acadrancài , vrb: acardancai Definitzione
apicigare che una cadanca
Sinònimos e contràrios
acadenanciare,
apicigai,
incadranancare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se coller
Ingresu
to stick,
to cling
Ispagnolu
pegarse
Italianu
appiccicarsi
Tedescu
sich an jdn.hängen.
acutzòne, acutzòni , nm: agutzoni Definitzione
fustigu, orrugu de linna puntudu, acutzu
Sinònimos e contràrios
bucioni,
pibirisia,
sàgiu,
sajone
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
brindille
Ingresu
stick
Ispagnolu
estaca
Italianu
stécco
Tedescu
dürrer Zweig.
apegài , vrb Sinònimos e contràrios
afessionare,
amorare,
apicigai
Frases
tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu)
Ètimu
ctl., spn.
apegar
Tradutziones
Frantzesu
s'accrocher,
s'attacher
Ingresu
to stick,
to grow fond of
Ispagnolu
apegarse
Italianu
appiccicare,
affezionarsi
Tedescu
ankleben,
Zuneigung fassen.
apicigài , vrb: apicigare,
apitzicare,
apitzigai,
apitzigare,
picigai Definitzione
pònnere cosa, prus che àteru cun colla o àteru de apicigosu, a manera chi abbarret totu impare cun àtera; nau in cobertantza, istare aifatu de ccn. in manera ifadosa; nau de cosas de papare, fàere bene, pònnere prupas / a./c. apitzigandhe = (a logos) èssere a costazu, a fiancu, lacanante
Sinònimos e contràrios
apodhai,
atacare
/
acadenanciare,
acadrancai,
apegai,
incadranancare
| ctr.
ispitzigare
Maneras de nàrrere
csn:
no apítzicat ne a muru e ne a gianna = no b'intrat in nudha; apitzigare una trampa, apicigaidha a unu = arrennèsciri a cuncordai un'ingannu, ingannai, fàghereli brulla mala; apicigai unu mali, una maladia = colare sa maladia de unu a s'àteru
Frases
pàspia podha in sa banchita ca sinono sa pasta cariendhe ti si apítzigat, totu! ◊ is tancus de su pani in su canistedhu si ponint unu pagu atesu po no si apitzigai
2.
de su chi papant no ndi dhis apitzigat nudha
3.
apitzigada ti l'apo sa trampa: deo puru, si cheres, so tramposu!
4.
sos boes funt paschindhe in su cunzau apitzigandhe
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
coller
Ingresu
to stick
Ispagnolu
pegar
Italianu
appiccicare
Tedescu
ankleben.
atzironàre , vrb Definitzione
pònnere o apicigare tzirones, ligas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
panser
Ingresu
to stick a plaster on
Ispagnolu
poner un esparadrapo
Italianu
incerottare
Tedescu
ein Pflaster aufkleben.
bàcalu , nm: bàculi,
bàculu,
bàcuru Definitzione
fuste pruschetotu po si aguantare camminandho; podet èssere fintzes símbulu de su podere, de su cumandhu / b. pastorale = su bàculu de su píscamu; su b. de s'iscóbulu = mànigu de iscova; b. de suilcu = bacedhu
Sinònimos e contràrios
bacedhu,
fuste,
maciocu
Frases
cust'antzianu no faghet duos passos chentza bàculu ◊ sos pastores ifatu de sa robba fint sèmpere a bàculu ◊ su vetzu fit caminandhe chin su bàcalu
Sambenados e Provèrbios
prb:
pone su Sardu in bàculu e ti faghet miràculu
Ètimu
ltn.
*bacculum
Tradutziones
Frantzesu
bâton
Ingresu
stick
Ispagnolu
bastón
Italianu
bastóne
Tedescu
Stock,
Spazierstock.
brechiòni , nm: breconi,
brichioni,
bruchioni,
bruncone,
burchioni,
burruncone Definitzione
s'orrugu chi abbarrat in sa mata, de una nae, candho no est segada a paris de su truncu o cambu prus grussu; cambu mannu o matighedha de cosa ispinosa sicada
Sinònimos e contràrios
brocu,
bruncu 1,
imbruchioni,
murchione,
runcu 1
/
càlamu,
crisioni
/
cdh. bruconi
Frases
si at iscorriau sa camisa in d-unu bruchioni de custa mata ◊ azummai ndhe li aiat bogadu s'ogru unu bruncone ◊ mi fato carchi bruncone de linna a su fogu ◊ iscudeit sos àinos cun d-unu bruncone ◊ est tostau e prenu de brichionis, mi seu totu iscrociolau! (M.Corona)◊ sa lanza est tosta e fine che ispola, gighet sos ossos chi parent bruncones! (Cubeddu)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
brindille sèche,
chicot
Ingresu
stick
Ispagnolu
tocón
Italianu
bròcco
Tedescu
Reis.
fichíre, fichíri , vrb Definitzione
pesare, pònnere prantau, pesaresindhe istrantàgiu, in pei; istichire, pònnere aintru de ccn. cosa a fortza, a incracadura
Sinònimos e contràrios
arritzare,
clavai,
ficare,
fíchere,
incasciae,
incotzigare,
istichire,
pesai,
pichire,
tzacare
| ctr.
arrúiri,
colcare
/
bocare
Maneras de nàrrere
csn:
fichirisí un'idea in conca = tzacaresiche o pònneresi carch'idea in conca; fichire in bonu = ghetai géniu, pònnere amore, leare a bon'ogru; fichire in malu = tènniri malu sànguini a unu, tènniri tírria; èssere comente la fichit = comente l'afilat, acomenti dha pigat; fichire a oju = castiai cun disígiu; fichirebbei su cúcuru (in calecuna cosa)= perderebbei ma sighire a triballare, a fàghere su matessi
Frases
fíchidi reu e iscúltami bene! ◊ Giuanne no podet fichire a nudha ca est freadu ◊ candho est essidu su zuighe si ndhe sunt totugantos fichidos ◊ apenas fichidu, intendhet sas ancas modhes, azummai a tremuledha ◊ fichimus turres e digas
2.
de sa brigúngia, si nci est fichiu in s'istampu prus piticu ◊ at fichidu unu giau in su muru ◊ fichirinci is didus in buca e circa de ndi caciai totu!
3.
cussu nci fichit su nasu in dónnia cosa ◊ si ficheit in conca s'idea de l'apostare tota note pro l'agatare ◊ bi l'at fichida in bonu e lu giughet in pranta de manu ◊ bi l'at fichida in malu e calesisiat cosa fatat no li aggradat ◊ sa zente est comente la fichit: boga sa fama e drommi! ◊ cudha peta fit calda calda chi cheriat fichida a oju pro su fiagu bellu chi teniat ◊ su pastore a bortas faghet annadas bonas e ballanzat, a bortas bi fichit su cúcuru e ndhe perdet sacu e sale
Ètimu
itl.
ficcare
Tradutziones
Frantzesu
se lever,
enfoncer
Ingresu
to stand up,
to stick
Ispagnolu
levantarse,
clavar,
hincar
Italianu
alzarsi in pièdi,
conficcare
Tedescu
aufstehen,
einschlagen.
furchèdha , nf Definitzione
una genia de frochidha, cosa chi s’ispartzit coment'e in duos corros
Sinònimos e contràrios
forchidha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fourche
Ingresu
forked stick
Ispagnolu
horquilla
Italianu
forcèlla
Tedescu
Gabel.
fúste , nm: fusti Definitzione
nae de linna, longhita e ispuligada, de totunu andhare, prus che àteru po iscúdere, ma fintzes po si agguantare camminandho (mescamente in logu malu, o fintzes coment'e bacedhu); genia de pértiga longa e fine / min. fustizolu
Sinònimos e contràrios
bàcalu,
bacedhu,
maciocu
Maneras de nàrrere
csn:
fusti de sa coa = s'úrtimu tretu de s'ischina (in sos animales est própiu sa coa, mescamente su primu tretu); fusti de s'erba = cambu, truntzighedhu; fusti de colunna = sa colunna, foras su pè e su capitellu; irzarriada de fuste = iscuta, corpu dadu a fuste; torrare a domo in fustes birdes = in letu de sida, mortu de morte mala in campu; betare, iscutinare abba a fustes = pròere a meda, istraciai; èssere lanzu che fuste = marriu meda; istare o èssere a fustes ritzos cun ccn. = istare a su maza maza, gherrendhe, a briga
Frases
aguantat fintzas truncu de fusti, chi no si ponit a trabballai! ◊ nc'est andau che cani iscutu a fusti ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit
2.
bonu prode ti facat, ma za as a torrare tue puru a domo tua in fustes birdes!
Ètimu
ltn.
fuste(m)
Tradutziones
Frantzesu
bâton
Ingresu
stick
Ispagnolu
bastón
Italianu
bastóne
Tedescu
Stock.
iferchíre , vrb: ifirchire,
ifischire,
ifrechire,
infelchire,
inferchire,
infeschire,
infilchire,
isfelchire Definitzione
intrare o fichire una cosa in s’àtera, nau mescamente de su intrare unu cambu noàdile cun pagos ogos (istica, iferta) de una linna in su múzulu (o truncu immuciurrau) de un’àtera a manera chi in custa crescat sa matessi linna de su cambu nou; si narat fintzes de su vacinu chi si faet a is sanos po pigare s’infetu de una maladia chentza bènnere graves ma de abbarrare amparaos de no dh'aciapare prus
Sinònimos e contràrios
felchire,
fichire,
incirai,
infèrchere,
infèrrere,
infrissire,
innestare,
schidonai,
tzacare
Maneras de nàrrere
csn:
i. sa sartitza = pònnere sa sartza o purpuza cundhida in s'istentina; i. s'acu = ifilare s'agu
Frases
sas dentes suas parent infeschidas ◊ sa pupiedha de istratzu zughiat aguzas ifischidas ◊ leat s'aguza e si che l'infilchit in sos benujos ◊ at intzichidu sa cresura de sazos chi no b'iferchit mancu su porcu ◊ at isfelchidu unu bículu de saltitza in s'ispidu
2.
sonniaiat chi fit dendhe sa meighina, immamendhe, pudendhe, ifischendhe, binnennendhe (S.Patatu)◊ a iferchire sos ozastros a isse l'aiant imparau sos prades
Ètimu
ltn.
infercire
Tradutziones
Frantzesu
enfiler,
greffer,
ensacher,
inoculer
Ingresu
to graft,
to sack,
to stick
Ispagnolu
espetar,
injertar,
inocular
Italianu
infilzare,
innestare,
insaccare,
inoculare
Tedescu
aufziehen,
veredeln,
einimpfen.
ifertzíre , vrb: ifichire,
ifretzire,
ifrichire,
ifricire,
ifrigire,
ifrissire,
ifritzire,
ifrucire,
infertzire,
infretzire,
infriciri,
infrigire,
infrissire,
infrissiri,
infritzire,
infritziri Definitzione
intrare una cosa in ccn. àtera, púnghere ccn. cosa cun aina puntuda meda; unire cun puntos longos e lascos is orrugos de orrobba de unu bestimentu po dhos pòdere apustis cosire bene; foedhandho de pigiones, andhare e torrare a bólidos curtzos; in cobertantza, intrare in chistiones angenas
Sinònimos e contràrios
afritzire,
intzudhire
/
apuntorgiai
/
frissai,
iferchire,
infrissai,
schidonai
| ctr.
isfretzire
Frases
ispingi ispingi nc'est infrissiu in mesu a tanti genti
2.
frimadí, deghinou t'infríciu coment'e una rana! ◊ fia infrissendu una tratalia po dh'arrustiri ◊ seu pighendi fragu de anguidha infrissida in s'ischidoni arrustendi ◊ pigae s'ischidone e ifichiedhu po dhu fàere a orrostu
3.
oje a mi cheres a ifertzire e a cusire? ◊ menzus de comente cosis tue ifretzit àtere a manu istropiada! ◊ cun su sartigu t'infrissu su bruncu! ◊ su mastru de pannos est semper secandhe, azunghendhe e ifritzindhe
4.
sos tzírrios de sas alasdepedhe m'infertzint sa gianna de s'ànima
5.
càndhidas columbas ifertziant in su chelu, zocandhe
6.
foras de su logu meu su sentimentu m'ifritzit sa carena, so in turmentu
7.
no boliat a si che ifrichire in chistiones de is bighinos e méngius faiat su dovere suo
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
enfiler,
faufiler,
piquer
Ingresu
to stick,
to tack,
to quilt
Ispagnolu
espetar,
hilvanar
Italianu
infilzare,
imbastire,
impuntire
Tedescu
aufziehen,
heften,
steppen
listòne 1, listoni , nm: listrone 1,
listroni Definitzione
puntedhu de linna prus che àteru de pònnere prantau po poderare serru; nau in cobertantza, unu tontu, pagu abbistu / a disprétziu: listronatzu
Sinònimos e contràrios
puntale
/
scimpri,
tontorrone
Frases
chi perdu s'arrexoni pigu unu listroni de magasinu e si arrogu s'ischina a tot'is duas! ◊ est unu logu serrau a listronis
2.
tpru, como chi so a cadhu, tpru listrone! ◊ ite su ciafu chi ti che aporzo, brutu isconnóschidu, listronatzu chi no ses àteru! (M.Danese)◊ cudhu listrone, a ite ses bonu?!…
Ètimu
ctl., spn.
llistó, listón
Tradutziones
Frantzesu
planche
Ingresu
big stick,
numbskull
Ispagnolu
estaca
Italianu
steccóne
Tedescu
Latte.
stíca , nf, nm: isteca*,
sticu 1 Definitzione
genia de pértiga (es. po giogare a bigliardu, ma fintzes a intacas po misurare cosa), pertighedha (es. de ventàgliu); orrugu de cosa longhitu, tauledha, travedha, pruschetotu sa chi si ponet in s'ispola, o, prus curtza, a tupare unu de is tres istampos de sa carrada
Sinònimos e contràrios
tzola
Tradutziones
Frantzesu
baguette,
queue,
baleine
Ingresu
stick,
cue,
splint
Ispagnolu
varilla
Italianu
stécca
Tedescu
Stab,
Stock,
Stange.