afassú, afassúa , avb Definizione
a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana
Traduzioni
Francese
pêle-mêle en vrac
Inglese
upside down
Spagnolo
en desorden
Italiano
catafàscio
Tedesco
durcheinander.
atrepillài , vrb: atropegliai,
atropegliare,
atropelliai,
atropelliare,
atropigliai,
atropillare,
atropogliare,
atrupegliare,
atrupelliai,
tripogliare Definizione
betare apare, pònnere sa cosa a dónnia manera chentza critériu, cunfúndhere totu; immarrire a meda, giare o pigare múngia, matana, pistare, catzigare, pònnere agiàgaru, arreolu, learesidha a pentzamentu / atropegliai is leis = andhare contra a sa leze, fàghere pagu o nudha contu de sas lezes a menisprésiu
Sinonimi e contrari
agiolotare,
scambillai,
stragamullai,
trumbugliai,
trumentai
/
atrobodhare,
imbogiare,
intrebedhai,
trabojare,
trobodhicai,
trobullai
| ctr.
assebiai
Frasi
tui bivis atrepillendi is cosas craras! ◊ cussu gei no si at a atropelliai, no dhi at a tropedhai sa língua! ◊ tui mi atropéllias dugna arrexonamentu ◊ mi atropògliat su narre, mi cunfundhet (A.Spanu)◊ mi aciapo sa mente atropogliada ◊ sa Sardigna, cun tantu atropogliadu faghe faghe, est sempre in manos anzenas
2.
tui ti atrupéllias po medas cosas, ma isceti una cosa est necessària ◊ fuit cun sa conca atropelliada de pistighinzos ◊ l'apo muntesu chentza l'atropellare, ca si su malàidu lu malústrias est peus
3.
Bobbore e Melledha furint atrupegliaos de su disígiu de ndhe iscarragiare s'iscusórgiu ◊ oi seu totu atrupelliada po allichidí
Etimo
spn.
atropellar
Traduzioni
Francese
bouleverser
Inglese
to upset
Spagnolo
desarreglar,
atropellar
Italiano
scompigliare,
sconvòlgere
Tedesco
durcheinander bringen.
avalotài , vrb: avolotai,
avolotare Definizione
pònnere tréulu, burdellu, fàere movimentu de betare apare, morigare sa cosa, fintzes pònnere s'unu contras a s'àteru
Sinonimi e contrari
abbolotai,
abborotai,
buliare 1,
sciambullai,
streulai
| ctr.
apachiare,
apasaogare,
assantai,
assebiai,
assentulae
Frasi
avolotaus che is macarronis de Pauli
Etimo
ctl.
avalotar
Traduzioni
Francese
bouleverser,
brouiller
Inglese
to upset
Spagnolo
alborotar
Italiano
scompigliare
Tedesco
in Unordnung bringen,
durcheinander bringen.
cumbòja, cumbóju , nf, nm: cumbuju Sinonimi e contrari
abbolotu,
iscurremusu,
trambullu
Frasi
in totu custa cumboja, unus cantus iant fatu chistionai unu certu Alisandru, chi acinnada cun sa manu a sa genti de si citiri poita essit pótziu fuedhai
2.
est una cumboja de piscis difarentis cassaus aintru de una retza manna ◊ in cussa cumboja de atoris Opinedhu iat arriciu imprassadas, tzugadedhas, ispítzulus
3.
fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus de ónnia ginia
Traduzioni
Francese
confusion
Inglese
muddle
Spagnolo
confusión,
barullo
Italiano
confusióne,
trambusto
Tedesco
Durcheinander.
dissàntanu , nm Definizione
burdellu mannu, cosa totuganta betada apare
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
abbulizu,
abbuluzu,
arrevolotu,
atrepógliu,
bubutu,
carralzu,
solovru,
susujosso,
tregollu
Frasi
su murrunzu, sas boghes e su dissàntanu s'intendhiant in totu sa carrera
Traduzioni
Francese
bouleversement,
désordre
Inglese
confusion
Spagnolo
desorden
Italiano
soqquadro
Tedesco
Durcheinander.
imbistimbistòni , avb Definizione
fai a s’i. = fàghere a s’imbestimbesti, a comente essit essit, a s’afaiu, a improdhu, a atzorodhadura, a fadhiodhone
Sinonimi e contrari
imbestimbesti,
introtzintrotzi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pêle-mêle
Inglese
higgledy-piggledy
Spagnolo
a granel
Italiano
rinfusa
Tedesco
durcheinander.
iscótu , nm Definizione
su iscotare, su iscotzai, su pònnere tréulu
Sinonimi e contrari
algadaria,
disórdine,
impródhiu,
iscóticu,
isórdulu,
trobodhu
Modi di dire
csn:
èssere o restare a pedra de i. (pedra chi no tenet sétiu, no setzit bene fendi muru) = a intzegu, dendhe istrobbu, faghindhe male, nadu fintza de chie ponet cuvusione in d-una cumpanzia; bogare iscotos = bogai frocus, mendheas
Frasi
nademilu inue at missu iscotu, chighílliu, chimentu! ◊ sos malos abbarrant a pedra de iscotu e sos bonos si che morint…◊ custu cadhu est boghendhe iscotos!
Traduzioni
Francese
désordre
Inglese
disorder
Spagnolo
desorden
Italiano
disórdine
Tedesco
Durcheinander.
sciumbúllu , nm: sumbúgiu,
sumbullu,
sumbuzu,
sumuzu Definizione
movimentu e moida, istragatzu chi si faet movendho o murigandho cosa, camminandho, movimentu e moida a s’afaiu; fintzes movimentu de gente meda contras o po calecuna chistione
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
iscumbullu,
ispabúliu,
sculumerdu,
stragambullu,
subuzu,
trambullu,
tregollu,
trepollu,
trobbuscàmene
/
trummentu
Modi di dire
csn:
su s. de s'àcua = moida de abba currindhe, chi ruet a istràmpidu de artu; sumbullu de sa brenti = sos tzocos chi faghet in bentre; ponni sumbullu = pònnere abbolotu; sumbúgiu de istògomo = gana mala, buluzu
Frasi
intendu sumbullu in foras: depint èssi torrendu! ◊ intrendi a domu at inténdiu sumbullu de pratus e boxis avolotadas ◊ a dónnia sumbullu chi intendit si girat luegu a castiai a coa ◊ sumuzu surdu sas orrodas prenas, cussas a rajos sonant che campana (G.A.Mura)
2.
me in Castedhu, Oristanis, Iglésias nanca dhoi at sumbullus e tréulus mannus: sa genti dha tenit contras a su guvernu ◊ cussos benint a domo a pònnere sumbuzu: fintzas sas padedhas mi cumpudant!◊ sumbullu de su coru e sumbullu chi dhi arretronat in conca no dhu lassat drommiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
émoi,
émeute
Inglese
confusion,
riot
Spagnolo
desorden,
confusión,
revuelta
Italiano
scompìglio,
subbùglio,
sommòssa
Tedesco
Verwirrung,
Unordnung,
Durcheinander,
Aufstand.
stragambúllu , nm: istragamuzu*,
stragamullu,
stragamuxu Definizione
genia de avolotu, de moida, istragatzu chi si faet tocandho cosa, movendhosi a meda, móvia chi si faet a cropu, de botu
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
atutina,
baraundha,
mamudinu,
sciumbullu,
subuzu,
tifitanu,
trambullu
/
sidhada
Frasi
arruendi a terra at fatu su stragambullu de una bértula de turras e talleris arruta de cuadhu ◊ mi ndi at iscidau su stragambullu chi ant fatu is buchemelis in s'acúliu de is pudhas ◊ pudhas e cocas ant fatu stragamullu candu seu passau
Traduzioni
Francese
remue-ménage
Inglese
turmoil
Spagnolo
trasiego
Italiano
trambusto
Tedesco
Durcheinander.
susujòsso , avb Definizione
a s. = a farrancas a susu, bortuladu, avolotadu, totu a tréulu
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
abbolotu,
abbuluzu,
arrevolotu,
atrepógliu,
dissàntanu,
solovru,
tregollu
Frasi
at furriadu su mundhu a susujosso ◊ sa bidha pariat una conchista de gherra, bubutada a susujosso
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sens dessus dessous
Inglese
disorder
Spagnolo
patas arriba
Italiano
soqquadro,
sottosópra
Tedesco
Durcheinander,
Wirrwarr.
tremútu , nm: trimutu Definizione
stragamullu mannu, agiummai coment'e terremotu; terremotu puru, trémia forte
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
baraundha,
irburbutzu,
mamudinu,
sciumbullu,
stragambullu,
tifitanu,
trambullu,
tregollu
/
cdh. trimutu
/
terremotu
Frasi
trimutu de ómines e de cadhos ◊ sa zente pranghiat a tremutu intendhendhe cudhu cundennau a s'impicu ca fachiat dolu a sas predas
Traduzioni
Francese
vacarme,
remue-ménage
Inglese
rummaging,
uproar
Spagnolo
estruendo
Italiano
frastuòno,
tramestìo
Tedesco
Lärm,
Durcheinander.
trepógliu , nm: atrepógliu*,
tropellu,
trupégliu,
trupellu Definizione
genia de faghevaghe, de andhata a fuidura a dónnia bandha, de tréulu, cosa betada apare, a s'afaiu; immarritzone mannu, cadha, matana
Sinonimi e contrari
abbatúliu,
atrobodhu,
atroputzu,
atrupamentu,
carralzu,
imbrabugliu,
incalamistru,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trepoju,
trobodhu
/
cadha,
matana,
pelea
Frasi
it’est custu bacanu in sa vidha a trepógliu?
Traduzioni
Francese
confusion,
embrouillement
Inglese
confusion,
entanglement
Spagnolo
confusión
Italiano
confusióne,
ingarbugliaménto
Tedesco
Durcheinander,
Verwirrung.
tzibidómine , nm Definizione
avolotu, tréulu mannu de gente meda
Sinonimi e contrari
abbolotu,
trepógliu,
trobbuscàmene
Frasi
bi aiat unu tzibidómine chi a mie aiant agabbatu de m’iscorriolare sa túnica chi giuchia (A.Pau)
Traduzioni
Francese
cohue
Inglese
turmoil,
confusion
Spagnolo
jaleo
Italiano
parapìglia
Tedesco
Durcheinander.