atendiài , vrb Definizione
pònnere o fàere a manera chi una cosa abbarret istirada, cun is càbudos o is oros tiraos
Sinonimi e contrari
istèndhere,
istenniare,
istèrrere,
istirare,
stendiai,
tèndhere
Frasi
sa funi aténdiat fintzas chi si segat ◊ si aténdiat sa pasta cun su túturu
Cognomi e Proverbi
prb:
atendiai su pei in cunforma a su lentzoru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
distender
Italiano
distèndere,
stirare
Tedesco
strecken.
illargàda , nf Definizione
su illargare; tretu largu de camminos, istradas o àteru deasi; dólima, dolore a su brúciu, a sa manu, de chie at fatu isfortzu messandho a manu
Sinonimi e contrari
allargada,
illascada
/
illàrghiu
| ctr.
afissa,
astrinta
Frasi
su gurutu fit astrintu che caracolu ma in d-unu tretu fachiat un'illargada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
élargissement
Inglese
open space,
wide stretch
Spagnolo
ensanche
Italiano
slargo
Tedesco
Verbreiterung.
illorigàre , vrb Definizione
istèrrere, ispràghere o istirare cosa pinnigada; rfl. si narat fintzes in su sensu de fàere impresse
Sinonimi e contrari
ilboligare,
istirare
| ctr.
alloricare
Frasi
como faghimus una bella caminada ca nos illorigamus sas ancas
2.
pesa, illorigadindhe, ca est tardu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
desentorpecer
Italiano
sgranchire
Tedesco
recken.
ispiòndiri , vrb: ispròndhere,
ispròndiri,
isprúndhere,
isprúndiri,
spòndiri Definizione
iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere
Sinonimi e contrari
aggradiare,
aporrire,
fèrrere,
imperiare,
impròdere,
lampinare,
spiondai
/
espressai
Frasi
cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit
2.
de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia!
Traduzioni
Francese
se pencher,
dépasser
Inglese
to stretch,
to jut out
Spagnolo
arrojar,
asomar,
extender
Italiano
protèndere,
spòrgere
Tedesco
vorstrecken,
hinausstrecken.
istèndhere , vrb: istèndiri,
stendi Definizione
ispràghere is trastos isciustos po asciutare in su sole (o àteru), pònnere sa cosa a manera chi arresurtet o abbarret isprata in largària, o fintzes istirada in longària
Sinonimi e contrari
atendiai,
istenniare,
istèrrere,
istirare,
stendiai,
tèndhere
| ctr.
atuturae
Etimo
ltn.
extendere
Traduzioni
Francese
étendre,
étaler
Inglese
to hang out (lay),
to stretch
Spagnolo
tender,
extender
Italiano
stèndere,
sciorinare
Tedesco
aufhängen.
istérria , nf: istérrida,
istérrita,
stérrida Definizione
su istèrrere; cosa istérria, logu paris o a dónnia modu tretu mannu ocupau cun calecuna cosa o de pòdere cunsiderare de longària e largària; in su càntigu a tenore, su cuménciu a boghe sola, segundhu sa pesada (mutos, mutetus) is versos de su cuménciu (duos, tres o fintzes bàtoro, naos cambas o peis); sa cosa (frutuàriu, laore, o àteru) posta o betada isprata de pigare logu meda; fintzes unu chistionu chi si cumènciat, una chistione chi benit presentada / istérrita de ocru = a cantu afiet ogru, fintzas a ue imbatit sa vista
Sinonimi e contrari
isterrementu,
isterrina
/
amprura
Frasi
a s'olia ammuntonada li cheret dadu un'istérrida pro no si lanire ◊ su monte est prenu de funnos de suégliu a istérrita de ocru
2.
su fogu fuidu zughet istérrida manna ◊ sa bérgula no la sigo a istèrrere, bastat s'istérrida chi zughet ◊ amus agatadu sa pira a istérrida, suta de s'àrbure ◊ s'olia in terra bi est a istérrida ◊ sont terrinos chi parent postos a istérrita che in sa pranta de sa manu ◊ medas terras de Sa Nurra fint totu un'istérrida de pramma ◊ at atzapatu un'istérrita de feruledha casari
3.
medas cantones de como sunt chena rima, chena istérrida e ne torrada ◊ su chi no apo nau in cust'istérria l'at a bíere chie at a lèghere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étendue,
introduction,
préambule
Inglese
stretch,
introduction,
preamble
Spagnolo
tendido,
extensión,
introducción,
preámbulo
Italiano
stésa,
estensióne,
distésa,
introduzióne,
preàmbolo
Tedesco
Ausgebreitete,
Ausdehnung,
Einführung,
Präambel.
istirài , vrb: istirare,
istiriare,
stirai Definizione
tirare (o incracare) cosa a manera de dh'allonghiare, de abbarrare prus isprata, larga, chentza piegas; nau de gente, fàere abbituare a s'irfortzu, a sa pelea, a su trebballu (o fintzes mòrrere)/ istiràresi = genia de móvia de sa carena (apustis chi est istétia ora meda firma) coment'e a istiradura (mescamente de cambas e de bratzus), a illonghiadura, coment'e chi serbat a dha fai istai mellus (ma chi parit mali a dhu fai ananti de genti); lassai istirai sa t. = candho at própiu, lassare asciutare, chi sa terra suspat bene s'abba
Sinonimi e contrari
atendiai,
ispàlghere,
istèndhere,
istiriolare,
stendiai,
tèndhere
/
tirai
/
pranciai
| ctr.
abbajonare,
acocovedhae,
afrascillonai,
atuturae
2.
s'ómine, si no est istirau a minore, torrat a risu, sa gana li sichit sas códias
3.
a s'istirai a sa fossa!
Traduzioni
Francese
tendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
tender,
estirar
Italiano
stirare,
tèndere
Tedesco
strecken.
istiratzàre , vrb Sinonimi e contrari
istirai,
istiriolare,
istirodhai,
stirociae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étirer
Inglese
to stretch
Spagnolo
estirar,
extender
Italiano
stiracchiare
Tedesco
strecken.
istiriolàre , vrb Definizione
istirare unu pagu tropu, fàere prus longu istirandho
Sinonimi e contrari
ilfodhonare,
illonghiae,
istiratzare,
istirodhai,
stirociae
Frasi
a fortza de l'istiriolare, custu gorfo, como ti ruet male
2.
no bi l'istirioles, su cuntrestu: sègalu in curtzu! (G.Ruju)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étirer
Inglese
to stretch
Spagnolo
estirar,
extender
Italiano
stiracchiare
Tedesco
strecken.
stendiài , vrb: istendiai* Definizione
pònnere istérriu, istirau, bene apertu
Sinonimi e contrari
atendiai,
illorigare,
ispàlghere,
istenniare,
istèrrere,
istirai,
tèndhere
| ctr.
ammuntonae,
atuturae
Frasi
m'increscit a stendiai custu bratzu, de candu mi ant operau ◊ sa pulenta in sa mesa sténdiat mellus si no est tropu tostada
2.
is acàpius fiant stendiaus, su motori de sa màchina, po s'isfortzu, si fiat imballau
Traduzioni
Francese
étendre
Inglese
to stretch
Spagnolo
tender,
estirar
Italiano
stèndere,
sgranchire
Tedesco
ausstrecken.
tiràda , nf: tirara,
tirata Definizione
su tirare, su tirare a cropu, su fàere a tiradura, a suspidura; tantighedhu de cosa chi si suspit, chi s'ingurtit, e àteru; tretu longu e largu pigau totu pínnigu / t. de pinna = frigada, passada de pinna e singiale iscritu chi lassat a bisura de arraja
Sinonimi e contrari
tostada
/
sutzada
/
ingullida,
tichedhu,
tirone
/
istirada
Frasi
tres amantes pro un'isposa sunt a tiradas de pare ◊ at donau una tirada de funi
2.
mi apo fatu una tirata de custas sigaretas ◊ si allughiat su tzigarru e fachiat tiratas longas ◊ est iscurtu, muconosu e a tiradas de nares ◊ at fatu una tirada de binu
3.
su camminu fiat una bona tirada ◊ una borta eus fatu una tirara a Bidhexidru in Cincuxentus!
4.
arendhe abberiant surcos chi pariant tiradas de pinna
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de tirer
Inglese
pull,
draw,
stretch
Spagnolo
tirada
Italiano
tirata
Tedesco
Ziehen.
trétu , nm Definizione
su logu (cunsiderau de largaria, de longària) in cantu distintu de un'àteru logu, ma pentzadu prus che àteru coment'e pagu, parte, distàntzia (logu e tempus) inter duos puntos diferentes
Sinonimi e contrari
ciassu,
locu 1,
puntu 1
Modi di dire
csn:
èssere a malu t. = istai mali, èssiri a puntu légiu; t. malu = logu chi andat mali po ccn. cosa (es. passai, trabballai, àteru); a tretos de… (+ vrb) = in arriscos de…; in t. in t., de t. in t. = donzi tantu, fatuvatu, onzi tantu de caminu; colare o passare a t. = atesu, aillargu (ma a bortas pentzau fintzas coment'e pagu, acanta: "mamma tua est passada a tretu de sa morte candho at dadu sa vida a tie"); bènnere a t., in tretos, lòmpiri a t., portai a t. = acanta, aprobe; a tretus = a bortas; a t. de… (+ númene chi inditat tempus)= apustis de…; a tretos = a magras, a bàllios; t. po t… = cufromma a su tretu, pro su tretu chi est; istare o abbarrare onzunu in tretos suos = istare o abbarrare onzunu in su sou, in càncaros suos, chentza istrobbare àtere
Frasi
apo agatadu unu tretu malu de istrada, totu fossos ◊ apoi de unu tretu bonu de caminu mi pariat chi calchi cosa no cumbinaiat ◊ dh'apu curtu unu tretu ma no dh'apu sorigau ◊ su tretu uve si curriat su palu de pede fit unu cucuredhu de pretichina ◊ pònedi inoghe a fàghere cussu triballu, ca est tretu in paris ◊ de innòi a ingunis nc'est unu tretu mannu ◊ currit, currit ma no fait tretu
2.
no li regales una cosighedha de nudha a sa cojada noa, za no semus a cussu tretu! ◊ ses a malu tretu de abberu, si mancu arritzas! ◊ mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere ◊ in tretu in tretu arruiat, currendu ◊ in tretu in tretu atobiamus is fascinajus udesus benendi a bidha ◊ sas bacas de Bodale fint in tale zassu, ma sa chirca ch'est passada a tretu ◊ si mi benis a tretu ti naro una cosa ◊ funt lómpius a tretu de s'iscólliu ◊ neune li est passadu a tretu de che li pòdere furare carchi cosa ◊ est piciochedhu bravu, a tretus! ◊ Frantziscu fiat sabbateri, ma a tretus trabballàt in su sartu puru ◊ resultat a che los dispatzare, ma cudhos a tretu de calchi chida sunt torrados ◊ mi at illatadu sa domo e mi l'at fata a tretos
Etimo
ctl.
tret
Traduzioni
Francese
lieu,
place,
espacement
Inglese
place,
space,
interval,
stretch
Spagnolo
trecho,
rato
Italiano
pósto,
spàzio,
intervallo,
tratto
Tedesco
Ort,
Zwischenraum,
Abstand.