apodhilàre , vrb Definizione
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas
Sinonimi e contrari
apudhai,
apudhalzare
/
acadhai,
alciare,
ampiai
Frasi
sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu)
2.
si nch'est apodhilata a supra de su carru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se percher
Inglese
to roost
Spagnolo
posarse los pájaros
Italiano
appollaiare
Tedesco
sich auf die Stange setzen.
apudhalzàre , vrb: apudharjare,
apudharzare Definizione
artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acorru de is pudhas
Sinonimi e contrari
apodhilare,
apudhai,
apudhionare
2.
bi at unu paone apudharzadu subra de una conchita
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se percher
Inglese
to perch
Spagnolo
posarse los pájaros
Italiano
appollaiarsi
Tedesco
sich auf die Stange setzen.
béltiga , nf: béltighe,
bértica,
bértiche,
bértiga,
vértica Definizione
bastone o fuste longu meda e de paga grussària, fintzes postu a màniga de s'óbiga po piscare; fuste po apicare cosa / bertighitas de biscu = fustigus po cassai pillonis; mazare landhe, olia, nughe a bértiga = iscúdiri làndiri, olia, nuxi a pértia, a mazadorza
Sinonimi e contrari
magiadorza
/
pértia
Modi di dire
csn:
batire in bértiche = cumbínchere, batire a concruos; bènnere in bértiches = bènnere aprove, acanta de andai bèni a fai calicuna cosa
2.
pro fàghere sa bérgula bi cheret batidu una paja de bértigas ◊ a cólumu sos órrios, anzones in sa féstina, béltigas de panedhas e saltitza
3.
dali oje, dali cras, che l'as batiu in bértiche a maridu tuo! ◊ mi tia chèrrere atzapare a bíere sas maneras chi at a imbentare pro nos torrare in bértiche
Etimo
ltn.
pertica
Traduzioni
Francese
perche
Inglese
perch
Spagnolo
pértiga
Italiano
pèrtica
Tedesco
Stange.
bète 2 , nm: vete Definizione
orrugu longu de linna o de ferru po fàere fortza
Sinonimi e contrari
palanchinu,
prapali
Cognomi e Proverbi
smb:
Bette
Etimo
ltn.
vecte(m)
Traduzioni
Francese
levier
Inglese
lever,
post
Spagnolo
leva,
palo
Italiano
lèva,
palo
Tedesco
Stange.
istànca , nf: istanga,
stanga Definizione
orrugu de linna grussu de pònnere apalas de sa genna po dha poderare serrada bene segura, o po trebballare in sa prentza in su molinu de s'olia, po fàere fortza ponendhodha apuntedhada a ccn. cosa
Sinonimi e contrari
barra 1,
leva 1
Modi di dire
csn:
un'i. de ómini = ómine russu e artu, fatu in forte; corp'e istanga!… = male, mih! (si narat addaghi dispiaghet carchi cosa chi est piàghida a s'àteru chi si l'at tenta a fura o chentza la triballare)
Frasi
sa pira de sos isportinos cheriat azustada a istanca, supressendhe ◊ cumandhadu at zente cun istancas e a fine de ora cun tribàgliu tiradu ndhe l'ant fora (P.Pisurzi)◊ aferresit s'istanga po li corpare ◊ sa gianna fit serrada cun s'istanca de ferru ◊ ant agatau un'ou aici mannu… chi dhu fúrriant a istanga!
2.
corp'e istanga: praxit a tui puru sa cosa bona!
Etimo
itl.
stanga
Traduzioni
Francese
barre,
bâcle
Inglese
bar
Spagnolo
tranca
Italiano
sbarra,
spranga
Tedesco
Stange.
istangòne , nm: stangoni Definizione
orrugu de linna grussu o àteru de pònnere intrau in is muros apalas de sa genna po dha serrare segura; nau de ccn. artu e làngiu
Sinonimi e contrari
istanca
Etimo
itl.
stangone
Traduzioni
Francese
barre
Inglese
crossbar
Spagnolo
tranca
Italiano
spranga
Tedesco
Stange.
magiadòrza , nf: mazadolza,
mazadòrgia,
mazadorja,
mazadorza Definizione
frucone o pértiga de linna (fintzes canna) longa meda e fine po ndhe iscúdere o betare olia, nughe, landhe e cosas deasi de una mata, po dha fàere orrúere e pòdere arregòllere de terra
Sinonimi e contrari
béltiga,
càrvia
Frasi
a sa landhe de sos ratos altos sa mazadorza no bi arrivit ◊ si pro sorte mi ponzo a fàghere dannu ndhe lampo rampos, chimas, truncu e corza, e si benzo cun sa mazadorza ti ndhe beto su frutu ’e s'àter'annu! (Còntene)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gaule
Inglese
long pole
Spagnolo
vara
Italiano
bàcchio
Tedesco
Stange,
langer Stock zum Nüsse-Oliven-Mandel usw. abschlagen.
magiàre , vrb: mazare Definizione
giare una surra, iscúdere a meda, atripare; foedhandho de matas, iscúdere is cambos cun sa pértiga po ndhe fàere orrúere su frutu / mazare a unu a terudha = fai a bregúngia, acomenti faint is féminas chi iscudint is óminis a turra
Sinonimi e contrari
abbanzare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
isciúdere,
ammaciocai,
sussare
/
fèrrere
Frasi
ndhe l'apo ghiradu maza maza dae ziru, cussu rundhellu!
2.
ses urrutu e as magiau ◊ sas undhas de su mare mazant in sas rocas ◊ oe ndhe mazamus sa nughe ◊ sa mariposa est magiandhe sas alas in sos vridos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
malmener,
gauler,
chabler
Inglese
to beat up (down)
Spagnolo
pegar,
varear
Italiano
malmenare,
bacchiare
Tedesco
schlagen,
prügeln,
mit einer Stange abschlagen (Kastanien u. ä.).
pértia , nf: pértiga Definizione
nae o cambu de linna noàdile, deretu, longu; canna de bide; su cambighedhu fine de pònnere a iferta, innestandho; bacheta / min. pertiedha, pertighita
Sinonimi e contrari
béltiga,
fuste,
scrichiola,
tràica
Modi di dire
csn:
pértia príngia = chi bogat frutu, de frutu, sa prus in punta de sas duas de una puda; pértia furada, pértia ciurpa = casidhada, a latzu de cani, canna de bide interrada a betare raighinas chentza ndhe la segare dae su fundhu, prantada a fundhu betadu; pértia imbrabia = chi at bogadu brabas, raighinas subra subra; pértia de istrúmbulu = su bàculu de su foete; pértia ispinada = puntorzu; pàrriri pilloni in punt'e pértia = che puzone in nae, che sétidu in punta de ispidu, sempre apunta a tucare, nadu fintzas de pessone chi no tenet frimmesa, sempre prontu a cambiare idea; andai che pudha in pértia = a trevessu, a ziru; pigai a ccn. a pertiedha = a frunza in culu, a trubbu, de malu betu, cumandhèndhelu sempre; andai in pértias de fogu = andai in corrias de fogu; iscudi de pértia = a frunza, a fuste
Frasi
bella madixedha cun sa coa alleputzia, ti poniast in is pértias de sermentu e de suncuna ti fuiast
2.
dus chi bendiant furconis e pértias de istrúmbulu fiant andendi de Serrenti a Muristeni
3.
s'innestu de su sarmentu bogat frutu, si est fatu a pértia príngia ◊ in bíngia dhoi ammancat calincunu fundu: tocat a dhu torrai a ponni a pértia furada ◊ sa pértia sarda si circat s'àcua e calat a fundu
4.
fut una maista inchietosa e is corpus de pértia no beniant disigiaus
5.
cussa piciochedha est che pilloni in pértia, no parat in nisciunu logu ◊ su pilloni in punt'e pértia in su Partiu no serbit! ◊ mascus e féminas seus ogualis: isperaus chi assumancus is fillas no si fàciant pigai a pertiedha! ◊ chi dhu cassu dh'istampu is nàdias a pértia ispinada!
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
pertica
Traduzioni
Francese
perche,
sarment
Inglese
perch,
vine-shoot
Spagnolo
vara,
pértiga,
sarmiento
Italiano
pèrtica,
tràlcio
Tedesco
Stange,
Rebling.
stíca , nf, nm: isteca*,
sticu 1 Definizione
genia de pértiga (es. po giogare a bigliardu, ma fintzes a intacas po misurare cosa), pertighedha (es. de ventàgliu); orrugu de cosa longhitu, tauledha, travedha, pruschetotu sa chi si ponet in s'ispola, o, prus curtza, a tupare unu de is tres istampos de sa carrada
Sinonimi e contrari
tzola
Traduzioni
Francese
baguette,
queue,
baleine
Inglese
stick,
cue,
splint
Spagnolo
varilla
Italiano
stécca
Tedesco
Stab,
Stock,
Stange.