canotièra , nf Definizione
pinzos a bestire, pigighedhu fine de cotone a pònnere asuta
Terminologia scientifica
bst
Traduzioni
Francese
maillot de corps
Inglese
singlet
Spagnolo
camiseta
Italiano
canottièra
Tedesco
Unterhemd.
cantàda , nf Definizione
su cantare, ma fintzes sa manera de cantare / c. de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa
Frasi
cantas cantadas fatas in cussas festas! ◊ calincunu at iscritu s'istória de sa cantada campidanesa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de chanter quelque chose
Inglese
singing
Spagnolo
acción de cantar
Italiano
cantata
Tedesco
Gesang.
cantàre 1 , nm: cantari,
chintare 1,
chintari Definizione
pesu, tanti de baranta chilos (= 100 líbberas); aina po pesare: c. russu (pesat fintzes a chentu chimbanta líbberas), cantaritu (pesat fintzes a chentu líbberas): su c. est fatu che una pesa, ma chentza pratu, solu cun is gàncios, e si pigat in duos cun su gànciu de pigare intrau in d-unu fuste grussu / s'untza che betat su cantare = bastat pagu pro fàghere dannu, mescamente candho sas cosas sunt in tàntaris che a sa canna de una pesa, o fintzas a fortza de fàghere cosas chi no andhant bene
Sinonimi e contrari
pesa
Frasi
de sa cunfetura de Fonne ndhe cherio tres cantares ◊ at béndiu centu chintaris de casu ◊ cussa cosa pesat duus cantaris ◊ su meda in cosas goi no si misurat a prammos e ne a cantares
2.
bae a Bodale a ti dare su cantare, pro piaghere, chi est a pesare su porcu
Cognomi e Proverbi
prb:
a untza a untza si faghet su cantare
Terminologia scientifica
ans
Traduzioni
Francese
poids de cent livres
Inglese
weight of 100 pounds
Spagnolo
peso de ciento libras
Italiano
péso di cènto libbre,
cantaro
Tedesco
100 Pfund-Gewicht.
càntaru , nm Definizione
vena de abba chi essit in artu e orruet a ispéndhula, in logu de orroca, de costa; cannedha o tubbighedhu de abba in is funtanellas (grifone púbblicu)
Sinonimi e contrari
spéndula
/
cona 1,
grifone 1
Frasi
tres càntaros giughiat sa funtana: como sunt totos tres iscannedhados ◊ s'abba fit falendhe dae sa roca in d-unu cantaredhu ◊ at postu sa broca a prenare suta de su càntaru ◊ sas feras current a su càntaru a si abbare ◊ de càntaros in sas carrelas bi ndh'at caligunu pro bellesa
2.
zuchet una boche crara che de abba de càntaru a denote ◊ ballendhe li falaiat su suore a càntaru!
Etimo
ltn.
cantharus
Traduzioni
Francese
eau de roche
Inglese
spring of water falling from the top
Spagnolo
manantial
Italiano
véna d'àcqua che cade dall'alto
Tedesco
hinunterfallende Wasserader.
cantepàre, cantepàri , avb: cantiapari Definizione
chi est cantu a s'àteru, chi est s'unu a paris de s'àteru, de su matessi tanti
Sinonimi e contrari
cabale
Frasi
custos duos sunt cantepare de carena ◊ funt bellus e artus cantepari ◊ si bos ponent a su pesu pesai cantepare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de même grandeur
Inglese
of the same size
Spagnolo
equivalente
Italiano
della stéssa grandézza,
valóre,
equivalènte
Tedesco
derselbe Größe,
gleichwertig.
canterzàle , nm Definizione
una parte de su frenu chi si ponet a s'animale, intrau in conca e in murros, cussa chi calat in su canterzu o trempa
Sinonimi e contrari
cavanale
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
montants de bride
Inglese
bit-strap
Spagnolo
quijera
Italiano
sguància della brìglia
Tedesco
Backenstück.
cantinéri , nm Definizione
custódiu de una cantina
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
marchand de vins
Inglese
cellarman
Spagnolo
bodeguero
Italiano
cantinière
Tedesco
Kellermeister.
cantonèra , nf: contonera Definizione
genia de armàdiu, de pònnere in su cugigone de un'aposentu
Sinonimi e contrari
corrungonera
Frasi
in sa cantonera a guàrdias de cristallu ponit ogetus de valori ◊ in sa contonera de domu de manixu dhoi at ampudhixedhas de licori
Etimo
spn.
cantonera
Traduzioni
Francese
meuble de coin
Inglese
corner cupboard
Spagnolo
rinconera,
cantonera
Italiano
angolièra
Tedesco
Eckmöbel.
càntu , agt, prn, cng Definizione
agt. e prn. chi inditat cantidade, siat de númeru (fintzes de annu) e siat de mannària o valore: candho est agt. no est sèmpere chi cuncordat cun is númenes chi acumpàngiat; in is paragones inditat chi duas cosas o calidades funt de sa matessi mannària o matessi valore; coment'e prn. cantu…, cantos… = (si no est a dimandha o a ispantu, e po cussu candho est cng. puru) totu su chi…, totu cudhos chi…
Modi di dire
csn:
cantu, cantu de…, cantu a… = su matessi tantu, comente a…; cantu, cantu chi…, si cantu… = annotamala, ecoghi, imbetzes de…, a su postu de…; cantu de… (+ vrb. inf.) = tantu pro…; a cantu… = azigu; a cantu… = cun totu sa fortza chi si podet; cantu ca… = andhe chi…; cantu… gai… = comenti… aici…; po cantu… (+ vrb.) = fintzas chi, fintzas a candho, pro totu su tempus chi…; de unu cantu… = azummai…; de cantu…, de cantu chi… (+ vrb) = ca…
Frasi
agt: cantas pessones bi aiat at saludadu ◊ cantu bortas ti dhu depu narri? ◊ gei dh'apu biu cantus libbrus ligis, tui! ◊ arregollei s'ebriàriu, s'antifonàriu, sa capa, s'asprassóriu, su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)◊ cantos sunt custos? ◊ cantas cosas pérditas, cantos gustos lassatos! (A.Pau) ◊ cantus nadiadas dhi ap’ai giau!… (A.Garau)◊◊ prn: cantu ponis chi tengu arrexoni dèu?! ◊ cantu ndhe tenet ndhe ispendhet, de dinari, cuss'istrubberi! ◊ a cantu est su casu? ◊ cantos bi ndhe at bénnidu ndhe at combidadu ◊ a cantu est, Fonne, da'inoghe? ◊ cantu ndhe cheres de sa domo, ca ti la còmporo? ◊ sa limba at a èssere su chi l'ant a fàghere cantos la faedhant e l'iscrient ◊ custu telu de brocau seu prontu a dhu pagai cantu bolis! ◊ zente fora de tinu a cantos ant postu in fastizos!…◊ cantos preghendhe ant in ojos su prantu!…◊ tiat èssere a ne torrare totus sos chi sezis foras e che fulliare a s'ispioca cantos semus ◊ mi domandu cantus, de is chi dhu iscíant, iant cumpréndiu (B.Lobina)◊ aiat bochinau chi nono in preséntzia de cantos bi ndhe aiat in crésia (G.Piga)◊ deo so de su Chimbanta: e tue de su cantu ses? ◊ cantu abarras in bidha?
2.
fis bona cantu su mele ◊ custos duos pisedhos sunt cant'e pare ◊ in sa domo chi istaiat bi aiat fritu cantu de in carrela (Z.Zazzu)◊ fit un'istellighedha manna cantu de tota sa cara sua ◊ sento su dolore cantu a tie ◊ cantu sanu e forti mi seu partiu, tristu e afligiu ndi seu torrau ◊ issa balet cantu a issu
3.
cantu chi istas chentza fàghere nudha, beni a mi azuare! ◊ su tzou punghedilu a s'oju tou, cantu punghes s'oju anzenu! ◊ su monumentu a bos fàghere chi pensent, cantu bos ant sempre ismentigadu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas dachi ti faedho! ◊ si cantu ses poeta fis pastore, dias bogare late in su beranu pro ifúndhere su fundhu ’e su tianu!
4.
cantamus cantu de nos dhe leare su dinari! ◊ faghent carchi cosa cantu de no istare chentza fàghere nudha ◊ faedhat cantu de ríere ◊ atopa a domo cantu de chiltionare!
5.
Gesús andada faci a su destinu cant'e un'angioni ◊ andeus a biri a bortas no siat incarrerendu a innòi cant'e s'àtera dí ◊ sétzius a mesa cant'e bonus amigus cumentzant a papai s'úrtima cena
6.
sunt a cantu che tirant sa bida ◊ a cantu bi l'apo fata a che pigare a punta ◊ a cantu l'apo sighidu candho si est postu a cúrrere ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit
7.
cantu ca no mi donat fidàntzia, poderissí is sigarrus e adiosu! ◊ gai fetat de barras cantu ischit a fàghere triballu!
8.
mannu cantu ses ti che imbolo a terra! ◊ mannu e forte cantu ses no resessis a fàghere custu?! ◊ piantu cantu s'at fatu!…
9.
dhi praxit s'allenu, ma po cantu si agatat bruvura calincunu dh'ammúrriat! ◊ de unu cantu mi nc'isciúsciant a bàsciu, a mimi, totu cussa genti! ◊ de cantu chi sunt bellos veramente ndhe isportant finas in su continente (Mura)
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie faghet cantu cheret
Etimo
ltn.
quantus
Traduzioni
Francese
combien de,
combien
Inglese
how much
Spagnolo
cuanto
Italiano
quanto
Tedesco
wie viel.
capedhàda , nf Definizione
saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grand coup de chapeau,
chapeau plein
Inglese
clanger
Spagnolo
sombrerazo
Italiano
scappellata,
cappellata
Tedesco
Hutabnehmen.
capiciòba, capiciòla , nf: capitzola Definizione
filighedhu, istupa de seda o tira de orrobba; oru de is cartzas, in is costúmenes; genia de muncadore de pònnere asuta de s'iscófia
Sinonimi e contrari
burroni 1
2.
zughiat una feta e una capitzola
Cognomi e Proverbi
smb:
Capicciola, Cappicciola
Terminologia scientifica
cst
Etimo
itl.
capicciola
Traduzioni
Francese
bourre de soie
Inglese
floss
Spagnolo
cadarzo
Italiano
bavèlla,
bórra
Tedesco
Ausschußseide.
capistatziòne , nm: capustatzioni Definizione
chie cumandhat o contivígiat un'istatzione
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
chef de gare
Inglese
stationmaster
Spagnolo
jefe de estación
Italiano
capostazióne
Tedesco
Bahnhofsvorsteher.
caponàda , nf Definizione
unu papare: genia de insalada cun pische
Sinonimi e contrari
cdh. capunata
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ctl.
caponada
Traduzioni
Francese
pain détrempé dans l'eau et assaisonné d'huile et de vinaigre
Inglese
sicilian dish
Spagnolo
"caponata": plato siciliano con pescado en molho
Italiano
caponata
Tedesco
sizilianische Fischgerichte.
carcinài , vrb: acarcinai,
carcinari,
cracinai,
cranciai,
crancinai Definizione
giare craches, pigare a craches; fàere cun tzacu, a dispetu, sa cosa chi unu no bolet
Sinonimi e contrari
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
incumerare,
screnciai
/
cadredhai
Frasi
su molenti at apuntau is peis e at carcinau ◊ bandant a sartai e a cranciai, ca funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ ti arregordas candu dh'iat cranciau su cuadhu? ◊ su muenti cràcinat a peis paris
2.
a mamma dha fatzu carcinai ma no mi coju cun d-unu béciu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de pied
Inglese
to kick (out)
Spagnolo
cocear
Italiano
scalciare
Tedesco
ausschlagen.
carcúri , nf, nm: cracuri,
cracúriu,
crucuri,
crucúriu,
curcuri Definizione
genia de fenu a cambu longu meda e forte, o erba de fai ciulirus, chi ponent fintzes a fàere fundhos de cadiras, po ammontare barracos (es. is de su Sinis): dhi narant puru àcia de pòbur'ómini e in àteros logos flaca
Sinonimi e contrari
mannuga
Frasi
in su faciassobi dhui at unu boschixedhu de cracuri ◊ po fai malloredhus imperastis ciulirus a fundu de cracuri ◊ passada in mesu de is curcuris de sa sedha
Terminologia scientifica
rba, Ampelodesmos mauritanicus
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
ampelodesmos de Mauritanie
Inglese
rope grass
Spagnolo
carrizo
Italiano
saràcchio
Tedesco
Diss.
carnanséri, carnasséri, carnatzéri , nm: carniceri,
carnitzeri,
carranasseri,
carronasseri,
cranatzeri,
crannatzeri,
crannetzeri Definizione
chie faet e bendhet sa petza; chie còmporat e bendhet bestiàmene po sa petza
Sinonimi e contrari
bancalaju,
bangadore,
bangàgiu,
caitzeri,
caitzu,
faturanti,
macedhaju,
petzàrgiu
Frasi
bandu anca ’e su crannatzeri e ti pigu duas bistecas po ti dhas fai arrustias ◊ su crannatzeri nostu bendit petza de angioni de callu ◊ candu su bòi est làngiu, su carnatzeri est tristu
2.
cussus no funt dotoris: funt crannatzeris!…
Terminologia scientifica
prf
Etimo
ctl.
carnicer
Traduzioni
Francese
boucher,
commerçant de bétail
Inglese
butcher,
cattle merchant
Spagnolo
carnicero
Italiano
macellàio,
commerciante di bestiame
Tedesco
Metzger.
carrainàri , nm Definizione
cuarra de dinai…, in cobertantza, dinare de pagu valore
Sinonimi e contrari
grúglia
Traduzioni
Francese
monnaie de peu de valeur
Inglese
worthless coin
Spagnolo
patacón,
parpalla,
ardite
Italiano
patacca
Tedesco
geringwertige Münze.
carràmbalu , nm Definizione
matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia
Sinonimi e contrari
campaninu,
cicillone,
iscalúgia,
pimpillia,
popurustu,
pripixone,
scalonina,
scrichilloni,
sprimpilloni,
tzitzicra
/
apesile,
pubúsulu
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
gerbe d'épis de maïs
Inglese
bunch of panicles
Spagnolo
manojo de mazorcas
Italiano
mazzo di pannòcchie
Tedesco
Maiskolbenstrauch.
carrànzu , nm Definizione
pedra, coróngiu; mescamente gherra a cropos de pedra
Sinonimi e contrari
códua,
craltu
/
aperdiamentu
Frasi
sa teula fit pistada dae sos carranzos de monte chi l'iscudiat sa pitzinnalla de su bichinau
Traduzioni
Francese
bataille à coups de pierres
Inglese
hail of stones
Spagnolo
pedrea
Italiano
sassaiòla
Tedesco
Steinhagel.
cartavetràda , nf Definizione
genia de paperi fatu arrasposu a una parte po allisare linna passandhodhu a frigadura
Traduzioni
Francese
papier de verre
Inglese
glasspaper
Spagnolo
papel de lija
Italiano
carta vetrata
Tedesco
Glaspapier.