acadrancài , vrb: acardancai Definizione
apicigare che una cadanca
Sinonimi e contrari
acadenanciare,
apicigai,
incadranancare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se coller
Inglese
to stick,
to cling
Spagnolo
pegarse
Italiano
appiccicarsi
Tedesco
sich an jdn.hängen.
acutzòne, acutzòni , nm: agutzoni Definizione
fustigu, orrugu de linna puntudu, acutzu
Sinonimi e contrari
bucioni,
pibirisia,
sàgiu,
sajone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brindille
Inglese
stick
Spagnolo
estaca
Italiano
stécco
Tedesco
dürrer Zweig.
apegài , vrb Sinonimi e contrari
afessionare,
amorare,
apicigai
Frasi
tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu)
Etimo
ctl., spn.
apegar
Traduzioni
Francese
s'accrocher,
s'attacher
Inglese
to stick,
to grow fond of
Spagnolo
apegarse
Italiano
appiccicare,
affezionarsi
Tedesco
ankleben,
Zuneigung fassen.
apicigài , vrb: apicigare,
apitzicare,
apitzigai,
apitzigare,
picigai Definizione
pònnere cosa, prus che àteru cun colla o àteru de apicigosu, a manera chi abbarret totu impare cun àtera; nau in cobertantza, istare aifatu de ccn. in manera ifadosa; nau de cosas de papare, fàere bene, pònnere prupas / a./c. apitzigandhe = (a logos) èssere a costazu, a fiancu, lacanante
Sinonimi e contrari
apodhai,
atacare
/
acadenanciare,
acadrancai,
apegai,
incadranancare
| ctr.
ispitzigare
Modi di dire
csn:
no apítzicat ne a muru e ne a gianna = no b'intrat in nudha; apitzigare una trampa, apicigaidha a unu = arrennèsciri a cuncordai un'ingannu, ingannai, fàghereli brulla mala; apicigai unu mali, una maladia = colare sa maladia de unu a s'àteru
Frasi
pàspia podha in sa banchita ca sinono sa pasta cariendhe ti si apítzigat, totu! ◊ is tancus de su pani in su canistedhu si ponint unu pagu atesu po no si apitzigai
2.
de su chi papant no ndi dhis apitzigat nudha
3.
apitzigada ti l'apo sa trampa: deo puru, si cheres, so tramposu!
4.
sos boes funt paschindhe in su cunzau apitzigandhe
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
coller
Inglese
to stick
Spagnolo
pegar
Italiano
appiccicare
Tedesco
ankleben.
atzironàre , vrb Definizione
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
panser
Inglese
to stick a plaster on
Spagnolo
poner un esparadrapo
Italiano
incerottare
Tedesco
ein Pflaster aufkleben.
bàcalu , nm: bàculi,
bàculu,
bàcuru Definizione
fuste pruschetotu po si aguantare camminandho; podet èssere fintzes símbulu de su podere, de su cumandhu / b. pastorale = su bàculu de su píscamu; su b. de s'iscóbulu = mànigu de iscova; b. de suilcu = bacedhu
Sinonimi e contrari
bacedhu,
fuste,
maciocu
Frasi
cust'antzianu no faghet duos passos chentza bàculu ◊ sos pastores ifatu de sa robba fint sèmpere a bàculu ◊ su vetzu fit caminandhe chin su bàcalu
Cognomi e Proverbi
prb:
pone su Sardu in bàculu e ti faghet miràculu
Etimo
ltn.
*bacculum
Traduzioni
Francese
bâton
Inglese
stick
Spagnolo
bastón
Italiano
bastóne
Tedesco
Stock,
Spazierstock.
brechiòni , nm: breconi,
brichioni,
bruchioni,
bruncone,
burchioni,
burruncone Definizione
s'orrugu chi abbarrat in sa mata, de una nae, candho no est segada a paris de su truncu o cambu prus grussu; cambu mannu o matighedha de cosa ispinosa sicada
Sinonimi e contrari
brocu,
bruncu 1,
imbruchioni,
murchione,
runcu 1
/
càlamu,
crisioni
/
cdh. bruconi
Frasi
si at iscorriau sa camisa in d-unu bruchioni de custa mata ◊ azummai ndhe li aiat bogadu s'ogru unu bruncone ◊ mi fato carchi bruncone de linna a su fogu ◊ iscudeit sos àinos cun d-unu bruncone ◊ est tostau e prenu de brichionis, mi seu totu iscrociolau! (M.Corona)◊ sa lanza est tosta e fine che ispola, gighet sos ossos chi parent bruncones! (Cubeddu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brindille sèche,
chicot
Inglese
stick
Spagnolo
tocón
Italiano
bròcco
Tedesco
Reis.
fichíre, fichíri , vrb Definizione
pesare, pònnere prantau, pesaresindhe istrantàgiu, in pei; istichire, pònnere aintru de ccn. cosa a fortza, a incracadura
Sinonimi e contrari
arritzare,
clavai,
ficare,
fíchere,
incasciae,
incotzigare,
istichire,
pesai,
pichire,
tzacare
| ctr.
arrúiri,
colcare
/
bocare
Modi di dire
csn:
fichirisí un'idea in conca = tzacaresiche o pònneresi carch'idea in conca; fichire in bonu = ghetai géniu, pònnere amore, leare a bon'ogru; fichire in malu = tènniri malu sànguini a unu, tènniri tírria; èssere comente la fichit = comente l'afilat, acomenti dha pigat; fichire a oju = castiai cun disígiu; fichirebbei su cúcuru (in calecuna cosa)= perderebbei ma sighire a triballare, a fàghere su matessi
Frasi
fíchidi reu e iscúltami bene! ◊ Giuanne no podet fichire a nudha ca est freadu ◊ candho est essidu su zuighe si ndhe sunt totugantos fichidos ◊ apenas fichidu, intendhet sas ancas modhes, azummai a tremuledha ◊ fichimus turres e digas
2.
de sa brigúngia, si nci est fichiu in s'istampu prus piticu ◊ at fichidu unu giau in su muru ◊ fichirinci is didus in buca e circa de ndi caciai totu!
3.
cussu nci fichit su nasu in dónnia cosa ◊ si ficheit in conca s'idea de l'apostare tota note pro l'agatare ◊ bi l'at fichida in bonu e lu giughet in pranta de manu ◊ bi l'at fichida in malu e calesisiat cosa fatat no li aggradat ◊ sa zente est comente la fichit: boga sa fama e drommi! ◊ cudha peta fit calda calda chi cheriat fichida a oju pro su fiagu bellu chi teniat ◊ su pastore a bortas faghet annadas bonas e ballanzat, a bortas bi fichit su cúcuru e ndhe perdet sacu e sale
Etimo
itl.
ficcare
Traduzioni
Francese
se lever,
enfoncer
Inglese
to stand up,
to stick
Spagnolo
levantarse,
clavar,
hincar
Italiano
alzarsi in pièdi,
conficcare
Tedesco
aufstehen,
einschlagen.
furchèdha , nf Definizione
una genia de frochidha, cosa chi s’ispartzit coment'e in duos corros
Sinonimi e contrari
forchidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fourche
Inglese
forked stick
Spagnolo
horquilla
Italiano
forcèlla
Tedesco
Gabel.
fúste , nm: fusti Definizione
nae de linna, longhita e ispuligada, de totunu andhare, prus che àteru po iscúdere, ma fintzes po si agguantare camminandho (mescamente in logu malu, o fintzes coment'e bacedhu); genia de pértiga longa e fine / min. fustizolu
Sinonimi e contrari
bàcalu,
bacedhu,
maciocu
Modi di dire
csn:
fusti de sa coa = s'úrtimu tretu de s'ischina (in sos animales est própiu sa coa, mescamente su primu tretu); fusti de s'erba = cambu, truntzighedhu; fusti de colunna = sa colunna, foras su pè e su capitellu; irzarriada de fuste = iscuta, corpu dadu a fuste; torrare a domo in fustes birdes = in letu de sida, mortu de morte mala in campu; betare, iscutinare abba a fustes = pròere a meda, istraciai; èssere lanzu che fuste = marriu meda; istare o èssere a fustes ritzos cun ccn. = istare a su maza maza, gherrendhe, a briga
Frasi
aguantat fintzas truncu de fusti, chi no si ponit a trabballai! ◊ nc'est andau che cani iscutu a fusti ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit
2.
bonu prode ti facat, ma za as a torrare tue puru a domo tua in fustes birdes!
Etimo
ltn.
fuste(m)
Traduzioni
Francese
bâton
Inglese
stick
Spagnolo
bastón
Italiano
bastóne
Tedesco
Stock.
iferchíre , vrb: ifirchire,
ifischire,
ifrechire,
infelchire,
inferchire,
infeschire,
infilchire,
isfelchire Definizione
intrare o fichire una cosa in s’àtera, nau mescamente de su intrare unu cambu noàdile cun pagos ogos (istica, iferta) de una linna in su múzulu (o truncu immuciurrau) de un’àtera a manera chi in custa crescat sa matessi linna de su cambu nou; si narat fintzes de su vacinu chi si faet a is sanos po pigare s’infetu de una maladia chentza bènnere graves ma de abbarrare amparaos de no dh'aciapare prus
Sinonimi e contrari
felchire,
fichire,
incirai,
infèrchere,
infèrrere,
infrissire,
innestare,
schidonai,
tzacare
Modi di dire
csn:
i. sa sartitza = pònnere sa sartza o purpuza cundhida in s'istentina; i. s'acu = ifilare s'agu
Frasi
sas dentes suas parent infeschidas ◊ sa pupiedha de istratzu zughiat aguzas ifischidas ◊ leat s'aguza e si che l'infilchit in sos benujos ◊ at intzichidu sa cresura de sazos chi no b'iferchit mancu su porcu ◊ at isfelchidu unu bículu de saltitza in s'ispidu
2.
sonniaiat chi fit dendhe sa meighina, immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe (S.Patatu)◊ a iferchire sos ozastros a isse l'aiant imparau sos prades
Etimo
ltn.
infercire
Traduzioni
Francese
enfiler,
greffer,
ensacher,
inoculer
Inglese
to graft,
to sack,
to stick
Spagnolo
espetar,
injertar,
inocular
Italiano
infilzare,
innestare,
insaccare,
inoculare
Tedesco
aufziehen,
veredeln,
einimpfen.
ifertzíre , vrb: ifichire,
ifretzire,
ifrichire,
ifricire,
ifrigire,
ifrissire,
ifritzire,
ifrucire,
infertzire,
infretzire,
infriciri,
infrigire,
infrissire,
infrissiri,
infritzire,
infritziri Definizione
intrare una cosa in ccn. àtera, púnghere ccn. cosa cun aina puntuda meda; unire cun puntos longos e lascos is orrugos de orrobba de unu bestimentu po dhos pòdere apustis cosire bene; foedhandho de pigiones, andhare e torrare a bólidos curtzos; in cobertantza, intrare in chistiones angenas
Sinonimi e contrari
afritzire,
intzudhire
/
apuntorgiai
/
frissai,
iferchire,
infrissai,
schidonai
| ctr.
isfretzire
Frasi
ispingi ispingi nc'est infrissiu in mesu a tanti genti
2.
frimadí, deghinou t'infríciu coment'e una rana! ◊ fia infrissendu una tratalia po dh'arrustiri ◊ seu pighendi fragu de anguidha infrissida in s'ischidoni arrustendi ◊ pigae s'ischidone e ifichiedhu po dhu fàere a orrostu
3.
oje a mi cheres a ifertzire e a cusire? ◊ menzus de comente cosis tue ifretzit àtere a manu istropiada! ◊ cun su sartigu t'infrissu su bruncu! ◊ su mastru de pannos est semper secandhe, azunghendhe e ifritzindhe
4.
sos tzírrios de sas alasdepedhe m'infertzint sa gianna de s'ànima
5.
càndhidas columbas ifertziant in su chelu, zocandhe
6.
foras de su logu meu su sentimentu m'ifritzit sa carena, so in turmentu
7.
no boliat a si che ifrichire in chistiones de is bighinos e méngius faiat su dovere suo
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
enfiler,
faufiler,
piquer
Inglese
to stick,
to tack,
to quilt
Spagnolo
espetar,
hilvanar
Italiano
infilzare,
imbastire,
impuntire
Tedesco
aufziehen,
heften,
steppen
listòne 1, listoni , nm: listrone 1,
listroni Definizione
puntedhu de linna prus che àteru de pònnere prantau po poderare serru; nau in cobertantza, unu tontu, pagu abbistu / a disprétziu: listronatzu
Sinonimi e contrari
puntale
/
scimpri,
tontorrone
Frasi
chi perdu s'arrexoni pigu unu listroni de magasinu e si arrogu s'ischina a tot'is duas! ◊ est unu logu serrau a listronis
2.
tpru, como chi so a cadhu, tpru listrone! ◊ ite su ciafu chi ti che aporzo, brutu isconnóschidu, listronatzu chi no ses àteru! (M.Danese)◊ cudhu listrone, a ite ses bonu?!…
Etimo
ctl., spn.
llistó, listón
Traduzioni
Francese
planche
Inglese
big stick,
numbskull
Spagnolo
estaca
Italiano
steccóne
Tedesco
Latte.
stíca , nf, nm: isteca*,
sticu 1 Definizione
genia de pértiga (es. po giogare a bigliardu, ma fintzes a intacas po misurare cosa), pertighedha (es. de ventàgliu); orrugu de cosa longhitu, tauledha, travedha, pruschetotu sa chi si ponet in s'ispola, o, prus curtza, a tupare unu de is tres istampos de sa carrada
Sinonimi e contrari
tzola
Traduzioni
Francese
baguette,
queue,
baleine
Inglese
stick,
cue,
splint
Spagnolo
varilla
Italiano
stécca
Tedesco
Stab,
Stock,
Stange.