Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

afassú, afassúa , avb Definitzione a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana Tradutziones Frantzesu pêle-mêle en vrac Ingresu upside down Ispagnolu en desorden Italianu catafàscio Tedescu durcheinander.

atrepillài , vrb: atropegliai, atropegliare, atropelliai, atropelliare, atropigliai, atropillare, atropogliare, atrupegliare, atrupelliai, tripogliare Definitzione betare apare, pònnere sa cosa a dónnia manera chentza critériu, cunfúndhere totu; immarrire a meda, giare o pigare múngia, matana, pistare, catzigare, pònnere agiàgaru, arreolu, learesidha a pentzamentu / atropegliai is leis = andhare contra a sa leze, fàghere pagu o nudha contu de sas lezes a menisprésiu Sinònimos e contràrios agiolotare, scambillai, stragamullai, trumbugliai, trumentai / atrobodhare, imbogiare, intrebedhai, trabojare, trobodhicai, trobullai | ctr. assebiai Frases tui bivis atrepillendi is cosas craras! ◊ cussu gei no si at a atropelliai, no dhi at a tropedhai sa língua! ◊ tui mi atropéllias dugna arrexonamentu ◊ mi atropògliat su narre, mi cunfundhet (A.Spanu)◊ mi aciapo sa mente atropogliada ◊ sa Sardigna, cun tantu atropogliadu faghe faghe, est sempre in manos anzenas 2. tui ti atrupéllias po medas cosas, ma isceti una cosa est necessària ◊ fuit cun sa conca atropelliada de pistighinzos ◊ l'apo muntesu chentza l'atropellare, ca si su malàidu lu malústrias est peus 3. Bobbore e Melledha furint atrupegliaos de su disígiu de ndhe iscarragiare s'iscusórgiu ◊ oi seu totu atrupelliada po allichidí Ètimu spn. atropellar Tradutziones Frantzesu bouleverser Ingresu to upset Ispagnolu desarreglar, atropellar Italianu scompigliare, sconvòlgere Tedescu durcheinander bringen.

avalotài , vrb: avolotai, avolotare Definitzione pònnere tréulu, burdellu, fàere movimentu de betare apare, morigare sa cosa, fintzes pònnere s'unu contras a s'àteru Sinònimos e contràrios abbolotai, abborotai, buliare 1, sciambullai, streulai | ctr. apachiare, apasaogare, assantai, assebiai, assentulae Frases avolotaus che is macarronis de Pauli Ètimu ctl. avalotar Tradutziones Frantzesu bouleverser, brouiller Ingresu to upset Ispagnolu alborotar Italianu scompigliare Tedescu in Unordnung bringen, durcheinander bringen.

cumbòja, cumbóju , nf, nm: cumbuju Sinònimos e contràrios abbolotu, iscurremusu, trambullu Frases in totu custa cumboja, unus cantus iant fatu chistionai unu certu Alisandru, chi acinnada cun sa manu a sa genti de si citiri poita essit pótziu fuedhai 2. est una cumboja de piscis difarentis cassaus aintru de una retza manna ◊ in cussa cumboja de atoris Opinedhu iat arriciu imprassadas, tzugadedhas, ispítzulus 3. fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus de ónnia ginia Tradutziones Frantzesu confusion Ingresu muddle Ispagnolu confusión, barullo Italianu confusióne, trambusto Tedescu Durcheinander.

dissàntanu , nm Definitzione burdellu mannu, cosa totuganta betada apare Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, abbulizu, abbuluzu, arrevolotu, atrepógliu, bubutu, carralzu, solovru, susujosso, tregollu Frases su murrunzu, sas boghes e su dissàntanu s'intendhiant in totu sa carrera Tradutziones Frantzesu bouleversement, désordre Ingresu confusion Ispagnolu desorden Italianu soqquadro Tedescu Durcheinander.

imbistimbistòni , avb Definitzione fai a s’i. = fàghere a s’imbestimbesti, a comente essit essit, a s’afaiu, a improdhu, a atzorodhadura, a fadhiodhone Sinònimos e contràrios imbestimbesti, introtzintrotzi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pêle-mêle Ingresu higgledy-piggledy Ispagnolu a granel Italianu rinfusa Tedescu durcheinander.

iscótu , nm Definitzione su iscotare, su iscotzai, su pònnere tréulu Sinònimos e contràrios algadaria, disórdine, impródhiu, iscóticu, isórdulu, trobodhu Maneras de nàrrere csn: èssere o restare a pedra de i. (pedra chi no tenet sétiu, no setzit bene fendi muru) = a intzegu, dendhe istrobbu, faghindhe male, nadu fintza de chie ponet cuvusione in d-una cumpanzia; bogare iscotos = bogai frocus, mendheas Frases nademilu inue at missu iscotu, chighílliu, chimentu! ◊ sos malos abbarrant a pedra de iscotu e sos bonos si che morint…◊ custu cadhu est boghendhe iscotos! Tradutziones Frantzesu désordre Ingresu disorder Ispagnolu desorden Italianu disórdine Tedescu Durcheinander.

sciumbúllu , nm: sumbúgiu, sumbullu, sumbuzu, sumuzu Definitzione movimentu e moida, istragatzu chi si faet movendho o murigandho cosa, camminandho, movimentu e moida a s’afaiu; fintzes movimentu de gente meda contras o po calecuna chistione Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, atrepógliu, iscumbullu, ispabúliu, sculumerdu, stragambullu, subuzu, trambullu, tregollu, trepollu, trobbuscàmene / trummentu Maneras de nàrrere csn: su s. de s'àcua = moida de abba currindhe, chi ruet a istràmpidu de artu; sumbullu de sa brenti = sos tzocos chi faghet in bentre; ponni sumbullu = pònnere abbolotu; sumbúgiu de istògomo = gana mala, buluzu Frases intendu sumbullu in foras: depint èssi torrendu! ◊ intrendi a domu at inténdiu sumbullu de pratus e boxis avolotadas ◊ a dónnia sumbullu chi intendit si girat luegu a castiai a coa ◊ sumuzu surdu sas orrodas prenas, cussas a rajos sonant che campana (G.A.Mura) 2. me in Castedhu, Oristanis, Iglésias nanca dhoi at sumbullus e tréulus mannus: sa genti dha tenit contras a su guvernu ◊ cussos benint a domo a pònnere sumbuzu: fintzas sas padedhas mi cumpudant!◊ sumbullu de su coru e sumbullu chi dhi arretronat in conca no dhu lassat drommiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu émoi, émeute Ingresu confusion, riot Ispagnolu desorden, confusión, revuelta Italianu scompìglio, subbùglio, sommòssa Tedescu Verwirrung, Unordnung, Durcheinander, Aufstand.

stragambúllu , nm: istragamuzu*, stragamullu, stragamuxu Definitzione genia de avolotu, de moida, istragatzu chi si faet tocandho cosa, movendhosi a meda, móvia chi si faet a cropu, de botu Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, atutina, baraundha, mamudinu, sciumbullu, subuzu, tifitanu, trambullu / sidhada Frases arruendi a terra at fatu su stragambullu de una bértula de turras e talleris arruta de cuadhu ◊ mi ndi at iscidau su stragambullu chi ant fatu is buchemelis in s'acúliu de is pudhas ◊ pudhas e cocas ant fatu stragamullu candu seu passau Tradutziones Frantzesu remue-ménage Ingresu turmoil Ispagnolu trasiego Italianu trambusto Tedescu Durcheinander.

susujòsso , avb Definitzione a s. = a farrancas a susu, bortuladu, avolotadu, totu a tréulu Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, abbuluzu, arrevolotu, atrepógliu, dissàntanu, solovru, tregollu Frases at furriadu su mundhu a susujosso ◊ sa bidha pariat una conchista de gherra, bubutada a susujosso Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sens dessus dessous Ingresu disorder Ispagnolu patas arriba Italianu soqquadro, sottosópra Tedescu Durcheinander, Wirrwarr.

tremútu , nm: trimutu Definitzione stragamullu mannu, agiummai coment'e terremotu; terremotu puru, trémia forte Sinònimos e contràrios abbatúliu, baraundha, irburbutzu, mamudinu, sciumbullu, stragambullu, tifitanu, trambullu, tregollu / cdh. trimutu / terremotu Frases trimutu de ómines e de cadhos ◊ sa zente pranghiat a tremutu intendhendhe cudhu cundennau a s'impicu ca fachiat dolu a sas predas Tradutziones Frantzesu vacarme, remue-ménage Ingresu rummaging, uproar Ispagnolu estruendo Italianu frastuòno, tramestìo Tedescu Lärm, Durcheinander.

trepógliu , nm: atrepógliu*, tropellu, trupégliu, trupellu Definitzione genia de faghevaghe, de andhata a fuidura a dónnia bandha, de tréulu, cosa betada apare, a s'afaiu; immarritzone mannu, cadha, matana Sinònimos e contràrios abbatúliu, atrobodhu, atroputzu, atrupamentu, carralzu, imbrabugliu, incalamistru, sciumbullu, trambullu, tregollu, trepoju, trobodhu / cadha, matana, pelea Frases it’est custu bacanu in sa vidha a trepógliu? Tradutziones Frantzesu confusion, embrouillement Ingresu confusion, entanglement Ispagnolu confusión Italianu confusióne, ingarbugliaménto Tedescu Durcheinander, Verwirrung.

tzibidómine , nm Definitzione avolotu, tréulu mannu de gente meda Sinònimos e contràrios abbolotu, trepógliu, trobbuscàmene Frases bi aiat unu tzibidómine chi a mie aiant agabbatu de m’iscorriolare sa túnica chi giuchia (A.Pau) Tradutziones Frantzesu cohue Ingresu turmoil, confusion Ispagnolu jaleo Italianu parapìglia Tedescu Durcheinander.