Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abriàre , vrb Definition dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza Synonyms e antonyms aferare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje el cerdo Italian inselvatichirsi German verwildern.

aconconàre , vrb rfl Definition coment'e pigare a sonnu, fintzes dormire meda Etymon srd. Translations French s'engourdir English to grow numb Spanish adormecerse Italian intorpidirsi German einschlafen (gefühllos werden).

addegadiàre , vrb Definition fàere a tegadia, fodhe de sa pruna ortitza, chi no ammadurat s'ossu e abbarrat coment'e una tega, buida in mesu, modhe, e apustis si sicat deunudotu Etymon srd. Translations French rabougrir English to grow badly (said about fruit or plants) Spanish zocatearse, apestarse Italian imbozzacchire German einschrumpfen.

aferàre , vrb Definition su si fàere a fera, arestare Synonyms e antonyms abriare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

aggruncídu , pps, agt Definition de aggruncire; chi est fatu a unu túturu de su fritu Synonyms e antonyms ateterighedhadu, intinirau, sfrigiorau 2. nàrami ite as àpidu, Antioga: totu aggruncida pares e maltrata! Translations French transi English to grow numb Spanish entumecido Italian intirizzito German erstarrt.

ammaculiàre , vrb rfl Definition dormire, pigare sonnu Synonyms e antonyms abeliari, aggalenare, apisulinare, assograi, ingalenare / acalamai, ammadainare Sentences mi so ammaculiadu in sa cadrea a tretos de ndhe rúere! Translations French s'assoupir English to grow sleepy Spanish adormecer Italian assopirsi German einschlummern.

ammatucàe, ammatucài , vrb Definition fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere Synonyms e antonyms crèschere, immannitare Sentences immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu Etymon srd. Translations French grandir, bien pousser (fam.) English to grow up Spanish crecer de edad Italian divenir grandicèllo German halb erwachsen werden.

ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definition nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu Synonyms e antonyms agrestare, assirbonai | ctr. ammasetare Etymon srd. Translations French devenir sauvage English to grow wild Spanish volverse salvaje Italian inselvatichirsi German verwildern.

annabrài , vrb: annarbai Definition pònnere sa narba, sa lanedha Synonyms e antonyms afungorai, allanae, allanire, ammucorai, atufai, intufire, morighinire, mufire Sentences sa cosa allogada isciusta si annarbat ◊ cuss'àcua annarbat is bidonis ◊ su trigu si annabrat in logu serrau ◊ sa frégua s'inforrat chi no si annarbit allogada Etymon srd. Translations French moisir English to grow musty Spanish enmohecer Italian ammuffire German schimmelig werden.

apegài , vrb Synonyms e antonyms afessionare, amorare, apicigai Sentences tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu) Etymon ctl., spn. apegar Translations French s'accrocher, s'attacher English to stick, to grow fond of Spanish apegarse Italian appiccicare, affezionarsi German ankleben, Zuneigung fassen.

atufài , vrb Definition fàere atufu o atúfidu, pigare atufu, pònnere fragu malu de isserru e de umidore, de cosa guasta; nau de gente, pèrdere de ànimu Synonyms e antonyms afungai, afungorai, allanire, ammucorai, ammufai, annabrai, intufire, intuvare, limire, morighinire, tufire Etymon spn. atufar Translations French prendre une odeur de moisi, moisir English to grow musty Spanish enmohecer, atufar Italian prèndere odóre di tanfo, ammuffire German dumpfig riechen, verschimmeln.

aurríre, aurríri , vrb Definition fàere unu bellu isvilupu, nau de erbas, matas, animales Synonyms e antonyms imbènnere, isprannuscare, piciurrie Sentences cantu prus ndhe li morit e prus ndhe li aurrit, de bestiàmine ◊ su sole aurrit sos disizos de bundhantes benales Translations French prospérer English to grow, to flourish Spanish prosperar Italian créscere, prosperare German wachsen, gedeihen.

crèscere, crèschede, crèschere, crèschi , vrb: cresci, crèsciri, crèssere, cressi Definition fàere mannu, prus mannu de carena, de tempus, de númeru, fàere o essire de prus; aciúnghere o cambiare calecuna cosa a su chi s'ischit Synonyms e antonyms abbundiri, acrèschere, ammanniae, annúnghere, aumentare, incarie, ispeleare | ctr. ilminorigare, menguai, miminare, torrae Idioms csn: segare su crèschere a unu = nòghereli a unu puntu chi no bi creschet prus, frimmare sa créschida; èssere macu segadu ’e crèschere = bambiocu, pagu sàbiu Sentences sa matixedha est crescendi dereta ◊ sa carena nostra creschet fintzas a passadu sos vinti annos ◊ sos pisedhos sunt creschindhe meda ◊ sa bidha at créschidu de milli a duamiza abbitantes ◊ cressent sos sambenaos novos, in bidha ◊ s'abba est creschindhe in s’isseta ca bi at prus pressione ◊ su bentu fit andhendhe e creschendhe ◊ is dentes a sa brebè ndhe dhi funt caladas e no torrant a crèscere ◊ orzu e trigu torrant a crèschede in sos montes de Austis ◊ in d-unu mese sa pitzinna no at créschidu nudha 2. a cussos chi bi tenent in domo lis ant créschidu sa pesone ◊ ant crésciu su pani 3. custa est cosa créschida! ◊ nara su zustu, no bi la crescas tue pro ti ndhe ríere! ◊ candho narat una cosa isse sempre la creschet 4. dae pitzinnu minore sa birgonza l'aiat presu sas arcadas in su crèschere ◊ si ti aferro ti sego su crèschere! ◊ su tropu triballu a minore l'at segadu su crèschere Etymon ltn. crescere Translations French grandir, accroître, augmenter English to grow, to increase Spanish crecer, aumentar, acrecentar Italian créscere, accréscere, aumentare German wachsen, vermehren.

disigàre , vrb Definition bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Synonyms e antonyms indisicare, indisichire Etymon srd. Translations French se consumer de douleur, avoir de la peine English to grow sad, to pine away Spanish debilitarse por el dolor Italian intristire, consumarsi per dolóre German sich verzeheren.

ilmagnàre , vrb: immagnare, immannare, immanniare, irmagnare, irmanniare, ismanniare Definition fàere a mannu, fàere mannu, prus mannu, fintzes errichire; nau de persona, fàere crèschere de carena e de conca, de giudítziu Synonyms e antonyms acrèschere, ammanniae, ammannire, immagnire, immannitare | ctr. ilminorigare, impiticai Sentences immagnendhe, su sèmene creschet dedioi ◊ mi at penadu tribbulendhe sa vida pro m'immannare in pannos de decoro (G.Branca)◊ deo apo immannadu a fizos mios ◊ cherfendhe totu a corpu ismanniare de manu tua bufas su velenu! (P.Sulis)◊ sos fizos candho irmànniant si cojubant ◊ sa famíllia est creschendhe e chin issa est irmanniandhe su bisonzu ◊ sa morte de su babbu lu fateit irmagnare prima de su tempus ◊ su tempus at imbetzadu a mamma ilmagnendhe a mie Etymon srd. Translations French grandir, mûrir English to grow Spanish crecer, madurar Italian créscere, ingrandire, espàndere, maturare German wachsen, vergrößern, erweitern, reifen.

impuntigliàre , vrb: impuntillae, -are Definition fàere sa cosa a puntígliu, fàere puntíglios Synonyms e antonyms impuntare, puntigliare Etymon itl. Translations French s'entêter English to grow obstinate Spanish empeñarse, obstinarse Italian impuntigliarsi German sich versteifen.

incaloritzíre , vrb Definition iscaentare, pigare una chistione cun apentu forte e a s'airada foedhandho o faendho cosa o po calecuna cosa Synonyms e antonyms afodogai, imberborare, iscajentare Etymon srd. Translations French s'échauffer English to grow fervent Spanish acalorarse Italian accaldarsi, infervorarsi German sich ereifern.

incanudài, incanudàre , vrb Definition fàere o essire canu, murru, de pilos Synonyms e antonyms immurrai, incanire Translations French devenir chenu English to grow hoary Spanish encanecer Italian incanutire German grau werden.

incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definition intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres Synonyms e antonyms incarnie Sentences sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas 3. su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria Etymon itl. Translations French s'incarner English to grow in, to thrust into the flesh Spanish encarnarse Italian incarnire, incarnare German ins Fleisch eindringen lassen.

incrudèschere , vrb: incruèschere Definition provare dolore, dispràxere, fàere o essire peus, prus dolorosu; nau de cosas coendho o faendho, chi no coent o no essint bene / i. su male = impeorai Synonyms e antonyms dòlere, dispiàchere, incrèschere, rànchere / incalèschere, incancheriare Sentences si pecadu no atrogas su coro incrueschet ◊ cantu martirizu: su patire tou est piús incruéschidu! 2. l'incrudeschet sa cundanna chi at iscontau 3. su màndhicu at incrudéschiu ◊ sa pasta si est incrudéschia (G.F.Sedda) Etymon spn. encrudecer Translations French regretter, aigrir English to regret, to grow worse (harsh) Spanish doler, exacerbar, encrudecer Italian rincréscere, incrudire, inasprire German leid tun, sich verschlimmern.