Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

achipíre, achipíri , vrb Definitzione fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Sinònimos e contràrios achivire, aciviri, acodie Maneras de nàrrere csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Frases chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu faire vite, travailler efficacement Ingresu to get through a big piece of work, to work with efficacy Ispagnolu despachar Italianu sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia Tedescu leisten, schaffen.

atraessàre , vrb: atraissare, atravessai, atressai, atrevessai, traessai* Definitzione passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare / atobiai, capitare, cumbinare Maneras de nàrrere csn: ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere Frases lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone 2. caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!… 3. pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas 4. s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu atravesar Italianu attraversare, percórrere Tedescu überqueren, durchqueren.

atréssu , prep Sinònimos e contràrios peri 1 Frases tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu Tradutziones Frantzesu à travers Ingresu through Ispagnolu a través Italianu attravèrso Tedescu durch, quer.

cummissariàre , vrb Definitzione pònnere unu cummissàriu a contivigiare un'amministratzione, un'aziendha, mescamente candho s'autoridade chi ndh'est mere e dha cumandhat at bistu chi no balent o no arrennescent a fàere su dovere is amministradores ordinàrios (o mancant deunudotu) Tradutziones Frantzesu nommer un commissaire Ingresu to administer through an external commissioner (a body) Ispagnolu nombrar un comisario, intervenir Italianu commissariare Tedescu unter kommissarische Verwaltung stellen.

irfotzolàre , vrb: irfozolare Definitzione girare is fòglios o pàginas de unu libbru, de unu giornale Frases si poniat sos otzales, si nche mintiat su pódhiche a buca pro l'imbusinare, chin su giornale vene ispartu, e comintzaiat a lèghere e a l'irfotzolare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu feuilleter Ingresu to leaf through Ispagnolu hojear Italianu sfogliare Tedescu durchblättern.

iscaltulàre , vrb: iscartulare Definitzione fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula Sinònimos e contràrios fresai Frases si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effeuiller Ingresu to leaf through Ispagnolu separar las dos hojas del pan Italianu sfogliare, staccare le sfòglie Tedescu entblättern.

iscartafogliài, iscartafogliàre , vrb: scartafogliai Definitzione girare is pàginas de unu libbru prus che àteru impresse, cun pagu atentzione, cricare in mesu de paperis Sinònimos e contràrios irfozolare, spaperai / iscabbúllere Frases seu andau a su comunu, ant iscartafogliau totu ma no ant agatau sa pràtiga mia 2. pro si nche iscartafogliare dae sa cumpantzia bocat unu muntone de iscusas Ètimu itl. scartafogliare Tradutziones Frantzesu feuilleter Ingresu to look through Ispagnolu hojear Italianu scartabellare Tedescu durchblättern.

péri 1 , prep Definitzione inditat logu (e fintzes tempus) ue si camminat, s'istat / perinnoi e perinnè = perilloi e perillai, peri su logu Sinònimos e contràrios per / in Frases sos funnos isterriant sos bratzos peri sas àgheras ◊ peri sos tempos azis piantu males de su disterru ◊ sos emigrados triballant peri sas terras anzenas ◊ sa crabitedha che l'ant isvighinzada peri sas camineras ◊ sas rúndhines si sighiant peri sos chelos ◊ is piciochedhus nci essint po s'ispassiai per'innòi e per'innia ◊ peri is arranconis no dhui at abarrai cambu! ◊ sunt ispartos peri su logu ◊ est andhadu peri tota sa Galilea 2. custu santu fit nàschidu peri su treghentos pustis de Cristos Ètimu ltn. per Tradutziones Frantzesu à travers Ingresu through Ispagnolu por, a través de Italianu attravèrso Tedescu durch.

rúpere , vrb Definitzione su naschire, su essire de s'erba intzeurrada, su passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, matedu, padente cracu); su pesare de s'arrescotu a pitzu in su cadhàrgiu postu in su fogu; su si apèrrere de una pibisia impostemada (in matéria)/ pps. rúpidu / rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina Sinònimos e contràrios acarpire, irrúpere, irrutiare, punciai, rupire, scoitai, tidhire Frases si no proet, s'erba no rupet ◊ duos tudhos d'erba bi at rúpiu ◊ in cussu tretu ifustu su logu est totu rúpidu ◊ aiat próitu meta e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu 2. passesit rupendhe buscos de ozastros, de chercos, de lidones ◊ rupes sos gianniles, pedendhe ◊ in cussas cresuras no faghet a bi rúpere ◊ no isco comente cussa famíllia de Frantza passendhe in Córsica ndhe rupeit innoghe 3. su soru depet rúpere chentza pesare bullu Sambenados e Provèrbios prb: bucone partiu no rupet brente Ètimu ltn. rumpere Tradutziones Frantzesu pousser, pénétrer Ingresu to sprout, to pass through Ispagnolu brotar, penetrar Italianu spuntare dell'èrba, penetrare Tedescu hervorsprießen, eindringen.

traessài , vrb: atraessare, traessare, traversai, traversare, travessai, travessare, tressai, tressare Definitzione passare a istúturu, passare in d-unu logu o in d-una cosa andhandho de una bandha a s'àtera, passare in mesu, istare in giru, pònnere in mesu fintzes a istrobbu, a intzegu; acapiare, passare lobos de cosa po acapiare Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare, tressiri / atrociai, liai, prèndhere Frases un'istella che coa de fogu traessat s'aera ◊ traessendhe unu frúmene ch'est rutu su ponte ◊ fustei no si tressit in mesu! ◊ de candu ses tressendudí in mesu de peis!…◊ candu si dhui tressat su diàulu isciúsciat totu ◊ acanta de s'arriu si est tressau unu e si ndi est atzicada 2. portat truncus tressaus cun funis e filu de ferru ◊ po guvernai nci bolit fortza e coru firmu ca est genti mala a tressai ◊ ti bollu tressai in su tzugu una cannaca Ètimu ltn. tra(n)sversare Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu cruzar, recurrir Italianu attraversare, percórrere Tedescu durchlaufen.