Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apigliài , vrb: apillai 1, apizare 1 Definition artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu Synonyms e antonyms aproghilare, bènnere Sentences no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet 2. apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica? Etymon ltn. applicare Translations French remonter à la surface English to surface Spanish subir a flote Italian venire a galla, risalire in superfìcie German auftauchen.

arangiàda , nf: arantzada Definition druche fatu cun corgiolu de aràngiu segau a tirighedhas e cotu in su mele, cun méndhula ispigiolada e a tirighedhas cussa puru; bufóngiu fatu cun súciu de aràngiu Sentences s'arantzada galu caente l'ant istérria in sos papiros ◊ ant assazau s'arantzada, cuntentas ca est issia bene Scientific Terminology drc, bfg Etymon srd. Translations French orangeade, gâteau à l'orange English orange juice, comfit Spanish naranjada Italian aranciata (e confetto) German Orangeade, Orangenkuchen.

arenéri , nm: arineri Synonyms e antonyms sabbieri Sentences teniat s'isprigu cun s'arineri Etymon ctl. arener Translations French poudre à secher English sand Spanish arenilla, polvos de carta Italian polverino German Streusand.

arradébi , nm: arradellu 1, arradili, arredeli, arredellu, arredelu, arridebi, arrideli, arridellu, arridelu, arridili, rideli Definition genia de linna chi no faet manna meda Synonyms e antonyms aiverru / cdh. litarru Scientific Terminology mt, Phillyrea angustifolia, P. latifolia Etymon ltn. alaternus Translations French filaria ou alavert à larges feuilles, f. à feuilles étroites English phillyrea angustifolia Spanish labiérnago, olivillo Italian fillirèa German Steinlinde.

arràspa , nf: raspa* Definition aina de ferru chi portat coment'e iscatighedhas artzadas o dentes paríviles po ifinigare linna a arrasigadura Sentences li at mancadu un'ispidu de linna e unu conzu de arraspa, biancu Scientific Terminology ans Translations French râpe à bois English rasp Spanish escofina Italian raspa German Raspel.

arrempicài, arrempichiàre , vrb: arrepicae, arrepicai, arripicare, arrepichiare, rempicare* Definition sonare is campanas a ora meda, a festa Synonyms e antonyms scaviai 1, strichillonai, trichizare Sentences su bentu santziàt s'impicau coment'e su tratallu de una campana arrepichendu ◊ su sonu de is campanas arrepichiandho a festa acumpàngiat sa crufessone ◊ baxi e arrempicai is campanas! Translations French sonner à toute volée English to chime Spanish repicar Italian scampanare German die Glocken läuten.

arrepílu , nm: repilu Definition su segare su pilu o fàere sa braba a betu contràriu de coment'est su pilu Etymon ctl., spn. repel, repelo Translations French à rebrousse-poil English shave against the beard Spanish contrapelo Italian contropélo German Gegenstrich.

arresolièra , nf Definition ampudhita a pònnere rosóliu, licore Scientific Terminology stz Translations French buteille à liquer English rosolio bottle Spanish botella para rosoli Italian rosolièra German Glasbehälter für Rosolio.

arrevésciu , agt: arrevessu, arrovésciu, orrovésciu, rebessu* Definition chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone Synonyms e antonyms contràriu, deghésciu / rebelde, testarrudu, traessu | ctr. giustu / achistiadu, arrejonadu, atinadu, giudisciosu Sentences ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca Translations French à l'envers, revers, sot English upside down, foolish Spanish revés, necio Italian rovèscio, stólto German verkehrt, töricht.

arromàna , nf: romana Definition genia de pesa fata cun d-unu pratu apicau a tres cadenedhas e unu bratzu (o asta, canna) cun is intacas a duas bandhas (una fine, is intacas pesant prus pagu, e una grussa, is intacas pesant de prus), su pirone e duos gàncios a dha muntènnere apicada (unu po pesare pagu cosa, a sa fine, e s'àteru po pesare cosa meda, a sa grussa) Synonyms e antonyms istadea, pesa Idioms csn: sa canna = su bratzu de s'istadea, ue bi sunt marcadas sas intacas e si ponet su pirone; girai s'a. a sa grussa = furriarechela a corpos, sa briga Sentences su pratu de s'arromana est fatu de lutoni 2. lah ca si no mi dh'acabbas ti giru s'arromana a sa grussa, lah! Scientific Terminology mds Etymon ctl., spn. romana Translations French romaine, balance à bascule English steelyard Spanish romana Italian stadèra German Laufgewichtswaage.

arrubiètu , nm Definition genia de cosa orrúbia chi si frigant in cara e mescamente in lavras is féminas po si pàrrere de prus, po fàere prus bella sa carrítzia Synonyms e antonyms arrubiedhu, arrubighita Sentences su trucu est cussa cosa chi si ponint in faci po si fai bellas, is féminas: s'arrubietu po is trempas Translations French rouge à lèvres English lipstick Spanish barra de labios, arrebol Italian rossétto German Lippenstift.

ascúju , avb Definition a s'iscúsia, a iscusi Synonyms e antonyms iscúgia 1 Sentences mi aiat natu a s’ascuju de mi achietare Etymon srd. Translations French à voix basse English in a low voice Spanish en voz baja Italian sommessaménte, sottovóce German leise.

ascúse, ascúsi , avb: iscúgia 1 Definition a cua: manera de foedhare a boghe bàscia de no s'intèndhere si no si foedhat in s’origa; manera de foedhare o de fàere chentza chi ndhe iscat àtere Sentences de cussu ndhe faedhant a s'ascuse Translations French à voix basse English in a low voice Spanish en voz baja Italian sottovóce German leise.

assaborí , vrb: assaborire Definition cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a arrogus e a mússius, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s’ischit Synonyms e antonyms assabèschere, assebeltare, bodhiri, indennentai, scasumai, scolliri Sentences da'ite l'as assaboridu chi est gai su chi est nendhe sa zente? ◊ lassamí ponni prus acanta, ca no intendu e no ndi assaboru nudha! ◊ zughiant unu chistionu ma no ndhe lis apo assaboridu nudha ◊ no ndi apu pótziu assaborí nudha de su chi depint fai Etymon srd. Translations French percevoir, réussir à comprendre English to perceive, to realize Spanish percibir, lograr entender o saber algo Italian percepire, riuscire a capire o a sapére German verstehen, erfahren.

assortàdu , agt: assortau, assultatu Definition bene assortadu, chi tenet bona sorte, bona fortuna, dícia Synonyms e antonyms addiciadu, afoltunadu, auradu, aurosu, diciosu, fadosu, iscofadu, orbau | ctr. irfortunadu, mabassortau Idioms csn: èssere assortadu = bene assortadu, tènnere fortuna; èssere male assortadu = irfortunadu, àere males, dirgràssias mannas Etymon srd. Translations French qui a de la chance English lucky Spanish afortunado Italian fortunato German glücklich.

atachizàre , vrb Definition brigare fatuvatu Etymon srd. Translations French chercher chicane à qqn. English to brawl Spanish reñir, armar camorra Italian attaccar brighe, rissare German raufen.

atratàre , vrb Definition pigare sa trata, s'ormina, s’arrastu de animales o àteru chi at passau Synonyms e antonyms arrastai, atrataritzare, orminare, ormizare, trateare Etymon srd. Translations French suivre à la trace English to follow in s.o.'s tracks Spanish rastrear Italian cercare seguendo le tràcce German jds. Spur verfolgen.

atréssu , prep Synonyms e antonyms peri 1 Sentences tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu Translations French à travers English through Spanish a través Italian attravèrso German durch, quer.

auràdu , agt Definition chi tenet ura bona Synonyms e antonyms addiciadu, afoltunadu, assortadu, aurosu, diciosu, fadosu, iscofadu | ctr. ifoltunadu Sentences chie dícia at tentu in beranos de paghe e de amore fit un'auradu (A.Dettori) Etymon srd. Translations French qui a de la chance English lucky Spanish afortunado Italian fortunato German glücklich.

auzadipéru , nf Definition genia de agúgia po is pilos Synonyms e antonyms frocheta Translations French épingle à cheveux English hairpin Spanish horquilla Italian forcina German Haarnadel.