Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

alborótu , nm: arbolotu, arvolotu Definitzione genia de moida a meda, de sonu, de boghes, de cosas chi si movent de dónnia manera, sentza órdine e ne régula, fintzes una genia de pentzamentu Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, arrevolotu, atrepógliu, carralzu, sciumbullu, trambullu, tregollu Maneras de nàrrere csn: a. de istògumu = buluzamentu, ganamala; a. de pópulu = su si furriare de zente meda totu paris contras a chie cumandhat, contras a ccn. Frases ascurta su mari cantu fait alborotu! ◊ no pesis arvolotu! 2. intendhendhe custas allegas est arrumbaa in arbolotu Tradutziones Frantzesu pagaille, bagarre Ingresu scuffle, disorder Ispagnolu alboroto Italianu scompìglio, baruffa Tedescu Verwirrung, Rauferei.

atrepógliu , nm: atropégliu, atropéliu, atropellu, atropílgiu, atropíliu, atropógliu, atrupégliu, atrupélliu, atrupellu, atrupógliu, trepógliu Definitzione genia de faghevaghe, de andhata a fuidura a dónnia parte, de iscuncordamentu; immarritzone mannu, múngia, matana; fintzes cosa betada apare, chi no si cumprendhet, coment'e un’intzertu Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, arrevolotu, carralzu, sciumbullu, trambullu, tregollu / apinioni, matana, pessamentu / ingànniu Maneras de nàrrere csn: pigaisí atrupellu = leàresi pessamentu; fai is cosas cun atropégliu = a s'irfuirfui, impresse meda, a s'airada; andai cun atropégliu = andhare o caminare a pelea; atropégliu de genti = zente meda, a muntones, aira Frases cudhu cane fit mintendhe s'atropógliu in sa bama ◊ su tzanfarajolu est mintendhe s'atropógliu in piata, a boghes bendhindhe tramatas ◊ apustis de s'atropéliu de su cambiamentu de domu s'intendiat mellus 2. canta matana… totu custu atropógliu bos bochit! ◊ s'ómine, fiudu, fuit istracu de s'atrupellu de èssere babbu e mama de tres pitzinnos ◊ atropégliu mannu, ma vida carestiosa e làngia! ◊ in s'atropíliu de cust'esisténtzia no bandu che cadrogu a manu in muru! (D.Erriu) 3. it'est cust'atropógliu, chi su babbu de unu dannu ndhe faghet duos, sa mama faghet a sa bighina su chi no li at a fàghere piús e chi frade tou ndhe bochit cantu ndhe agatat?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pagaille Ingresu disorder Ispagnolu desorden, atropello Italianu scompíglio Tedescu Verwirrung.

dilbaràtu , nm: dirbaratu, disbaratu Definitzione disórdine in su fàere, in su papare; cosa ispantosa chi si narat chentza fundhóriu; male mannu, arruina / èssere gitu a disbaratu = bogau in bregúngia, fatu a befa Sinònimos e contràrios desatinu 3. ses brujendhe in s'eternu disbaratu o ses penendhe ancora in purgadóriu o già in sinu a Deu bolu as fatu? (P.Casu)◊ su sóriche in magasinu fachet dirbaratu, gulàticu a su casu ◊ chie lu diat àere pensadu, de cussu fulanu, a fàghere cussu dilbaratu, a fàghere una morte?! 4. cuss'ómine est gitu a disbaratu Ètimu spn. desbarate Tradutziones Frantzesu débauche, désordre Ingresu immorality, disorder Ispagnolu desbarate Italianu scostumatézza, disórdine Tedescu Ausschweifung, Unmäßigkeit.

iscótu , nm Definitzione su iscotare, su iscotzai, su pònnere tréulu Sinònimos e contràrios algadaria, disórdine, impródhiu, iscóticu, isórdulu, trobodhu Maneras de nàrrere csn: èssere o restare a pedra de i. (pedra chi no tenet sétiu, no setzit bene fendi muru) = a intzegu, dendhe istrobbu, faghindhe male, nadu fintza de chie ponet cuvusione in d-una cumpanzia; bogare iscotos = bogai frocus, mendheas Frases nademilu inue at missu iscotu, chighílliu, chimentu! ◊ sos malos abbarrant a pedra de iscotu e sos bonos si che morint…◊ custu cadhu est boghendhe iscotos! Tradutziones Frantzesu désordre Ingresu disorder Ispagnolu desorden Italianu disórdine Tedescu Durcheinander.

isórdulu , nm Definitzione su isordulare, betare apare, pònnere totu a s'afaiu, su èssere o istare totu s'afaiu de is cosas Sinònimos e contràrios algadaria, disórdine, impródhiu, maciamurru, milciamuredhu, trobodhu | ctr. cunseltu, remonimentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désordre Ingresu disorder Ispagnolu desorden Italianu disórdine Tedescu Unordnung.

susujòsso , avb Definitzione a s. = a farrancas a susu, bortuladu, avolotadu, totu a tréulu Sinònimos e contràrios abbatúliu, abbolotu, abbuluzu, arrevolotu, atrepógliu, dissàntanu, solovru, tregollu Frases at furriadu su mundhu a susujosso ◊ sa bidha pariat una conchista de gherra, bubutada a susujosso Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sens dessus dessous Ingresu disorder Ispagnolu patas arriba Italianu soqquadro, sottosópra Tedescu Durcheinander, Wirrwarr.