bagagliàju , nm: bagallaju Definizione
logu, in is màchinas, ue faet a pònnere su bagàgliu
Traduzioni
Francese
coffre à bagages
Inglese
boot
Spagnolo
maletero
Italiano
bagagliàio
Tedesco
Kofferraum.
baralícu , nm: barralicu,
barrallicu Definizione
genia de bardúfola pitichedha chi si faet girare cun is pódhighes, a bàtoro afaciadas cun d-una lítera iscrita: P (pone), M (mesu, metade), T (totu), N (nudha), chi bolent nàrrere su chi depet fàere su giogadore chi dh’at betada segundhu sa lítera chi presentat candho si firmat (pònnere e aciúnghere àteru a sa posta, bínchere sa metade, o totu, o nudha) / barrallicus = cocoedhos de mare; barrallicu longu = animaledhu de mare a corza tosta, itl. torricèlla; b. veru = àtera creze gai etotu, itl. còno del Mediterràneo
Sinonimi e contrari
badharincu,
pone,
pimpirimponi
Frasi
in sa noti de Paschixedha giogàst a barrallicu cun mei
2.
arrumbulant in sa menti is arregordus, fúrriant a lestru che barralicus!
Cognomi e Proverbi
prb:
su barrallicu essit puru a ponni!
Terminologia scientifica
ggs
Traduzioni
Francese
toupie à quatre faces,
toton
Inglese
little spinning,
teetotum top
Spagnolo
perinola
Italiano
girlo
Tedesco
eine Kreiselsorte,
Nimmgib.
baràtu , agt Definizione
chi est a prétziu bàsciu, chi costat pagu in dinare
Sinonimi e contrari
ammingadu
| ctr.
caru
Modi di dire
csn:
leare, comporare, bèndhere a su baratu; bèndhere a istracu b. = a sa frundhida, coment'e candho no ndhe cheret prus neunu, de una cosa, e abbàssiant meda su prétziu
Frasi
picatila totu, sa carchina, ca ti la doe barata! ◊ cosa barata inoghe no che ndh'at
2.
su chi li daiant si lu torraiat a bèndhere a su baratu ◊ a su baratu sa zente curret che muschina a su binu! ◊ custus meris bisant trabballadoris a istracu baratu e masedus
Etimo
spn., ctl.
Traduzioni
Francese
à bon marché
Inglese
cheap
Spagnolo
barato
Italiano
di mòdico prèzzo
Tedesco
billig.
bàstas , cng: bastis,
bastu 3,
bastus 1 Definizione
foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!…
Sinonimi e contrari
aliali!
Frasi
beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono!
2.
nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat!
3.
- Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?!
4.
bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei
Traduzioni
Francese
pourvu que,
à condition que
Inglese
provided (that)
Spagnolo
con tal de que
Italiano
purchè
Tedesco
nur… wenn.
batagliòla , nf Definizione
gherra a cropos de pedra
Sinonimi e contrari
aperdiamentu,
predarjata
/
cdh. batadhola
Traduzioni
Francese
bataille à coups de pierres
Inglese
hail of stones
Spagnolo
pedrea
Italiano
sassaióla
Tedesco
Steinhagel.
beneméritu , agt Definizione
chi tenet méritos po cosa de bonu chi at fatu
Traduzioni
Francese
qui a bien mérité
Inglese
well-deserving
Spagnolo
benemérito
Italiano
benemèrito
Tedesco
verdienstvoll.
berbèsa , nf Sinonimi e contrari
erbagràbina 1,
bascumarinu
Traduzioni
Francese
giroflée,
matthiole à fruit à trois cornes
Inglese
sea viola
Spagnolo
alhelí salvaje
Italiano
vïòla marina
Tedesco
Dreihörnige Levkoje.
bih! , iscl Definizione
genia de foedhu chi si narat coment'e avertendho, ammeletzandho, o fintzes solu po fàere giare atentzione
Sinonimi e contrari
lah!,
mih!
Frasi
bih chi dego so andhandhe pro abberguare!
Traduzioni
Francese
gare à toi!
Inglese
look !
Spagnolo
¡mira!
Italiano
guarda!
Tedesco
Schau mal!.
billóteri, billóti, billótiri , nm Definizione
genia de cardu areste: cima de pastori, uscradinu de porcu, canna de billoti, canna de morai, de amorai
Sinonimi e contrari
ariedha 1,
cannagúrpina,
stiòcore,
treutzaxa
Terminologia scientifica
rba, Dipsacus fullonum
Traduzioni
Francese
cardère,
chardon à foulon
Inglese
teasel
Spagnolo
cardencha
Italiano
cardo dei lanaióli
Tedesco
Weberdistel,
Weberkarde.
biscaína , avb: briscaina Definizione
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Frasi
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etimo
spn.
a la viscaína
Traduzioni
Francese
à la six-quatre-deux
Inglese
in a slapdash way
Spagnolo
a la buena de Dios
Italiano
alla carlóna
Tedesco
nachlässig.
bísonas , nf pl: bísunas,
písonas Definizione
genia de launedhas a duas cannitas, chentza su tumbu
Sinonimi e contrari
bisones,
bísosas,
launedhas
Terminologia scientifica
sjl
Etimo
ltn.
bisonus
Traduzioni
Francese
cornemuse a deus tuyaux sonores
Inglese
double reed-pipe
Spagnolo
gaita de dos tubos
Italiano
zampógna rùstica a due canne
Tedesco
eine Panflötesorte mit zwei Pfeifen.
bótu 1 , avb: buta Definizione
de botu = de istrémpiu, a corpu
Frasi
candu dh'ant bistu si ndi funt pesaus de botu ◊ mi ant de botu giradu sas palas! ◊ m'ischidesi nervosu de unu botu ◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ mancai surpréndiu de buta, candu su cuadhu si est postu a curri, no si fiat pérdiu de ànimu ◊ comente apo bidu deai, mi ndhe peso de botu, curro a sas bestes e mi pijo totu
Cognomi e Proverbi
smb:
Butta
Traduzioni
Francese
brusquement,
tout à coup,
soudainement
Inglese
suddenly
Spagnolo
de repente
Italiano
di scatto,
all'improvviso
Tedesco
plötzlich.
bragnócula , nm Traduzioni
Francese
un bon à rien
Inglese
a nobody
Spagnolo
hombre de nada
Italiano
uòmo da nulla
Tedesco
Null.
brétiu , avb: brítiu Definizione
nàrrere o fàere a b. = chentza régula, chentza critériu, a bodhetu, a s'afaiu, a ogu
Sinonimi e contrari
afainu 1,
bréciu,
faghinu
Frasi
is dotoris a bortas ti donant pastigliedhas a brétiu, tanti po ti acuntentai ◊ tui ses fuedhendi a brétiu, sentza de isciri is cosas acomenti funt ◊ su sali dh'at postu a brítiu ◊ sa cosa est isballiada poita ca dh'at fata a brítiu
Traduzioni
Francese
à tort et à travers
Inglese
at random
Spagnolo
sin ton ni son,
al acaso
Italiano
vànvera,
casàccio
Tedesco
unüberlegt.
brochèra , nf Definizione
màchina po fàere brochetos de cimentu
Traduzioni
Francese
machine à blocs (de béton)
Inglese
machine used to produce cement blocks
Spagnolo
máquina para hacer bloques
Italiano
blocchièra
Tedesco
Blockmaschine.
bruscàu , nm Definizione
tina o cobedina a fundhu cuadrau, de linna, po catzigare s'àghina e fintzes genia de mola a rullos móvios a orroda a manu (como a motore, fatu cun àteru materiale), sèmpere po mòlere s'àghina po dh'incubonare
Sinonimi e contrari
cracadolza
Frasi
po mòliri s'àxina manigiaus su bruscau, po dha prenciai sa prència
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
meule à écraser le raisin
Inglese
grindstone
Spagnolo
moledora
Italiano
màcina per uva
Tedesco
Traubenmühle.
brussèta , nf Definizione
genia de taschedha o busciaca de féminas, a pigare in manu o apicada in su codhu
Traduzioni
Francese
sac à main
Inglese
handbag
Spagnolo
bolso
Italiano
borsétta
Tedesco
Handtasche.
bulletàriu , nm Traduzioni
Francese
carnet à souche,
registre à souche
Inglese
receipt book
Spagnolo
talonario
Italiano
bollettàrio
Tedesco
Quittungsblock.
busciàrdu , nm Definizione
tempus fadhidu po fàere faina a borta a borta in duos o in medas
Sinonimi e contrari
turnu 1
Modi di dire
csn:
a b. = s'unu cun s'àteru, a borta a borta; èssiri de b. = dare su càmbiu a un'àteru in su triballu, pigaindi su busciardu a unu
Traduzioni
Francese
à tour de rôle,
roulement,
service
Inglese
turn
Spagnolo
turno
Italiano
turno
Tedesco
Schicht.
bussíta , nf Definizione
búscia pitica
Sinonimi e contrari
bussaredha,
bussighedha
Traduzioni
Francese
sac à main
Inglese
handbag
Spagnolo
bolso
Italiano
borsétta
Tedesco
kleine Tasche.