Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abarrài , vrb: abbarrae, abbarrai, abbarrare, abbarrari Definition su istare in su matessi logu, de unu matessi betu, fintzes arrèschere, firmare, e nau de cantidade in su sensu de avantzare, coigiare: a logos abbarrare bolet nàrrere incracare, abbatigare Synonyms e antonyms addurae, afrimai, aparare, arreare, aturai, imbarare, rèzere, stentai / avansare 1, soberare / abbaticare, incalcare | ctr. andai Idioms csn: andai, andhare o istare abarra abarra = caminare a su pasa pasa, a su frimma frimma; abbarrare a su chi faghet s'àteru = leare pro bonu o atzetare su chi faghet o cheret s'àteru; abbarrai po perda de fundamentu = abarrai po niali, a pedra ’e cadhigare, a pedra ’e sètzere, pro sempre (nadu a irfutimentu); abbarrai in faci a unu = rispòndhereli, mostraidhi is dentis; abarrai inténdius = abarrai de acórdiu; abbarrai a manus arréndias = istare a manos iscutas, chentza fàghere nudha; abbarrai in parada = frimmàresi pro abbaidare, istare frimmos abbaidendhe; abbarrai a barba asciuta = cun unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat; sunfriri de carru abbarrau = andhare de su corpus a pelea, èssere tupados, frimmos de andhare de su corpus; èssiri abarraus (agt.) = che fatos e lassados, che nemmos, èssere chentza intiga peruna Sentences abarras innòi o ti ndi andas? ◊ si abbarrades chenamus paris ◊ abarra firmu!, abbarra mudu!, abbarra trancuillu!, abbarra cun Deus! ◊ seu abarrau prexau de custa cosa ◊ si sighit deosi cussu abbarrat istrupiau ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria ◊ isse ischit abbarrare a cadhu ◊ de totu cussa cosa no ti at abarrau nudha 2. l'apo posta bene, cussa cosa, ma no abbarrat ◊ su giuo s'est abarrau in sa pesada ca fut tropu su gàrrigu 3. in su tempus chi dhi abarrat depit fai custu! ◊ no dhi fut abarrau nudha de su chi iat pigau ◊ ti che as ispéndhiu totu e ses torrau a bidha a ti aprecare, ca assumancus cussu innoghe ti est abbarrau! ◊ chi ti dha papas tui, sa cosa, no ndi abarrat a mimi! ◊ candho ndhe bogat s'ispesa, ite dhi abbarrat? 4. funt abarraus, in custa bidha, assinuncas podenta fai assumancus calincuna festa po portai genti! Surnames and Proverbs prb: mezus carru annanne chi no carru abbarradu Translations French rester English to stay Spanish quedarse Italian rimanére, permanére German bleiben.

abberelàre , vrb Definition coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Synonyms e antonyms abbalaucare, abbengare, abbentai, asturdire, atolondrai, atontonare, iselentare, scilibriri, stolondrai Sentences deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia Translations French abasourdir English to amaze, to be amaze Spanish quedarse pasmado, asombrado Italian stupefarsi, sbalordire German staunen, verblüffen.

aprantamonàre , vrb rfl Definition su si pònnere a prantamone, istare che prantamone, su si parare prantaos ananti de ccn. giaendhodhi ifadu Sentences como ti ses aprantamonadu cue!… Etymon srd. Translations French rester planter comme un piquet English to stand stiffy Spanish quedarse encandilado Italian stare impalato German kerzengerade stehenbleiben.

astriàre , vrb Definition sentire istriore, de su fritu o de sa timoria Synonyms e antonyms arpilare / acicai, apramare, arrorisai, asciuconare, asciustrare, istriai Sentences ite frita s'aera: oe est astriendhe! ◊ titia, inoghe mi àstriat sas intragnas che chi siat su logu cobertu de nie! ◊ si mi sunt astriadas sas palas 2. in s'istante s'intendhet unu tronu tzachedhosu chi l'at totu astriada (N.Cucureddu)◊ li at astriadu dogni tudhu de pilu ◊ in cussu líbbaru bi at una torrada chi batit sa tudha e àstriat sa cara pro sas cosas chi contat Etymon srd. Translations French frémir d'horreur English to be horrified Spanish quedarse helado Italian agghiacciare, raccapricciare German erstarren.

aturài, aturàre , vrb Definition su istare o abbarrare in su matessi logu o de unu matessi betu o manera Synonyms e antonyms abarrai, addurae, afrimai, imbarare | ctr. andai, tocai 1 Sentences est aturara sola in pratza ◊ depit aturai atentu ◊ po totu su merí est aturada citia ◊ si su trémulu est giagadu meda, aturat pitzigadu in sa tassita (G.Addis) 2. mi funt aturaus cuatru sodhus Surnames and Proverbs prb: aturai in sa pinta giusta, in sa pinta ereta Etymon ctl. aturar-se Translations French rester English to stay Spanish quedarse Italian restare, rimanére German bleiben.

bisogài , vrb Definition coment'e intzurpare, ma prus che àteru po isfortzu abbaidandho Synonyms e antonyms incegai, isogritedhare, isoxitare, sbisogai Sentences alluimí sa luxi ca seu bisoghendimí! ◊ seu bisoghendumí cun custa cosa iscrita pitichedhedha Etymon srd. Translations French aveugler English to blind Spanish quedarse ciego Italian accecare German erblinden, blenden.

tratèniri, tratènnere, tratènniri , vrb Definition istare, ibertare unu tanti de tempus; fàere abbarrare, fàere ibertare; fintzes ostènnere, transire o fàere a mancu de fàere una cosa / pps. tratesu, traténniu; tratenni su respiru = abbarrare unu pagu chentza torrare àlidu Synonyms e antonyms addurae, arreare, illesinare, istentae | ctr. andai Sentences si tratenit su tanti chi serbit po fai sa cosa ◊ no mi tratenzo ca tenzo presse ◊ in sa posta bi aiat zente e apo tratesu ◊ so andhendhe, no poto tratènnere ◊ apo tratesu a ti rispòndhere pro t'iscríere in poesia ◊ si est traténniu fintzas a tardu ma no bidiat s'ora de si ndi andai ◊ e meda che tratenes in bidha?◊ tratenedesi, fostè, tziu Antiogu! 2. mi ant tratesu in domo de Fulanu: pro cussu no so torradu luego ◊ toca, trateni is assuconis! 3. no isciu cumenti mi seu poderau de dh'ai aferrau… Mi seu traténniu ca fiaus in logu beneditu! Etymon srd. Translations French rester, entretenir English to hold, to keep oneself, to engage Spanish quedarse, retener Italian trattenérsi, trattenére, intrattenére German bleiben, aufhalten, unterhalten.

tratèsa , nf Definition su si tratènnere Synonyms e antonyms biltentu, intertenimentu, intratesa, istallia, stentu Sentences in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu) Etymon srd. Translations French action de rester English entertainment Spanish el quedarse, entretenimiento Italian tratteniménto German Unterhaltung.