achipíre, achipíri , vrb Definizione
fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus
Sinonimi e contrari
achivire,
aciviri,
acodie
Modi di dire
csn:
a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri
Frasi
chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu
2.
chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia
Etimo
itl.
accivire
Traduzioni
Francese
faire vite,
travailler efficacement
Inglese
to get through a big piece of work,
to work with efficacy
Spagnolo
despachar
Italiano
sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo,
lavorare con efficàcia
Tedesco
leisten,
schaffen.
atraessàre , vrb: atraissare,
atravessai,
atressai,
atrevessai,
traessai* Definizione
passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu
Sinonimi e contrari
aggrucare,
atravigare,
atreminare,
atruessai,
ruciare
/
atobiai,
capitare,
cumbinare
Modi di dire
csn:
ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere
Frasi
lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone
2.
caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!…
3.
pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas
4.
s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras
Traduzioni
Francese
traverser,
parcourir
Inglese
to run through
Spagnolo
atravesar
Italiano
attraversare,
percórrere
Tedesco
überqueren,
durchqueren.
atréssu , prep Sinonimi e contrari
peri 1
Frasi
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
Traduzioni
Francese
à travers
Inglese
through
Spagnolo
a través
Italiano
attravèrso
Tedesco
durch,
quer.
cummissariàre , vrb Definizione
pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu)
Traduzioni
Francese
nommer un commissaire
Inglese
to administer through an external commissioner (a body)
Spagnolo
nombrar un comisario,
intervenir
Italiano
commissariare
Tedesco
unter kommissarische Verwaltung stellen.
irfotzolàre , vrb: irfozolare Definizione
girare is fòglios o pàginas de unu libbru, de unu giornale
Frasi
si poniat sos otzales, si nche mintiat su pódhiche a buca pro l'imbusinare, chin su giornale vene ispartu, e comintzaiat a lèghere e a l'irfotzolare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
feuilleter
Inglese
to leaf through
Spagnolo
hojear
Italiano
sfogliare
Tedesco
durchblättern.
iscaltulàre , vrb: iscartulare Definizione
fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula
Sinonimi e contrari
fresai
Frasi
si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
effeuiller
Inglese
to leaf through
Spagnolo
separar las dos hojas del pan
Italiano
sfogliare,
staccare le sfòglie
Tedesco
entblättern.
iscartafogliài, iscartafogliàre , vrb: scartafogliai Definizione
girare is pàginas de unu libbru prus che àteru impresse, cun pagu atentzione, cricare in mesu de paperis
Sinonimi e contrari
irfozolare,
spaperai
/
iscabbúllere
Frasi
seu andau a su comunu, ant iscartafogliau totu ma no ant agatau sa pràtiga mia
2.
pro si nche iscartafogliare dae sa cumpantzia bocat unu muntone de iscusas
Etimo
itl.
scartafogliare
Traduzioni
Francese
feuilleter
Inglese
to look through
Spagnolo
hojear
Italiano
scartabellare
Tedesco
durchblättern.
péri 1 , prep Definizione
inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu
Sinonimi e contrari
per
/
in
Frasi
sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea
2.
custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos
Etimo
ltn.
per
Traduzioni
Francese
à travers
Inglese
through
Spagnolo
por,
a través de
Italiano
attravèrso
Tedesco
durch.
rúpere , vrb Definizione
su naschire, su essire de s'erba intzeurrada, su passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, matedu, padente cracu); su pesare de s'arrescotu a pitzu in su cadhàrgiu postu in su fogu; su si apèrrere de una pibisia impostemada (in matéria)/ pps. rúpidu / rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina
Sinonimi e contrari
acarpire,
irrúpere,
irrutiare,
punciai,
rupire,
scoitai,
tidhire
Frasi
si no proet, s'erba no rupet ◊ duos tudhos d'erba bi at rúpiu ◊ in cussu tretu ifustu su logu est totu rúpidu ◊ aiat próitu meta e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu
2.
passesit rupendhe buscos de ozastros, de chercos, de lidones ◊ rupes sos gianniles, pedendhe ◊ in cussas cresuras no faghet a bi rúpere ◊ no isco comente cussa famíllia de Frantza passendhe in Córsica ndhe rupeit innoghe
3.
su soru depet rúpere chentza pesare bullu
Cognomi e Proverbi
prb:
bucone partiu no rupet brente
Etimo
ltn.
rumpere
Traduzioni
Francese
pousser,
pénétrer
Inglese
to sprout,
to pass through
Spagnolo
brotar,
penetrar
Italiano
spuntare dell'èrba,
penetrare
Tedesco
hervorsprießen,
eindringen.
traessài , vrb: atraessare,
traessare,
traversai,
traversare,
travessai,
travessare,
tressai,
tressare Definizione
passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare
Sinonimi e contrari
aggrucare,
atravigare,
atreminare,
atruessai,
ruciare,
tressiri
/
atrociai,
liai,
prèndhere
Frasi
un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada
2.
portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca
Etimo
ltn.
tra(n)sversare
Traduzioni
Francese
traverser,
parcourir
Inglese
to run through
Spagnolo
cruzar,
recurrir
Italiano
attraversare,
percórrere
Tedesco
durchlaufen.