri Sentences nos cartamus bene, no andhamus iscurtzos, no! ◊ a nois nos cartat su tale mastru ◊ si cratzat e s'iscrutzat ◊ dèu de fillus ndi tèngiu ses e no arrennèsciu mai a dhus cratzai ◊ su frailàgliu devet cartare s'ebba chin ferros novos ◊ custu est su primu cosinzu chi apo cartzau 2. su fundhamentu de custu muru l'amus totu cartadu a bículu bículu pro crèschere s'istàntzia de artària abbassiendhe su pamentu ◊ atzegadu de su fele, si lu at cartadu suta e li at dadu cosa de irbrenugadas 3. commo seus sennoricas e nosi depeus abbituare cartzadas Etymon ltn. calceare Translations French chausser English to put on Spanish calzar Italian calzare German anziehen.

carregàrre , avb Definition atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Etymon srd. Translations French au contact du corps English on contact with the skin Spanish piel contra piel Italian a contatto con la pèlle German dicht an der Haut.

ciúghere , vrb: giúchere, zúchere Definition prus che àteru, pigare o portare in dossu, in sa carena, o apresu meda, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas / ger. ciughindhe Synonyms e antonyms batire, batúchere, bíghere, dúcere*, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire | ctr. lassai Sentences su coro tue lu ciughes de granitu! ◊ sa pudhedra la ciughia in giru ◊ a minore, mi che aiant ciutu fena a su méigu de sos pisedhos ca no manigaia Translations French avoir sur soi English to have something on Spanish llevar Italian portare addòsso, avére con sé German tragen.

corroàre , vrb Definition sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare Synonyms e antonyms abbetiae, atoliai Sentences siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos - Translations French insister pour défendre son propre opinion English to dwell on defence of his own opinion Spanish obstinarse Italian insìstere a difésa del pròprio parére German bei seiner Meinung bleiben.

cummentài, cummentàre , vrb Definition fàere su cummentu, s'ispiegatzione, sa crítiga, tènnere it'e nàrrere, it'e ispiegare o aciúnghere in calecuna cosa Translations French commenter English to comment on Spanish comentar Italian commentare German erläutern, beurteilen.

cuncodrài , vrb: cuncoldare, cuncoldiare, cuncordai, cuncordare, cuncordiare Definition pònnere de acórdiu, èssere o andhare de acórdiu, àere o èssere in is matessi ideas s’unu cun s’àteru; su si aprontare, o preparare a una cosa de una manera chi potzat andhare bene po calecunu bisóngiu, a fàere una faina, po essire, fàere bella figura o àteru / cuncordai su santu = pònnere a postu, ammanitzare su santu pro sa festa Synonyms e antonyms acodrare, adatai, apariciai, armudiai, codrimingiài, cumbinare, cumbínchere, cumpòniri, cunsertare, cuntratare, incabizonare, oldinzare / allaputzai, allepuritzare, chinchinnare, mudai | ctr. iscunsertare, scuncodrai Sentences si cuncordamus in su prétziu, mi la còmporo deo cussa domo ◊ si maridu e muzere no cuncordant apare comente faghent a contivizare sa famíllia? ◊ is duas sorris biviant in sa própiu intrada ma non cuncodrànt ◊ po cantai tocat a cuncordai su sonu de is boxis ◊ a isse no che lu cuncordas, no, a su chi cheres tue! 2. cuncodrai sa mesa po prandi ◊ at cuncordau po nci essiri a su sartu ◊ aiat cuncordiadu unu bellu faellardu ◊ cuncordadí un'iscala po artziai a ingunis ◊ cuncordadha tui una màchina cument'e cussa! 3. a Bidhegrésia dh'ant tzerriada de aici po cussu biaxu de bellas crésias chi dha cuncordant ◊ ita bandera de corrus chi ti ant a cuncordai!…◊ si cuncordat bèni e nci essit a giru Surnames and Proverbs prb: in s'interi chi sa bella si cuncordat, sa lègia si est giai cojada Etymon itl. Translations French s'accorder English to agree on Spanish ponerse de acuerdo, concordar Italian concordare, compórre, configurare German vereinbaren, zusammensetzen.

dà! , iscl: dae! Definition foedhu chi si narat po atzitzare a unu o un'animale po dhu fàere mòvere a trebballare, andhare o àteru Synonyms e antonyms ajó!, dali!, toca! Sentences dà, pesadindhe ca semus tuchendhe! ◊ dà, su ’ò, torrabbei! ◊ dà, lassade istare ca como no est ora! ◊ dà, dà, no est dannu mannu! (P.Casu) Etymon srd. Translations French allons! (interj.) English come on ! Spanish vamos Italian orsù! German hott!, hü!

divertídu , pps, agt: divertiu Definition de divertire; chi dhi praghet a s'ispassiare, amantiosu de is diverteras, de su divertimentu 2. cumparzo tzantzarache, divertiu, ispiritosu Translations French qui aime s'amuser English keen on fun Spanish divertido Italian amante del divertiménto German lebemännisch.