apigliài , vrb: apillai 1,
apizare 1 Definizione
artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu
Sinonimi e contrari
aproghilare,
bènnere
Frasi
no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet
2.
apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica?
Etimo
ltn.
applicare
Traduzioni
Francese
remonter à la surface
Inglese
to surface
Spagnolo
subir a flote
Italiano
venire a galla,
risalire in superfìcie
Tedesco
auftauchen.
arangiàda , nf: arantzada Definizione
druche fatu cun corgiolu de aràngiu segau a tirighedhas e cotu in su mele, cun méndhula ispigiolada e a tirighedhas cussa puru; bufóngiu fatu cun súciu de aràngiu
Frasi
s'arantzada galu caente l'ant istérria in sos papiros ◊ ant assazau s'arantzada, cuntentas ca est issia bene
Terminologia scientifica
drc, bfg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
orangeade,
gâteau à l'orange
Inglese
orange juice,
comfit
Spagnolo
naranjada
Italiano
aranciata (e confetto)
Tedesco
Orangeade,
Orangenkuchen.
arenéri , nm: arineri Sinonimi e contrari
sabbieri
Frasi
teniat s'isprigu cun s'arineri
Etimo
ctl.
arener
Traduzioni
Francese
poudre à secher
Inglese
sand
Spagnolo
arenilla,
polvos de carta
Italiano
polverino
Tedesco
Streusand.
arradébi , nm: arradellu 1,
arradili,
arredeli,
arredellu,
arredelu,
arridebi,
arrideli,
arridellu,
arridelu,
arridili,
rideli Definizione
genia de linna chi no faet manna meda
Sinonimi e contrari
aiverru
/
cdh. litarru
Terminologia scientifica
mt, Phillyrea angustifolia, P. latifolia
Etimo
ltn.
alaternus
Traduzioni
Francese
filaria ou alavert à larges feuilles,
f. à feuilles étroites
Inglese
phillyrea angustifolia
Spagnolo
labiérnago,
olivillo
Italiano
fillirèa
Tedesco
Steinlinde.
arràspa , nf: raspa* Definizione
aina de ferru chi portat coment'e iscatighedhas artzadas o dentes paríviles po ifinigare linna a arrasigadura
Frasi
li at mancadu un'ispidu de linna e unu conzu de arraspa, biancu
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
râpe à bois
Inglese
rasp
Spagnolo
escofina
Italiano
raspa
Tedesco
Raspel.
arrempicài, arrempichiàre , vrb: arrepicae,
arrepicai,
arripicare,
arrepichiare,
rempicare* Definizione
sonare is campanas a ora meda, a festa
Sinonimi e contrari
scaviai 1,
strichillonai,
trichizare
Frasi
su bentu santziàt s'impicau coment'e su tratallu de una campana arrepichendu ◊ su sonu de is campanas arrepichiandho a festa acumpàngiat sa crufessone ◊ baxi e arrempicai is campanas!
Traduzioni
Francese
sonner à toute volée
Inglese
to chime
Spagnolo
repicar
Italiano
scampanare
Tedesco
die Glocken läuten.
arrepílu , nm: repilu Definizione
su segare su pilu o fàere sa braba a betu contràriu de coment'est su pilu
Etimo
ctl., spn.
repel, repelo
Traduzioni
Francese
à rebrousse-poil
Inglese
shave against the beard
Spagnolo
contrapelo
Italiano
contropélo
Tedesco
Gegenstrich.
arresolièra , nf Definizione
ampudhita a pònnere rosóliu, licore
Terminologia scientifica
stz
Traduzioni
Francese
buteille à liquer
Inglese
rosolio bottle
Spagnolo
botella para rosoli
Italiano
rosolièra
Tedesco
Glasbehälter für Rosolio.
arrevésciu , agt: arrevessu,
arrovésciu,
orrovésciu,
rebessu* Definizione
chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone
Sinonimi e contrari
contràriu,
deghésciu
/
rebelde,
testarrudu,
traessu
| ctr.
giustu
/
achistiadu,
arrejonadu,
atinadu,
giudisciosu
Frasi
ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca
Traduzioni
Francese
à l'envers,
revers,
sot
Inglese
upside down,
foolish
Spagnolo
revés,
necio
Italiano
rovèscio,
stólto
Tedesco
verkehrt,
töricht.
arromàna , nf: romana Definizione
genia de pesa fata cun d-unu pratu apicau a tres cadenedhas e unu bratzu (o asta, canna) cun is intacas a duas bandhas (una fine, is intacas pesant prus pagu, e una grussa, is intacas pesant de prus), su pirone e duos gàncios a dha muntènnere apicada (unu po pesare pagu cosa, a sa fine, e s'àteru po pesare cosa meda, a sa grussa)
Sinonimi e contrari
istadea,
pesa
Modi di dire
csn:
sa canna = su bratzu de s'istadea, ue bi sunt marcadas sas intacas e si ponet su pirone; girai s'a. a sa grussa = furriarechela a corpos, sa briga
Frasi
su pratu de s'arromana est fatu de lutoni
2.
lah ca si no mi dh'acabbas ti giru s'arromana a sa grussa, lah!
Terminologia scientifica
mds
Etimo
ctl., spn.
romana
Traduzioni
Francese
romaine,
balance à bascule
Inglese
steelyard
Spagnolo
romana
Italiano
stadèra
Tedesco
Laufgewichtswaage.
arrubiètu , nm Definizione
genia de cosa orrúbia chi si frigant in cara e mescamente in lavras is féminas po si pàrrere de prus, po fàere prus bella sa carrítzia
Sinonimi e contrari
arrubiedhu,
arrubighita
Frasi
su trucu est cussa cosa chi si ponint in faci po si fai bellas, is féminas: s'arrubietu po is trempas
Traduzioni
Francese
rouge à lèvres
Inglese
lipstick
Spagnolo
barra de labios,
arrebol
Italiano
rossétto
Tedesco
Lippenstift.
ascúju , avb Definizione
a s'iscúsia, a iscusi
Sinonimi e contrari
iscúgia 1
Frasi
mi aiat natu a s’ascuju de mi achietare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à voix basse
Inglese
in a low voice
Spagnolo
en voz baja
Italiano
sommessaménte,
sottovóce
Tedesco
leise.
ascúse, ascúsi , avb: iscúgia 1 Definizione
a cua: manera de foedhare a boghe bàscia de no s'intèndhere si no si foedhat in s’origa; manera de foedhare o de fàere chentza chi ndhe iscat àtere
Frasi
de cussu ndhe faedhant a s'ascuse
Traduzioni
Francese
à voix basse
Inglese
in a low voice
Spagnolo
en voz baja
Italiano
sottovóce
Tedesco
leise.
assaborí , vrb: assaborire Definizione
cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a arrogus e a mússius, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s’ischit
Sinonimi e contrari
assabèschere,
assebeltare,
bodhiri,
indennentai,
scasumai,
scolliri
Frasi
da'ite l'as assaboridu chi est gai su chi est nendhe sa zente? ◊ lassamí ponni prus acanta, ca no intendu e no ndi assaboru nudha! ◊ zughiant unu chistionu ma no ndhe lis apo assaboridu nudha ◊ no ndi apu pótziu assaborí nudha de su chi depint fai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
percevoir,
réussir à comprendre
Inglese
to perceive,
to realize
Spagnolo
percibir,
lograr entender o saber algo
Italiano
percepire,
riuscire a capire o a sapére
Tedesco
verstehen,
erfahren.
assortàdu , agt: assortau,
assultatu Definizione
bene assortadu, chi tenet bona sorte, bona fortuna, dícia
Sinonimi e contrari
addiciadu,
afoltunadu,
auradu,
aurosu,
diciosu,
fadosu,
iscofadu,
orbau
| ctr.
irfortunadu,
mabassortau
Modi di dire
csn:
èssere assortadu = bene assortadu, tènnere fortuna; èssere male assortadu = irfortunadu, àere males, dirgràssias mannas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a de la chance
Inglese
lucky
Spagnolo
afortunado
Italiano
fortunato
Tedesco
glücklich.
atachizàre , vrb Definizione
brigare fatuvatu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chercher chicane à qqn.
Inglese
to brawl
Spagnolo
reñir,
armar camorra
Italiano
attaccar brighe,
rissare
Tedesco
raufen.
atratàre , vrb Definizione
pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau
Sinonimi e contrari
arrastai,
atrataritzare,
orminare,
ormizare,
trateare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
suivre à la trace
Inglese
to follow in s.o.'s tracks
Spagnolo
rastrear
Italiano
cercare seguendo le tràcce
Tedesco
jds. Spur verfolgen.
atréssu , prep Sinonimi e contrari
peri 1
Frasi
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
Traduzioni
Francese
à travers
Inglese
through
Spagnolo
a través
Italiano
attravèrso
Tedesco
durch,
quer.
auràdu , agt Definizione
chi tenet ura bona
Sinonimi e contrari
addiciadu,
afoltunadu,
assortadu,
aurosu,
diciosu,
fadosu,
iscofadu
| ctr.
ifoltunadu
Frasi
chie dícia at tentu in beranos de paghe e de amore fit un'auradu (A.Dettori)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a de la chance
Inglese
lucky
Spagnolo
afortunado
Italiano
fortunato
Tedesco
glücklich.