Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

amómu , nm Definition genia de erba fragosa chi faet in duos annos, in logu de monte Scientific Terminology rba, Sison amomum Translations French amome English stone parsley Spanish amomo Italian amòmo German Wurzlilie.

apedriài , vrb: apedrigare, aperdiai, aprediae, apredicare, apredigare Definition iscúdere, pigare o bochíere a cropos de pedra; pònnere pedra (o fintzes àteru) in pitzu de calecuna cosa a pesu po dha cracare, po no che dha leare su bentu Synonyms e antonyms acodulare, acrastiare, allecucare, ammontricare, apedreare, crastighinare / impedrigare, intellai Sentences a una fémina segundhu su códice ebreu l'ant apedrigada ◊ si ti agato furendhe in su meu ti aprédigo! ◊ funt citius citius che canis aperdiaus! ◊ de comenti dh'ant aperdiau, si fit unu santu dhi fit po martíriu! 2. pro l'azeretare, sa cosa agionedhada cheret apredigada ◊ cosa lébia cheret apredigada, pro su bentu ◊ pro l'abbatigare meda su fenu l'apredigamus Etymon srd. Translations French lapider English to stone, to lapidate Spanish lapidar, apedrear Italian lapidare German steinigen.

biscàcu , nm Definition gioga de mare; pedra tundha Synonyms e antonyms gioga / pagellida / cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Etymon srdn. Translations French coquille, caillou English shell, stone Spanish concha, guijarro Italian conchìglia, ciòttolo German Muschel, Kieselstein.

bocínu 2 , nm Definition sa pedra chi s'impreat giogandho a s'imbréstia po dhue pònnere sa posta asuta Synonyms e antonyms bàtile 1, bicu 1, bóciu / buscinu, ofiadura Sentences s'abba meda su riu che l'at isgarrigada in mare iscodulendhe naes e bocinos ◊ cudha die l'apo bidu che bocinu trodhulendhe (P.Mossa) Etymon itl. boccino Translations French caillou roulé English stone Spanish guijarro Italian lécco German Zielstein.

brúsca 1 , nf: brúschia, burca, burga, busca 2 Definition pedrighedha tundha de erriu, o de mare (funt chimbe), chi si ponet po giogare: dhue at giogu (es. a su paradisu) chi sa pedrighedha est una solu e ladita, un'orrugu de matone, de téula / betare sas bruscas = tirare a billetes, fàghere a su chi essit essit, giogare a s'imbrusca (po pigare una parte chentza partzialidades, sa chi tocat) Synonyms e antonyms bàtile 1, bicu 1, bríscula, brúscula, cucu, lecucu Etymon ltn. bruscum Translations French pierre, caillou roulé English stone Spanish piedra Italian sasso German Stein.

cacódua , nf: cocoda, cocodedha, cocódula, cocódura Definition crastu, pedra tundhatza Synonyms e antonyms biscacu, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Sentences cali iscusorxu? su cascionedhu furiat prenu de cocódulas! Surnames and Proverbs smb: Coccoda Translations French caillou English stone Spanish piedra Italian ciòttolo, sasso German Kieselstein.

cantonàda, cantonàra , nf: contonada Definition pedra manna segada giusta chi si ponet tenta apare cun àtera girada agiummai sèmpere de 90° ue su muru girat faendho a bicu; s'ispígulu etotu de su muru; orruga istrinta, pitica Synonyms e antonyms bica, cantone 1 / cdh. cantunata / botorinu Idioms csn: avb. a contonadas = chentza órdine; bogàreche una c. = intrare prus a intro unu muru, mescamente in su tretu chi faghet a contonada, pro illargare unu coladorzu; contonadas de erista = tentas apare e ziradas de 90° inue su muru càmbiat filada e faghet a ispuntone; betàreche sa contonada, faedhendhe = fai arroris, narri cosas chi no tenint sétiu Sentences dàeli una contonada, como, a su mastru! ◊ candho isterrides sa preda in su ponte, sas contonadas ponídelas ue serbint ◊ candho faedhat cussu che betat sa contonada! 2. cussu rundhellu istat tota die ifatu de sas contonadas! ◊ carchi petitore isterret sa manu pro sa limúsina in sas cantonatas de sos gurutos ◊ los ant bidos paris, fichidos in s'ata de una contonada Etymon srd. Translations French bloc, pierre angulaire English corner stone, street corner Spanish piedra angular, rincón Italian piètra d'àngolo, squadrata, cantonata German Eckstein, Ecke.

còda 2 , nf: code, codi 1, cori 2, cote Definition genia de pedra, fintzes cussa de acutzare ainas / min. codighedha Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, códua, cogólidu, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Idioms csn: sa cori po acuciai = pedra de arrodare; codedha de riu = pedra ladhia Sentences si ponet a caminare iscurtza in mesu de sas codes acutzas che burtedhu ◊ at batidu code bianca de riu ◊ cussu dinai no mi comprat mancu sa codi po sa pudatza! 2. ses acutzendu is ainas de sa menti in sa codi de su tempus Surnames and Proverbs smb: Coda, Code Etymon ltn. cote(m) Translations French pierre à aiguiser, caillou English hone, stone Spanish amoladera, guijarro Italian còte, ciòttolo German Wetzstein, Kiesel.

códua, códula , nf, nm: códule, códulu Definition (fintzes upm) is pedras, is crastos, mescamente iscàbulos, tundhos, piticos o mannos chi siant; fintzes logu prenu de pedra, pedraghe / códula de arriu = pedra de riu, tundha, lísia a fortza de la trazare s'abba Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, codulaja, cogólidu, cogúdula, coróculu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Sentences su riu s'intendhiat iscurrendhe in mesu de sos códulos ◊ cussu códulu est allixadu de s'abba ◊ cussos montes sunt totu códulos de granitu ◊ is féminas ingenugadas in s'oru de s'àcua frigànt is pannus in d-una códula ◊ fit un'ómine chi ndhe pesaiat dae terra unu códulu de tres cuintales ◊ s'impedradu fuit fatu de códula de mare 2. cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta)◊ est chibanne rosaros de isporu chin códules de irrocos Surnames and Proverbs smb: Codula Etymon ltn. *cotulus Translations French caillou English stone Spanish guijarro, piedra Italian ciòttolo, sasso German Kieselstein.

cogódu , nm: cogoru Definition pedra de erriu unu pagu tundha, allisada de s'abba, impreada po fàere a incodau orrugas e pratzas Synonyms e antonyms caróngiu, cocu 1, códua, códulu, cogólidu, cogúdula, lecucu Sentences narant contus de una stasoni de soli arrabiosu, de olias sicadas, de arrius impedraus a cogorus biancus (F.Carlini) Translations French caillou English stone Spanish guijarro Italian ciòttolo, sasso German Kieselstein.

coróculu , nm Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lecucu, lódhuru Translations French roc arrondi English roundish stone Spanish roca redondeado Italian masso rotondeggiante German rundlicher Felsblock.

cràltu , nm: crastu, grastu Definition orrugu de pedra, piticu o mannu, fintzes orroca manna; nau de is boes, sa carena; nau de unu, chi est fatu a sa grussera, pagu crabbosu e pagu educau; unu tempus fut su castedhu, chi dhu poniant in d-una de is duas partes de is monedas puru e po cussu fintzes como de una moneda de metallu si distinghent duas partes, rughe e crastos, a logos santus e crastus: in sa prima, in sa moneda sarda dhue at agiummai sèmpere una grughe pitica, in crastos dhue at in is monedas chi si connoschent agiummai sèmpere una conca e po su prus dhu'est iscritu su valore Synonyms e antonyms biscacu, cacódua, caróngiu, coda 2, códua, cogólidu, coróculu, ladhia, lecucu, lódhuru, múngulu, nodu 1, roca Idioms csn: pònnere sa cosa a rughe e a crastos = ghetai a coredhu, acomenti essit; colpare a rughes e a crastos = aundi ferit ferit, a dónnia parti, a manca e a destra; ischitindhe o zoghendhe, leàresi rughe o crastos = innantis de ghetai sa muneda, nàrriri una de is duas afaciadas, iscioberai una de is duas possibbilidadis Sentences est unu logu totu crastos ◊ una conca de crastu fata a picu comente mai intendhet poesia?! ◊ su nuraghe est una domo pesada cun crastos mannos ◊ e prite no ti filas una frundha a che los giagarare nessi a craltu? 2. candho ti lasso, Sardigna istimada, su coro in sa petorra intendho in pena e mi pesat che crastu in sa carena 3. a rughes e a crastos colpat forte pro che ispèrdere in presse su giudeu! (A.Dettori)◊ sunt totu a pira che truncos tortos, unu subra de s'àteru, totu a rughes e a crastos 4. sa crastadura de is bòis si fait po cresci su crastu e po dhus fai masedus 5. ite ti leas, rughe o crastos? Surnames and Proverbs smb: Crastu, Crastus Translations French caillou, pierre English stone Spanish piedra Italian sasso, piètra German Stein.

irfrissuràre , vrb: isfressurare, isfrisciurai, isfrissurare, sfrisciurai Definition bogare, segare sa frisciura de sa bentre de unu pegus pangau; in cobertantza e nau de gente, fàere css. cosa o ifortzu mannu po un'iscopu, po agiudare a unu Synonyms e antonyms irmatare / matanare, ischissimignare, smerai 2. su tzeracu totu sa die si fachiat a cantos irfrissurànnesi a travàgliu cràtiu ◊ si sunt isfressurados fatendhe inchinos a noranta grados! ◊ apas pascéntzia: no t'isfrissures! ◊ unu tempus sa laorera fit totu a fortza de bratzos, a s'isfrissura isfrissura cun sos boes Etymon srd. Translations French se mettre en quattre pour qqn. English to leave no stone unturned Spanish echar los hígados, desvivirse por Italian farsi in quattro per qlc. o qls. German sich vierteilen.

isossàre , vrb Definition bogare o istacare is ossos de sa prupa: dhu narant fintzes de unos cantu frutos chi portant ossu Synonyms e antonyms desossai, idossinare, irdossorae / isossichedhare Sentences custa peta est bene cota: isossat totu 2. su péssighe duraghe no isossat ◊ s'olia cheret isossada pro fàghere su pane cun olia Etymon srd. Translations French désosser, dénoyauter English to bone, to stone Spanish deshuesar Italian disossare, snocciolare German ausbeinen, entkernen.

isossichedhàre , vrb: isossighedhare Definition bogare s'ossu de is frutos chi ndhe portant (es. péssighe, pruna, piricoco) Synonyms e antonyms isossare Etymon srd. Translations French dénoyauter English to stone Spanish deshuesar Italian snocciolare German entkernen.

ladhía , nf: lidhia Definition genia de pedra iscàbula, no tanti manna, tundhita, comente si ndhe agatat in is errios e in oros de mare Synonyms e antonyms biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, dhidhia, ladhiera, lecucu, lódhuru, tridhia 2. límpidu e sanu che pedra ladhia samunada (Z.Zazzu) Etymon its, srdn? Translations French caillou English stone Spanish guijarro Italian ciòttolo German Kieselstein.

lecúcu , nm: licucu Definition pedra licuchina, tundhatza, lisa, pedrighedha tundha de erriu o de mare Synonyms e antonyms alacucu, biscacu, caróngiu, codisca, códua, cogólidu, craltu, ladhia, lódhuru / bàtile 1, bicu 1, brusca 1, cucu 1 Sentences si est dau a chircare predas, totu lecucu de riu ◊ mi bi cherent totu sos licucos de sos ribos pro mi matzucare sas petorras! ◊ sos presetos s'iscontzant in códulas istérrias a lecucu tra neulaches mortos e frunzudos de su riu Etymon srdn. Translations French caillou roulé English round stone Spanish guijarro Italian cògolo German Kiesel.

lustrasòla , nf Definition aina de su sabbateri chi serbit po fàere lúghida sa sola ororu inue est segada Scientific Terminology sbb Etymon srd. Translations French bisaiguë English shoe stone Spanish bisagra Italian lisciapiante, biségolo German Sohlenglätter.

mingiàrbu , nm Definition ispécia de terramíngiu biancu, de pedra carcària (bona po fàere crachina e ciumentu) Sentences donamí su peus mingiarbu, colafiu cun ciorixinas e cibudhas de margiani Translations French albérèse English calcareous stone Spanish albero Italian alberése German Kalkstein.

óssu , nm Definition parte de aintru de sa carena animale fata de sustàntzia tostada meda (càlciu), de colore biancàciu, intrau o agguantau s'unu a s'àteru cun pedhutos fortes e a manera de fàere giogu in is annoigadòrgios (ammontaos de modhímene), permitindho a sa carena de si agguantare e a is músculos de fàere fortza: agiummai totu funt inditaos coment'e s'ossu de… (de sa còscia, de su bratzu e àteru): in sa carena umana funt 206 o 207; de sa petza chi si papat, sa parte chi si fúliat e po cussu bista coment'e su contràriu de sa prupa, s'arrefudu, cosa de fuliare; segundhu su frutu, parte de mesu, tostada, chi portat su chiu o sèmene / min. ossichedhu / genias de o.: de olia, de moriscu (su chi abbarrat de s'ispiga irranada), de morisca, de péssighe, de cariasa, de pruna, de linu (sa parte de mesu chi candho est àrrida si segat e che andhat lassandho su filu) Synonyms e antonyms pisu | ctr. carre, pècia, prupa Idioms csn: ossus de búngiu = su primu annugradorzu de sos pódhighes; su modhímene de s'o. = ossu modhe, itl. cartilàgine, zenia de ossu in colore de beladina, lísiu lísiu chi cuguzat sa conca o punta (o fintzas incàsciu) de un'ossu a manera de fàghere zogu bene paris cun s'àteru; zúghereche su fritu in ossos = àere leadu fritu gai meda de no resessire a si che lu bogare mancu caentèndhesi ora meda; zúghereche una cosa in ossos = fàghere tot'unu cun sa carena, èssere azummai parte de su naturale de sa pessone; contaresili sos ossos, a unu, a unu fiadu = èssiri marriu marriu, zúghere sa pedhe imboligada a s'ossu; torrai a s'ossu = illanzigare meda; agatai o. in sa frisciura = èssere mendheosu, agatare difetos fintzas inue no bi ndh'at Sentences dhi at ghetau unus cantus ossixedhus a us'e cani! ◊ portat doloris a dogna punta de ossu ◊ in donzi peta bi at ossu ◊ est romasu chi si li contant sos ossos ◊ coida dimónia, ispódhia is cambas ca no ses totu a un'ossu! 2. sa morisca est tot'ossu: no bi at impurpidu ca no li at próidu ◊ bi at melaeranu chi zughet ossu modhe, àtera lu zughet tostu 3. intendint su frius aintru de is ossus ◊ soi torrada a s'ossu po su dispraxeri Scientific Terminology crn, rbr Etymon ltn. ossum Translations French os, noyau English bone, stone Spanish hueso Italian òsso, nòcciolo German Knochen, Kern.