abbratzèta , avb: abbratzete,
brasseto Definitzione
manera de si pigare intrandho apare donniunu su bratzu suo in su cuidu cun su bratzu de sa persona a costau, camminandho
Frases
leat sas féminas a s’abbratzeta e las mintet a buteghinu ◊ Zubanne e Pepina sunt tucaos a s'abbratzete ◊ sas copiedhas sunt totu passizandhe a s'abbratzeta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bras dessus,
bras dessous
Ingresu
arm in arm
Ispagnolu
del brazo,
de bracete
Italianu
sottobràccio
Tedescu
Arm in Arm.
abbratzetàre , vrb Definitzione
pigare a s'abbratzeta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prendre bras dessus,
bras dessous
Ingresu
to be arm in arm with s.o.
Ispagnolu
cogerse del brazo
Italianu
prèndere sótto bràccio
Tedescu
sich einhängen.
apícius , avb, prep: apitzu,
apitzus Definitzione
logu prus in artu; prus in artu de calecuna cosa o logu (ma postu tocandho sa cosa o logu, fintzes sa persona)/ apitzu sua = subra sua, subra sou
Sinònimos e contràrios
assua
| ctr.
assuta
Frases
andaus a pícius!
2.
su pani est apícius de sa mesa ◊ tengu àsiu de fai a bonu… totus is malis apitzus miu! ◊ zeo sa terra no che dha seo betandhe apitzu sua
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dessus
Ingresu
on
Ispagnolu
arriba
Italianu
sópra,
addòsso
Tedescu
auf,
oben.
assúa , avb, prep: assuba,
assubra,
assupra,
asua,
asuba,
asubra,
suba Definitzione
sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de
Sinònimos e contràrios
apícius,
issuba,
pícius,
susu
/
innantu
/
apustis
| ctr.
suta
Maneras de nàrrere
csn:
asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada
Frases
dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba
2.
funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sur,
dessus
Ingresu
on,
over
Ispagnolu
encima,
arriba
Italianu
sópra
Tedescu
oben,
auf.
brassèto , avb: abbratzeta,
bratzeta,
bratzeto,
bratzetu Definitzione
manera de si pigare duos camminandho a fiancu de pare ponendho is duos bratzos acanta agganciaos a manera de si tocare in sa parte de aintru de su cuidu / leare a bratzeta, a bratzete, a su bratzetu = abbratzetare, cun su bratzu intradu suta de su bratzu de un'àteru
Frases
est passau unu, totu allichidiu, in bistiri de festa, a su bratzetu cun sa mulleri ◊ fint ispassizendhe leados a sa bratzeta ◊ la leo a sa bratzeta, ma però inchieta si est mustrada
Tradutziones
Frantzesu
bras dessus,
bras dessous
Ingresu
arm in arm
Ispagnolu
del brazo
Italianu
sottobràccio
Tedescu
Arm in Arm.
isculimmerdàre , vrb: isculummerdare,
sculumerdai Definitzione
isconciare prus che àteru una sociedade (de pastores, de isposos, de àteru); isconciare betandho totu a tréulu
Sinònimos e contràrios
isconciare,
isculai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bouleverser,
mettre sens dessus dessous
Ingresu
to upset
Ispagnolu
frustrar,
malograr
Italianu
scombinare,
méttere sottosópra
Tedescu
durcheinanderbringen.
isordulàre , vrb Definitzione
pònnere a tréulu una cosa giai bene posta, assentada
Sinònimos e contràrios
isciasciai,
iscordulare,
iscunsertare,
scuncodrai,
suliertare,
trauai
| ctr.
adaretzai,
assantai,
remonire
2.
custa cosa est totu isordulada, nada goi, e no si cumprendhet!
Tradutziones
Frantzesu
mettre sens dessus dessous
Ingresu
to upset
Ispagnolu
trastornar
Italianu
scombussolare
Tedescu
in Aufruhr versetzen.
pícius , avb, prep, nm: pissu,
pitos,
pitu 1,
pitzu 3 Definitzione
logu in artu, prus in artu
Sinònimos e contràrios
assua
| ctr.
assuta
Maneras de nàrrere
csn:
intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu
Frases
pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius!
2.
semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo
3.
no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu!
4.
si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu!
Tradutziones
Frantzesu
sur,
dessus
Ingresu
on,
over,
above,
upstairs,
top
Ispagnolu
sobre
Italianu
sópra
Tedescu
oben,
herauf,
hinauf,
auf,
über,
Obere Seite.
suluvertàre , vrb Definitzione
betare totu apare, iscorrovedhare, pònnere totu a tréulu
Sinònimos e contràrios
iscordulare,
isordulare,
suliertare,
trauai
Tradutziones
Frantzesu
mettre sens dessus dessous
Ingresu
to turn upside down
Ispagnolu
revolver
Italianu
méttere sottosópra
Tedescu
durcheinanderbringen.
súsu , avb, nm: assusu,
ciusu Definitzione
sa parte chi càstiat a in artu; de unu logu, sa parte prus arta (fintzes aposentu, logu po chistire cosa)
Sinònimos e contràrios
aissusu,
assua
/
isostre
| ctr.
assuta,
giosso
Maneras de nàrrere
csn:
sa punt'a susu = sa pigada; pigaisí su punt'a susu (nadu de su minore) = rispòndhere male a unu mannu, no pònnere mente; dàreche a susu (de una chistione, de cosa chi no s'ischit)= arrennèsciri a isciri; dare a susu a carchi faina = ghetai manu a dha fai, faidha a sa scarada, cun airu; dare a di a susu (a diassusu) a ccn. = afracaidhu
Frases
custu inue lu ponzo, susu o suta? ◊ bae a susu e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ sa fentana de susu de domu mia est faci a monti ◊ est calau de susu a bàsciu
2.
donna Pipica est morta e cumposta in su susu ◊ is susu funt a intaulaus cobertus de cannitzada téssia ◊ est andau a su susu a istudiai
3.
tocat a tenni coràgiu po superai s'a punta a susu de sa vida ◊ no ischiat chie bi lu aiat fatu e sa tzitade fit manna pro che pòdere dare a susu
4.
tenit su lori a susus prenus ◊ messaju, ocannu susu no ndi prenis: annada mala!
5.
Bovore dat a diassusu a Tilipu, ma Zosepe e Angelinu si ponent in mesu pro irvojare
Ètimu
ltn.
su(r)sum
Tradutziones
Frantzesu
dessus,
sur
Ingresu
up (on),
on,
over
Ispagnolu
arriba
Italianu
su,
sópra
Tedescu
oben.
susujòsso , avb Definitzione
a s. = a farrancas a susu, bortuladu, avolotadu, totu a tréulu
Sinònimos e contràrios
abbatúliu,
abbolotu,
abbuluzu,
arrevolotu,
atrepógliu,
dissàntanu,
solovru,
tregollu
Frases
at furriadu su mundhu a susujosso ◊ sa bidha pariat una conchista de gherra, bubutada a susujosso
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
sens dessus dessous
Ingresu
disorder
Ispagnolu
patas arriba
Italianu
soqquadro,
sottosópra
Tedescu
Durcheinander,
Wirrwarr.