abbratzèta , avb: abbratzete,
brasseto Definition
manera de si pigare intrandho apare donniunu su bratzu suo in su cuidu cun su bratzu de sa persona a costau, camminandho
Sentences
leat sas féminas a s’abbratzeta e las mintet a buteghinu ◊ Zubanne e Pepina sunt tucaos a s'abbratzete ◊ sas copiedhas sunt totu passizandhe a s'abbratzeta
Etymon
srd.
Translations
French
bras dessus,
bras dessous
English
arm in arm
Spanish
del brazo,
de bracete
Italian
sottobràccio
German
Arm in Arm.
abbratzetàre , vrb Definition
pigare a s'abbratzeta
Etymon
srd.
Translations
French
prendre bras dessus,
bras dessous
English
to be arm in arm with s.o.
Spanish
cogerse del brazo
Italian
prèndere sótto bràccio
German
sich einhängen.
apícius , avb, prep: apitzu,
apitzus Definition
logu prus in artu; prus in artu de calecuna cosa o logu (ma postu tocandho sa cosa o logu, fintzes sa persona)/ apitzu sua = subra sua, subra sou
Synonyms e antonyms
assua
| ctr.
assuta
Sentences
andaus a pícius!
2.
su pani est apícius de sa mesa ◊ tengu àsiu de fai a bonu… totus is malis apitzus miu! ◊ zeo sa terra no che dha seo betandhe apitzu sua
Etymon
srd.
Translations
French
dessus
English
on
Spanish
arriba
Italian
sópra,
addòsso
German
auf,
oben.
assúa , avb, prep: assuba,
assubra,
assupra,
asua,
asuba,
asubra,
suba Definition
sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de
Synonyms e antonyms
apícius,
issuba,
pícius,
susu
/
innantu
/
apustis
| ctr.
suta
Idioms
csn:
asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada
Sentences
dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba
2.
funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus!
Etymon
srd.
Translations
French
sur,
dessus
English
on,
over
Spanish
encima,
arriba
Italian
sópra
German
oben,
auf.
brassèto , avb: abbratzeta,
bratzeta,
bratzeto,
bratzetu Definition
manera de si pigare duos camminandho a fiancu de pare ponendho is duos bratzos acanta agganciaos a manera de si tocare in sa parte de aintru de su cuidu / leare a bratzeta, a bratzete, a su bratzetu = abbratzetare, cun su bratzu intradu suta de su bratzu de un'àteru
Sentences
est passau unu, totu allichidiu, in bistiri de festa, a su bratzetu cun sa mulleri ◊ fint ispassizendhe leados a sa bratzeta ◊ la leo a sa bratzeta, ma però inchieta si est mustrada
Translations
French
bras dessus,
bras dessous
English
arm in arm
Spanish
del brazo
Italian
sottobràccio
German
Arm in Arm.
isculimmerdàre , vrb: isculummerdare,
sculumerdai Definition
isconciare prus che àteru una sociedade (de pastores, de isposos, de àteru); isconciare betandho totu a tréulu
Synonyms e antonyms
isconciare,
isculai
Etymon
srd.
Translations
French
bouleverser,
mettre sens dessus dessous
English
to upset
Spanish
frustrar,
malograr
Italian
scombinare,
méttere sottosópra
German
durcheinanderbringen.
isordulàre , vrb Definition
pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada
Synonyms e antonyms
isciasciai,
iscordulare,
iscunsertare,
scuncodrai,
suliertare,
trauai
| ctr.
adaretzai,
assantai,
remonire
2.
custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet!
Translations
French
mettre sens dessus dessous
English
to upset
Spanish
trastornar
Italian
scombussolare
German
in Aufruhr versetzen.
pícius , avb, prep, nm: pissu,
pitos,
pitu 1,
pitzu 3 Definition
logu in artu, prus in artu
Synonyms e antonyms
assua
| ctr.
assuta
Idioms
csn:
intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu
Sentences
pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius!
2.
semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo
3.
no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu!
4.
si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu!
Translations
French
sur,
dessus
English
on,
over,
above,
upstairs,
top
Spanish
sobre
Italian
sópra
German
oben,
herauf,
hinauf,
auf,
über,
Obere Seite.
suluvertàre , vrb Definition
betare totu apare, iscorrovedhare, pònnere totu a tréulu
Synonyms e antonyms
iscordulare,
isordulare,
suliertare,
trauai
Translations
French
mettre sens dessus dessous
English
to turn upside down
Spanish
revolver
Italian
méttere sottosópra
German
durcheinanderbringen.
súsu , avb, nm: assusu,
ciusu Definition
sa parte chi càstiat a in artu; de unu logu, sa parte prus arta (fintzes aposentu, logu po chistire cosa)
Synonyms e antonyms
aissusu,
assua
/
isostre
| ctr.
assuta,
giosso
Idioms
csn:
sa punt'a susu = sa pigada; pigaisí su punt'a susu (nadu de su minore) = rispòndhere male a unu mannu, no pònnere mente; dàreche a susu (de una chistione, de cosa chi no s'ischit)= arrennèsciri a isciri; dare a susu a carchi faina = ghetai manu a dha fai, faidha a sa scarada, cun airu; dare a di a susu (a diassusu) a ccn. = afracaidhu
Sentences
custu inue lu ponzo, susu o suta? ◊ bae a susu e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ sa fentana de susu de domu mia est faci a monti ◊ est calau de susu a bàsciu
2.
donna Pipica est morta e cumposta in su susu ◊ is susu funt a intaulaus cobertus de cannitzada téssia ◊ est andau a su susu a istudiai
3.
tocat a tenni coràgiu po superai s'a punta a susu de sa vida ◊ no ischiat chie bi lu aiat fatu e sa tzitade fit manna pro che pòdere dare a susu
4.
tenit su lori a susus prenus ◊ messaju, ocannu susu no ndi prenis: annada mala!
5.
Bovore dat a diassusu a Tilipu, ma Zosepe e Angelinu si ponent in mesu pro irvojare
Etymon
ltn.
su(r)sum
Translations
French
dessus,
sur
English
up (on),
on,
over
Spanish
arriba
Italian
su,
sópra
German
oben.
susujòsso , avb Definition
a s. = a farrancas a susu, bortuladu, avolotadu, totu a tréulu
Synonyms e antonyms
abbatúliu,
abbolotu,
abbuluzu,
arrevolotu,
atrepógliu,
dissàntanu,
solovru,
tregollu
Sentences
at furriadu su mundhu a susujosso ◊ sa bidha pariat una conchista de gherra, bubutada a susujosso
Etymon
srd.
Translations
French
sens dessus dessous
English
disorder
Spanish
patas arriba
Italian
soqquadro,
sottosópra
German
Durcheinander,
Wirrwarr.