aggrillàu , agt Definizione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinonimi e contrari
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est plein de lubies
Inglese
to be full of whims
Spagnolo
soliviantado
Italiano
che ha grilli per la tèsta
Tedesco
wer Grillen im Kopf hat.
ammalaía , avb Definizione
a mala gana, mancai chentza gana o contras a sa gana chi si tenet
Sinonimi e contrari
ammalaoja,
ammaròglia,
provortza
Frasi
ammalaia sos contos teviant torrare! ◊ ammalaia est andhadu a chircare cosa, si cheriat manigare! ◊ ammalaia est torradu a domo de su babbu
Traduzioni
Francese
à contrecœur,
force est de…,
finalement
Inglese
reluctantly
Spagnolo
de mala gana,
a regañadientes
Italiano
malvolentièri,
giocofòrza,
finalménte
Tedesco
ungern,
gezwungen sein.
ammammaritzàdu , pps, agt Definizione
de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama
Sinonimi e contrari
cdh. ammammariciatu
Traduzioni
Francese
qui est dans les jupes de sa mère
Inglese
mummy's boy
Spagnolo
madrero
Italiano
mammóne
Tedesco
sehr an der Mutter hängend.
apozalàdros , nm Definizione
unu chi amparat malefatores, furones e àtera gente deosi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est de connivence avec les larrons
Inglese
abetter,
abettor
Spagnolo
encubridor
Italiano
favoreggiatóre
Tedesco
Begünstiger.
benemíndhe!, benemíndi! , iscl, avb: benimindi,
beniminne Definizione
(fintzas b. de…) bene + mi + ndhe: foedhu po nàrrere chi una cosa a ccn. dhi est andhada bene meda, chi unu est cuntentu o si ndhe cuntentat o chi dhue at de si ndhe cuntentare, chi una cosa est bella de abberu, ma s'impreat fintzes cun idea de paragone e coment'e avb. in su sensu de meda, bene meda (a bortas cun ironia, po nàrrere chi àtera cosa est méngius)
Sinonimi e contrari
ebbenemindhe
Frasi
benemindi prexu! benemindi festa! ◊ benimindi s'arrori, su dannu, sa festa, ecc.◊ beniminne de cadhu: ti siat po salude!
2.
in bidha s'istat bene: e benemindhe tzitade!…
3.
s'arriu est calendi benemindi ◊ ti apu bistu iscriendi cosa e sudendidí benimindi (F.Carlini)◊ est pascendu a fura benimindi! (T.Dei)
4.
s'istima de sa mama est menzus: e benemindhe amores de isposa!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qu'il est beau!
Inglese
how fine!
Spagnolo
qué bien
Italiano
che bèllo!
Tedesco
wie schön!,
sehr gut!
cantecànte, cantecàntu , cng: catecantu Definizione
si biet ca…, est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedit
Sinonimi e contrari
aposici,
goregante,
tantecantu
Frasi
cantecante, grista de carabbineri no ndhe zuches ◊ cantencante crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu est a zocare: ma za lu sunt pacandhe! ◊ no timas a dare carchi cosa, si ndhe as: cantecantu lassamus totu inoghe! ◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il est évident
Inglese
it is plain that…
Spagnolo
es evidente que
Italiano
è evidènte che…,
tanto…
Tedesco
es ist klar,
daß.
cogónu , nm Definizione
sicadura a tropu de calecuna cosa (es. pane modhe); fintzes dispraxere, prus che àteru de ofesa, de su èssere apocau, fatu a bregúngia
Sinonimi e contrari
assicorradura,
assicorru
/
angóniu,
annógiu,
ràngulu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
état de ce qui est dur,
sec,
rassis,
ressentiment
Inglese
drying up
Spagnolo
resecado,
resentimiento
Italiano
rinsecchiménto,
risentiménto
Tedesco
trocken werden,
Groll.
disaltràdu , agt Definizione
chi at tentu disastru, dannu mannu, chi est totu malacónciu
Sinonimi e contrari
arruinadu,
destrossau
Traduzioni
Francese
malheureux,
qui est dans l'adversité
Inglese
devastated
Spagnolo
damnificado
Italiano
disastrato
Tedesco
verwüstet,
heimgesucht.
Est , nm, agt Definizione
unu de is bàtoro puntos cardinales, a sa bandha de ue essit su sole, incurtzau a E
Sinonimi e contrari
oriente
| ctr.
ovest
Traduzioni
Francese
est
Inglese
east
Spagnolo
este
Italiano
est
Tedesco
Osten,
Ost.
impurdedhíu , pps, agt Definizione
de impurdedhiri; chi est in calore, in more
Sinonimi e contrari
assu 1,
insuau,
intzinnidu,
suadu,
suguzadu
/
focosu
Traduzioni
Francese
qui est en rut
Inglese
full of sexual excitement
Spagnolo
en celo
Italiano
foióso
Tedesco
geil.
inchinisàdu , pps, agt: inchisinau,
inchixinatu Definizione
de inchinisare; totu brutu de chinisu, fatu a chinisu
Sinonimi e contrari
cinisosu
2.
lampant fogos in calchi rutu muru de sa citade totu inchinisada (S.Lay Deidda)
Traduzioni
Francese
qui est réduit en cendres
Inglese
reduced to ashes
Spagnolo
quemado,
encenizado
Italiano
incenerito
Tedesco
mit Asche bedeckt,
eingeäschert.
intzinnídu , agt Definizione
chi est suau, in calore, chi tenet gana forte de fémina (o de ómine); fintzes arrennegau, dispràxiu
Sinonimi e contrari
aibbadu,
allimitu,
imbirtiolau,
impurdedhiu,
insuiu,
suguzadu
/
cdh. intzinnitu
2.
ingrunat sa conca, intzinnidu, e "Su chi mi faghet prus fele est chi…"
Traduzioni
Francese
qui est en rut
Inglese
lustful
Spagnolo
cachondo
Italiano
foióso
Tedesco
geil.
ischitíre , vrb Definizione
pigare o seberare cucu o paris e bogare in duos a s'ingrundha donniunu unu tanti de pódhighes (chi faent a suma unu númeru cucu o paris) po bíere a chie tocat una cosa (binchet chie at intzertau sa categoria chi at isceberau), po cumenciare su giogu o àteru, decídere a chie tocat calecuna cosa
Frasi
ischitimus a bídere a chie tocat a comintzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
établir à qui est le tour dans un jeu
Inglese
to make deciding game
Spagnolo
sortear
Italiano
fare lo sparéggio
Tedesco
den Entscheidungskampf ausfechten.
isveltudídu , agt Definizione
nau de unu immadoinau, chi si est coment'e ischidau, torrau in bidórios
Sinonimi e contrari
irvertudadu
Traduzioni
Francese
qui est revenu à soi,
réveillé
Inglese
to come to,
to awake
Spagnolo
reanimado
Italiano
rinvenuto,
risvegliato
Tedesco
wieder zu sich gekommen.
levànte 1, levànti , nm Definizione
unu de is bàtoro puntos cardinales, sa parte de ue essit su sole; genia de bentu, bentu de sole, budhiu, chi benit de cussa parte
Sinonimi e contrari
oriente
| ctr.
ponente
Frasi
sos bentos de levante sunt garrigandhe s'oro in sa marina frisca…
Terminologia scientifica
tpm
Traduzioni
Francese
levant,
Est
Inglese
east
Spagnolo
levante
Italiano
levante
Tedesco
Osten,
Ostwind.