apodhilàre , vrb Definition
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas
Synonyms e antonyms
apudhai,
apudhalzare
/
acadhai,
alciare,
ampiai
Sentences
sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu)
2.
si nch'est apodhilata a supra de su carru
Etymon
srd.
Translations
French
se percher
English
to roost
Spanish
posarse los pájaros
Italian
appollaiare
German
sich auf die Stange setzen.
apudhalzàre , vrb: apudharjare,
apudharzare Definition
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas
Synonyms e antonyms
apodhilare,
apudhai,
apudhionare
2.
bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita
Etymon
srd.
Translations
French
se percher
English
to perch
Spanish
posarse los pájaros
Italian
appollaiarsi
German
sich auf die Stange setzen.
béltiga , nf: béltighe,
bértica,
bértiche,
bértiga,
vértica Definition
bastone o fuste longu meda e de paga grussària, fintzes postu a màniga de s'óbiga po piscare; fuste po apicare cosa / bertighitas de biscu = fustigus po cassai pillonis; mazare landhe, olia, nughe a bértiga = iscúdiri làndiri, olia, nuxi a pértia, a mazadorza
Synonyms e antonyms
magiadorza
/
pértia
Idioms
csn:
batire in bértiche = cumbínchere, batire a concruos; bènnere in bértiches = bènnere aprove, acanta de andai bèni a fai calicuna cosa
2.
pro fàghere sa bérgula bi cheret batidu una paja de bértigas ◊ a cólumu sos órrios, anzones in sa féstina, béltigas de panedhas e saltitza
3.
dali oje, dali cras, che l'as batiu in bértiche a maridu tuo! ◊ mi tia chèrrere atzapare a bíere sas maneras chi at a imbentare pro nos torrare in bértiche
Etymon
ltn.
pertica
Translations
French
perche
English
perch
Spanish
pértiga
Italian
pèrtica
German
Stange.
bète 2 , nm: vete Definition
orrugu longu de linna o de ferru po fàere fortza
Synonyms e antonyms
palanchinu,
prapali
Surnames and Proverbs
smb:
Bette
Etymon
ltn.
vecte(m)
Translations
French
levier
English
lever,
post
Spanish
leva,
palo
Italian
lèva,
palo
German
Stange.
istànca , nf: istanga,
stanga Definition
orrugu de linna grussu de pònnere apalas de sa genna po dha poderare serrada bene segura, o po trebballare in sa prentza in su molinu de s'olia, po fàere fortza ponendhodha apuntedhada a ccn. cosa
Synonyms e antonyms
barra 1,
leva 1
Idioms
csn:
un'i. de ómini = ómine russu e artu, fatu in forte; corp'e istanga!… = male, mih! (si narat addaghi dispiaghet carchi cosa chi est piàghida a s'àteru chi si l'at tenta a fura o chentza la triballare)
Sentences
sa pira de sos isportinos cheriat azustada a istanca, supressendhe ◊ cumandhadu at zente cun istancas e a fine de ora cun tribàgliu tiradu ndhe l'ant fora (P.Pisurzi)◊ aferresit s'istanga po li corpare ◊ sa gianna fit serrada cun s'istanca de ferru ◊ ant agatau un'ou aici mannu… chi dhu fúrriant a istanga!
2.
corp'e istanga: praxit a tui puru sa cosa bona!
Etymon
itl.
stanga
Translations
French
barre,
bâcle
English
bar
Spanish
tranca
Italian
sbarra,
spranga
German
Stange.
istangòne , nm: stangoni Definition
orrugu de linna grussu o àteru de pònnere intrau in is muros apalas de sa genna po dha serrare segura; nau de ccn. artu e làngiu
Synonyms e antonyms
istanca
Etymon
itl.
stangone
Translations
French
barre
English
crossbar
Spanish
tranca
Italian
spranga
German
Stange.
magiadòrza , nf: mazadolza,
mazadòrgia,
mazadorja,
mazadorza Definition
frucone o pértiga de linna (fintzes canna) longa meda e fine po ndhe iscúdere o betare olia, nughe, landhe e cosas deasi de una mata, po dha fàere orrúere e pòdere arregòllere de terra
Synonyms e antonyms
béltiga,
càrvia
Sentences
a sa landhe de sos ratos altos sa mazadorza no bi arrivit ◊ si pro sorte mi ponzo a fàghere dannu ndhe lampo rampos, chimas, truncu e corza, e si benzo cun sa mazadorza ti ndhe beto su frutu ’e s'àter'annu! (Còntene)
Etymon
srd.
Translations
French
gaule
English
long pole
Spanish
vara
Italian
bàcchio
German
Stange,
langer Stock zum Nüsse-Oliven-Mandel usw. abschlagen.
magiàre , vrb: mazare Definition
giare una surra, iscúdere a meda, atripare; foedhandho de matas, iscúdere is cambos cun sa pértiga po ndhe fàere orrúere su frutu / mazare a unu a terudha = fai a bregúngia, acomenti faint is féminas chi iscudint is óminis a turra
Synonyms e antonyms
abbanzare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
isciúdere,
ammaciocai,
sussare
/
fèrrere
Sentences
ndhe l'apo ghiradu maza maza dae ziru, cussu rundhellu!
2.
ses urrutu e as magiau ◊ sas undhas de su mare mazant in sas rocas ◊ oe ndhe mazamus sa nughe ◊ sa mariposa est magiandhe sas alas in sos vridos
Etymon
srd.
Translations
French
malmener,
gauler,
chabler
English
to beat up (down)
Spanish
pegar,
varear
Italian
malmenare,
bacchiare
German
schlagen,
prügeln,
mit einer Stange abschlagen (Kastanien u. ä.).
pértia , nf: pértiga Definition
nae o cambu de linna noàdile, deretu, longu; canna de bide; su cambighedhu fine de pònnere a iferta, innestandho; bacheta / min. pertiedha, pertighita
Synonyms e antonyms
béltiga,
fuste,
scrichiola,
tràica
Idioms
csn:
pértia príngia = chi bogat frutu, de frutu, sa prus in punta de sas duas de una puda; pértia furada, pértia ciurpa = casidhada, a latzu de cani, canna de bide interrada a betare raighinas chentza ndhe la segare dae su fundhu, prantada a fundhu betadu; pértia imbrabia = chi at bogadu brabas, raighinas subra subra; pértia de istrúmbulu = su bàculu de su foete; pértia ispinada = puntorzu; pàrriri pilloni in punt'e pértia = che puzone in nae, che sétidu in punta de ispidu, sempre apunta a tucare, nadu fintzas de pessone chi no tenet frimmesa, sempre prontu a cambiare idea; andai che pudha in pértia = a trevessu, a ziru; pigai a ccn. a pertiedha = a frunza in culu, a trubbu, de malu betu, cumandhèndhelu sempre; andai in pértias de fogu = andai in corrias de fogu; iscudi de pértia = a frunza, a fuste
Sentences
bella madixedha cun sa coa alleputzia, ti poniast in is pértias de sermentu e de suncuna ti fuiast
2.
dus chi bendiant furconis e pértias de istrúmbulu fiant andendi de Serrenti a Muristeni
3.
s'innestu de su sarmentu bogat frutu, si est fatu a pértia príngia ◊ in bíngia dhoi ammancat calincunu fundu: tocat a dhu torrai a ponni a pértia furada ◊ sa pértia sarda si circat s'àcua e calat a fundu
4.
fut una maista inchietosa e is corpus de pértia no beniant disigiaus
5.
cussa piciochedha est che pilloni in pértia, no parat in nisciunu logu ◊ su pilloni in punt'e pértia in su Partiu no serbit! ◊ mascus e féminas seus ogualis: isperaus chi assumancus is fillas no si fàciant pigai a pertiedha! ◊ chi dhu cassu dh'istampu is nàdias a pértia ispinada!
Scientific Terminology
rbr
Etymon
ltn.
pertica
Translations
French
perche,
sarment
English
perch,
vine-shoot
Spanish
vara,
pértiga,
sarmiento
Italian
pèrtica,
tràlcio
German
Stange,
Rebling.
stíca , nf, nm: isteca*,
sticu 1 Definition
genia de pértiga (es. po giogare a bigliardu, ma fintzes a intacas po misurare cosa), pertighedha (es. de ventàgliu); orrugu de cosa longhitu, tauledha, travedha, pruschetotu sa chi si ponet in s'ispola, o, prus curtza, a tupare unu de is tres istampos de sa carrada
Synonyms e antonyms
tzola
Translations
French
baguette,
queue,
baleine
English
stick,
cue,
splint
Spanish
varilla
Italian
stécca
German
Stab,
Stock,
Stange.