atendiài , vrb Definition
pònnere o fàere a manera chi una cosa abbarret istirada, cun is càbudos o is oros tiraos
Synonyms e antonyms
istèndhere,
istenniare,
istèrrere,
istirare,
stendiai,
tèndhere
Sentences
sa funi aténdiat fintzas chi si segat ◊ si aténdiat sa pasta cun su túturu
Surnames and Proverbs
prb:
atendiai su pei in cunforma a su lentzoru
Etymon
srd.
Translations
French
étendre
English
to stretch
Spanish
distender
Italian
distèndere,
stirare
German
strecken.
illargàda , nf Definition
su illargare; tretu largu de camminos, istradas o àteru deasi; dólima, dolore a su brúciu, a sa manu, de chie at fatu isfortzu messandho a manu
Synonyms e antonyms
allargada,
illascada
/
illàrghiu
| ctr.
afissa,
astrinta
Sentences
su gurutu fit astrintu che caracolu ma in d-unu tretu fachiat un'illargada
Etymon
srd.
Translations
French
élargissement
English
open space,
wide stretch
Spanish
ensanche
Italian
slargo
German
Verbreiterung.
illorigàre , vrb Definition
istèrrere, ispràghere o istirare cosa pinnigada; rfl. si narat fintzes in su sensu de fàere impresse
Synonyms e antonyms
ilboligare,
istirare
| ctr.
alloricare
Sentences
como faghimus una bella caminada ca nos illorigamus sas ancas
2.
pesa, illorigadindhe, ca est tardu!
Etymon
srd.
Translations
French
étendre
English
to stretch
Spanish
desentorpecer
Italian
sgranchire
German
recken.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definition
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Synonyms e antonyms
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Sentences
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Translations
French
se pencher,
dépasser
English
to stretch,
to jut out
Spanish
arrojar,
asomar,
extender
Italian
protèndere,
spòrgere
German
vorstrecken,
hinausstrecken.
istèndhere , vrb: istèndiri,
stendi Definition
ispràghere is trastos isciustos po asciutare in su sole (o àteru), pònnere sa cosa a manera chi arresurtet o abbarret isprata in largària, o fintzes istirada in longària
Synonyms e antonyms
atendiai,
istenniare,
istèrrere,
istirare,
stendiai,
tèndhere
| ctr.
atuturae
Etymon
ltn.
extendere
Translations
French
étendre,
étaler
English
to hang out (lay),
to stretch
Spanish
tender,
extender
Italian
stèndere,
sciorinare
German
aufhängen.
istérria , nf: istérrida,
istérrita,
stérrida Definition
su istèrrere; cosa istérria, logu paris o a dónnia modu tretu mannu ocupau cun calecuna cosa o de pòdere cunsiderare de longària e largària; in su càntigu a tenore, su cuménciu a boghe sola, segundhu sa pesada (mutos, mutetus) is versos de su cuménciu (duos, tres o fintzes bàtoro, naos cambas o peis); sa cosa (frutuàriu, laore, o àteru) posta o betada isprata de pigare logu meda; fintzes unu chistionu chi si cumènciat, una chistione chi benit presentada / istérrita de ocru = a cantu afiet ogru, fintzas a ue imbatit sa vista
Synonyms e antonyms
isterrementu,
isterrina
/
amprura
Sentences
a s'olia ammuntonada li cheret dadu un'istérrida pro no si lanire ◊ su monte est prenu de funnos de suégliu a istérrita de ocru
2.
su fogu fuidu zughet istérrida manna ◊ sa bérgula no la sigo a istèrrere, bastat s'istérrida chi zughet ◊ amus agatadu sa pira a istérrida, suta de s'àrbure ◊ s'olia in terra bi est a istérrida ◊ sont terrinos chi parent postos a istérrita che in sa pranta de sa manu ◊ medas terras de Sa Nurra fint totu un'istérrida de pramma ◊ at atzapatu un'istérrita de feruledha casari
3.
medas cantones de como sunt chena rima, chena istérrida e ne torrada ◊ su chi no apo nau in cust'istérria l'at a bíere chie at a lèghere
Etymon
srd.
Translations
French
étendue,
introduction,
préambule
English
stretch,
introduction,
preamble
Spanish
tendido,
extensión,
introducción,
preámbulo
Italian
stésa,
estensióne,
distésa,
introduzióne,
preàmbolo
German
Ausgebreitete,
Ausdehnung,
Einführung,
Präambel.
istirài , vrb: istirare,
istiriare,
stirai Definition
tirare (o incracare) cosa a manera de dh'allonghiare, de abbarrare prus isprata, larga, chentza piegas; nau de gente, fàere abbituare a s'irfortzu, a sa pelea, a su trebballu (o fintzes mòrrere)/ istiràresi = genia de móvia de sa carena (apustis chi est istétia ora meda firma) coment'e a istiradura (mescamente de cambas e de bratzus), a illonghiadura, coment'e chi serbat a dha fai istai mellus (ma chi parit mali a dhu fai ananti de genti); lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba
Synonyms e antonyms
atendiai,
ispàlghere,
istèndhere,
istiriolare,
stendiai,
tèndhere
/
tirai
/
pranciai
| ctr.
abbajonare,
acocovedhae,
afrascillonai,
atuturae
2.
s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias
3.
a s'istirai a sa fossa!
Translations
French
tendre
English
to stretch
Spanish
tender,
estirar
Italian
stirare,
tèndere
German
strecken.
istiratzàre , vrb Synonyms e antonyms
istirai,
istiriolare,
istirodhai,
stirociae
Etymon
srd.
Translations
French
étirer
English
to stretch
Spanish
estirar,
extender
Italian
stiracchiare
German
strecken.
istiriolàre , vrb Definition
istirare unu pagu tropu, fàere prus longu istirandho
Synonyms e antonyms
ilfodhonare,
illonghiae,
istiratzare,
istirodhai,
stirociae
Sentences
a fortza de l'istiriolare, custu gorfo, como ti ruet male
2.
no bi l'istirioles, su cuntrestu: sègalu in curtzu! (G.Ruju)
Etymon
srd.
Translations
French
étirer
English
to stretch
Spanish
estirar,
extender
Italian
stiracchiare
German
strecken.
stendiài , vrb: istendiai* Definition
pònnere istérriu, istirau, bene apertu
Synonyms e antonyms
atendiai,
illorigare,
ispàlghere,
istenniare,
istèrrere,
istirai,
tèndhere
| ctr.
ammuntonae,
atuturae
Sentences
m'increscit a stendiai custu bratzu, de candu mi ant operau ◊ sa pulenta in sa mesa sténdiat mellus si no est tropu tostada
2.
is acàpius fiant stendiaus, su motori de sa màchina, po s'isfortzu, si fiat imballau
Translations
French
étendre
English
to stretch
Spanish
tender,
estirar
Italian
stèndere,
sgranchire
German
ausstrecken.
tiràda , nf: tirara,
tirata Definition
su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja
Synonyms e antonyms
tostada
/
sutzada
/
ingullida,
tichedhu,
tirone
/
istirada
Sentences
tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi
2.
mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu
3.
su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus!
4.
arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna
Etymon
srd.
Translations
French
action de tirer
English
pull,
draw,
stretch
Spanish
tirada
Italian
tirata
German
Ziehen.
trétu , nm Definition
su logu (cunsiderau de largaria, de longària) in cantu distintu de un'àteru logu, ma pentzadu prus che àteru coment'e pagu, parte, distàntzia (logu e tempus) inter duos puntos diferentes
Synonyms e antonyms
ciassu,
locu 1,
puntu 1
Idioms
csn:
èssere a malu t. = istai mali, èssiri a puntu légiu; t. malu = logu chi andat mali po ccn. cosa (es. passai, trabballai, àteru); a tretos de… (+ vrb) = in arriscos de…; in t. in t., de t. in t. = donzi tantu, fatuvatu, onzi tantu de caminu; colare o passare a t. = atesu, aillargu (ma a bortas pentzau fintzas coment'e pagu, acanta: "mamma tua est passada a tretu de sa morte candho at dadu sa vida a tie"); bènnere a t., in tretos, lòmpiri a t., portai a t. = acanta, aprobe; a tretus = a bortas; a t. de… (+ númene chi inditat tempus)= apustis de…; a tretos = a magras, a bàllios; t. po t… = cufromma a su tretu, pro su tretu chi est; istare o abbarrare onzunu in tretos suos = istare o abbarrare onzunu in su sou, in càncaros suos, chentza istrobbare àtere
Sentences
apo agatadu unu tretu malu de istrada, totu fossos ◊ apoi de unu tretu bonu de caminu mi pariat chi calchi cosa no cumbinaiat ◊ dh'apu curtu unu tretu ma no dh'apu sorigau ◊ su tretu uve si curriat su palu de pede fit unu cucuredhu de pretichina ◊ pònedi inoghe a fàghere cussu triballu, ca est tretu in paris ◊ de innòi a ingunis nc'est unu tretu mannu ◊ currit, currit ma no fait tretu
2.
no li regales una cosighedha de nudha a sa cojada noa, za no semus a cussu tretu! ◊ ses a malu tretu de abberu, si mancu arritzas! ◊ mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere ◊ in tretu in tretu arruiat, currendu ◊ in tretu in tretu atobiamus is fascinajus udesus benendi a bidha ◊ sas bacas de Bodale fint in tale zassu, ma sa chirca ch'est passada a tretu ◊ si mi benis a tretu ti naro una cosa ◊ funt lómpius a tretu de s'iscólliu ◊ neune li est passadu a tretu de che li pòdere furare carchi cosa ◊ est piciochedhu bravu, a tretus! ◊ Frantziscu fiat sabbateri, ma a tretus trabballàt in su sartu puru ◊ resultat a che los dispatzare, ma cudhos a tretu de calchi chida sunt torrados ◊ mi at illatadu sa domo e mi l'at fata a tretos
Etymon
ctl.
tret
Translations
French
lieu,
place,
espacement
English
place,
space,
interval,
stretch
Spanish
trecho,
rato
Italian
pósto,
spàzio,
intervallo,
tratto
German
Ort,
Zwischenraum,
Abstand.