canotièra , nf Definitzione
pinzos a bestire, pigighedhu fine de cotone a pònnere asuta
Terminologia iscientìfica
bst
Tradutziones
Frantzesu
maillot de corps
Ingresu
singlet
Ispagnolu
camiseta
Italianu
canottièra
Tedescu
Unterhemd.
cantàda , nf Definitzione
su cantare, ma fintzes sa manera de cantare / c. de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa
Frases
cantas cantadas fatas in cussas festas! ◊ calincunu at iscritu s'istória de sa cantada campidanesa
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
action de chanter quelque chose
Ingresu
singing
Ispagnolu
acción de cantar
Italianu
cantata
Tedescu
Gesang.
cantàre 1 , nm: cantari,
chintare 1,
chintari Definitzione
pesu, tanti de baranta chilos (= 100 líbberas); aina po pesare: c. russu (pesat fintzes a chentu chimbanta líbberas), cantaritu (pesat fintzes a chentu líbberas): su c. est fatu che una pesa, ma chentza pratu, solu cun is gàncios, e si pigat in duos cun su gànciu de pigare intrau in d-unu fuste grussu / s'untza che betat su cantare = bastat pagu pro fàghere dannu, mescamente candho sas cosas sunt in tàntaris che a sa canna de una pesa, o fintzas a fortza de fàghere cosas chi no andhant bene
Sinònimos e contràrios
pesa
Frases
de sa cunfetura de Fonne ndhe cherio tres cantares ◊ at béndiu centu chintaris de casu ◊ cussa cosa pesat duus cantaris ◊ su meda in cosas goi no si misurat a prammos e ne a cantares
2.
bae a Bodale a ti dare su cantare, pro piaghere, chi est a pesare su porcu
Sambenados e Provèrbios
prb:
a untza a untza si faghet su cantare
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
poids de cent livres
Ingresu
weight of 100 pounds
Ispagnolu
peso de ciento libras
Italianu
péso di cènto libbre,
cantaro
Tedescu
100 Pfund-Gewicht.
càntaru , nm Definitzione
vena de abba chi essit in artu e orruet a ispéndhula, in logu de orroca, de costa; cannedha o tubbighedhu de abba in is funtanellas (grifone púbblicu)
Sinònimos e contràrios
spéndula
/
cona 1,
grifone 1
Frases
tres càntaros giughiat sa funtana: como sunt totos tres iscannedhados ◊ s'abba fit falendhe dae sa roca in d-unu cantaredhu ◊ at postu sa broca a prenare suta de su càntaru ◊ sas feras current a su càntaru a si abbare ◊ de càntaros in sas carrelas bi ndh'at caligunu pro bellesa
2.
zuchet una boche crara che de abba de càntaru a denote ◊ ballendhe li falaiat su suore a càntaru!
Ètimu
ltn.
cantharus
Tradutziones
Frantzesu
eau de roche
Ingresu
spring of water falling from the top
Ispagnolu
manantial
Italianu
véna d'àcqua che cade dall'alto
Tedescu
hinunterfallende Wasserader.
cantepàre, cantepàri , avb: cantiapari Definitzione
chi est cantu a s'àteru, chi est s'unu a paris de s'àteru, de su matessi tanti
Sinònimos e contràrios
cabale
Frases
custos duos sunt cantepare de carena ◊ funt bellus e artus cantepari ◊ si bos ponent a su pesu pesai cantepare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
de même grandeur
Ingresu
of the same size
Ispagnolu
equivalente
Italianu
della stéssa grandézza,
valóre,
equivalènte
Tedescu
derselbe Größe,
gleichwertig.
canterzàle , nm Definitzione
una parte de su frenu chi si ponet a s'animale, intrau in conca e in murros, cussa chi calat in su canterzu o trempa
Sinònimos e contràrios
cavanale
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
montants de bride
Ingresu
bit-strap
Ispagnolu
quijera
Italianu
sguància della brìglia
Tedescu
Backenstück.
cantinéri , nm Definitzione
custódiu de una cantina
Terminologia iscientìfica
prf
Tradutziones
Frantzesu
marchand de vins
Ingresu
cellarman
Ispagnolu
bodeguero
Italianu
cantinière
Tedescu
Kellermeister.
cantonèra , nf: contonera Definitzione
genia de armàdiu, de pònnere in su cugigone de un'aposentu
Sinònimos e contràrios
corrungonera
Frases
in sa cantonera a guàrdias de cristallu ponit ogetus de valori ◊ in sa contonera de domu de manixu dhoi at ampudhixedhas de licori
Ètimu
spn.
cantonera
Tradutziones
Frantzesu
meuble de coin
Ingresu
corner cupboard
Ispagnolu
rinconera,
cantonera
Italianu
angolièra
Tedescu
Eckmöbel.
càntu , agt, prn, cng Definitzione
agt. e prn. chi inditat cantidade, siat de númeru (fintzes de annu) e siat de mannària o valore: candho est agt. no est sèmpere chi cuncordat cun is númenes chi acumpàngiat; in is paragones inditat chi duas cosas o calidades funt de sa matessi mannària o matessi valore; coment'e prn. cantu…, cantos… = (si no est a dimandha o a ispantu, e po cussu candho est cng. puru) totu su chi…, totu cudhos chi…
Maneras de nàrrere
csn:
cantu, cantu de…, cantu a… = su matessi tantu, comente a…; cantu, cantu chi…, si cantu… = annotamala, ecoghi, imbetzes de…, a su postu de…; cantu de… (+ vrb. inf.) = tantu pro…; a cantu… = azigu; a cantu… = cun totu sa fortza chi si podet; cantu ca… = andhe chi…; cantu… gai… = comenti… aici…; po cantu… (+ vrb.) = fintzas chi, fintzas a candho, pro totu su tempus chi…; de unu cantu… = azummai…; de cantu…, de cantu chi… (+ vrb) = ca…
Frases
agt: cantas pessones bi aiat at saludadu ◊ cantu bortas ti dhu depu narri? ◊ gei dh'apu biu cantus libbrus ligis, tui! ◊ arregollei s'ebriàriu, s'antifonàriu, sa capa, s'asprassóriu, su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)◊ cantos sunt custos? ◊ cantas cosas pérditas, cantos gustos lassatos! (A.Pau) ◊ cantus nadiadas dhi ap’ai giau!… (A.Garau)◊◊ prn: cantu ponis chi tengu arrexoni dèu?! ◊ cantu ndhe tenet ndhe ispendhet, de dinari, cuss'istrubberi! ◊ a cantu est su casu? ◊ cantos bi ndhe at bénnidu ndhe at combidadu ◊ a cantu est, Fonne, da'inoghe? ◊ cantu ndhe cheres de sa domo, ca ti la còmporo? ◊ sa limba at a èssere su chi l'ant a fàghere cantos la faedhant e l'iscrient ◊ custu telu de brocau seu prontu a dhu pagai cantu bolis! ◊ zente fora de tinu a cantos ant postu in fastizos!…◊ cantos preghendhe ant in ojos su prantu!…◊ tiat èssere a ne torrare totus sos chi sezis foras e che fulliare a s'ispioca cantos semus ◊ mi domandu cantus, de is chi dhu iscíant, iant cumpréndiu (B.Lobina)◊ aiat bochinau chi nono in preséntzia de cantos bi ndhe aiat in crésia (G.Piga)◊ deo so de su Chimbanta: e tue de su cantu ses? ◊ cantu abarras in bidha?
2.
fis bona cantu su mele ◊ custos duos pisedhos sunt cant'e pare ◊ in sa domo chi istaiat bi aiat fritu cantu de in carrela (Z.Zazzu)◊ fit un'istellighedha manna cantu de tota sa cara sua ◊ sento su dolore cantu a tie ◊ cantu sanu e forti mi seu partiu, tristu e afligiu ndi seu torrau ◊ issa balet cantu a issu
3.
cantu chi istas chentza fàghere nudha, beni a mi azuare! ◊ su tzou punghedilu a s'oju tou, cantu punghes s'oju anzenu! ◊ su monumentu a bos fàghere chi pensent, cantu bos ant sempre ismentigadu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas dachi ti faedho! ◊ si cantu ses poeta fis pastore, dias bogare late in su beranu pro ifúndhere su fundhu ’e su tianu!
4.
cantamus cantu de nos dhe leare su dinari! ◊ faghent carchi cosa cantu de no istare chentza fàghere nudha ◊ faedhat cantu de ríere ◊ atopa a domo cantu de chiltionare!
5.
Gesús andada faci a su destinu cant'e un'angioni ◊ andeus a biri a bortas no siat incarrerendu a innòi cant'e s'àtera dí ◊ sétzius a mesa cant'e bonus amigus cumentzant a papai s'úrtima cena
6.
sunt a cantu che tirant sa bida ◊ a cantu bi l'apo fata a che pigare a punta ◊ a cantu l'apo sighidu candho si est postu a cúrrere ◊ faiat andhae su fuste cun cropos furiosos a cantu essit
7.
cantu ca no mi donat fidàntzia, poderissí is sigarrus e adiosu! ◊ gai fetat de barras cantu ischit a fàghere triballu!
8.
mannu cantu ses ti che imbolo a terra! ◊ mannu e forte cantu ses no resessis a fàghere custu?! ◊ piantu cantu s'at fatu!…
9.
dhi praxit s'allenu, ma po cantu si agatat bruvura calincunu dh'ammúrriat! ◊ de unu cantu mi nc'isciúsciant a bàsciu, a mimi, totu cussa genti! ◊ de cantu chi sunt bellos veramente ndhe isportant finas in su continente (Mura)
Sambenados e Provèrbios
prb:
iscuru a chie faghet cantu cheret
Ètimu
ltn.
quantus
Tradutziones
Frantzesu
combien de,
combien
Ingresu
how much
Ispagnolu
cuanto
Italianu
quanto
Tedescu
wie viel.
capedhàda , nf Definitzione
saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grand coup de chapeau,
chapeau plein
Ingresu
clanger
Ispagnolu
sombrerazo
Italianu
scappellata,
cappellata
Tedescu
Hutabnehmen.
capiciòba, capiciòla , nf: capitzola Definitzione
filighedhu, istupa de seda o tira de orrobba; oru de is cartzas, in is costúmenes; genia de muncadore de pònnere asuta de s'iscófia
Sinònimos e contràrios
burroni 1
2.
zughiat una feta e una capitzola
Sambenados e Provèrbios
smb:
Capicciola, Cappicciola
Terminologia iscientìfica
cst
Ètimu
itl.
capicciola
Tradutziones
Frantzesu
bourre de soie
Ingresu
floss
Ispagnolu
cadarzo
Italianu
bavèlla,
bórra
Tedescu
Ausschußseide.
capistatziòne , nm: capustatzioni Definitzione
chie cumandhat o contivígiat un'istatzione
Terminologia iscientìfica
prf
Tradutziones
Frantzesu
chef de gare
Ingresu
stationmaster
Ispagnolu
jefe de estación
Italianu
capostazióne
Tedescu
Bahnhofsvorsteher.
caponàda , nf Definitzione
unu papare: genia de insalada cun pische
Sinònimos e contràrios
cdh. capunata
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
ctl.
caponada
Tradutziones
Frantzesu
pain détrempé dans l'eau et assaisonné d'huile et de vinaigre
Ingresu
sicilian dish
Ispagnolu
"caponata": plato siciliano con pescado en molho
Italianu
caponata
Tedescu
sizilianische Fischgerichte.
carcinài , vrb: acarcinai,
carcinari,
cracinai,
cranciai,
crancinai Definitzione
giare craches, pigare a craches; fàere cun tzacu, a dispetu, sa cosa chi unu no bolet
Sinònimos e contràrios
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
incumerare,
screnciai
/
cadredhai
Frases
su molenti at apuntau is peis e at carcinau ◊ bandant a sartai e a cranciai, ca funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ ti arregordas candu dh'iat cranciau su cuadhu? ◊ su muenti cràcinat a peis paris
2.
a mamma dha fatzu carcinai ma no mi coju cun d-unu béciu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de pied
Ingresu
to kick (out)
Ispagnolu
cocear
Italianu
scalciare
Tedescu
ausschlagen.
carcúri , nf, nm: cracuri,
cracúriu,
crucuri,
crucúriu,
curcuri Definitzione
genia de fenu a cambu longu meda e forte, o erba de fai ciulirus, chi ponent fintzes a fàere fundhos de cadiras, po ammontare barracos (es. is de su Sinis): dhi narant puru àcia de pòbur'ómini e in àteros logos flaca
Sinònimos e contràrios
mannuga
Frases
in su faciassobi dhui at unu boschixedhu de cracuri ◊ po fai malloredhus imperastis ciulirus a fundu de cracuri ◊ passada in mesu de is curcuris de sa sedha
Terminologia iscientìfica
rba, Ampelodesmos mauritanicus
Ètimu
srdn.
Tradutziones
Frantzesu
ampelodesmos de Mauritanie
Ingresu
rope grass
Ispagnolu
carrizo
Italianu
saràcchio
Tedescu
Diss.
carnanséri, carnasséri, carnatzéri , nm: carniceri,
carnitzeri,
carranasseri,
carronasseri,
cranatzeri,
crannatzeri,
crannetzeri Definitzione
chie faet e bendhet sa petza; chie còmporat e bendhet bestiàmene po sa petza
Sinònimos e contràrios
bancalaju,
bangadore,
bangàgiu,
caitzeri,
caitzu,
faturanti,
macedhaju,
petzàrgiu
Frases
bandu anca ’e su crannatzeri e ti pigu duas bistecas po ti dhas fai arrustias ◊ su crannatzeri nostu bendit petza de angioni de callu ◊ candu su bòi est làngiu, su carnatzeri est tristu
2.
cussus no funt dotoris: funt crannatzeris!…
Terminologia iscientìfica
prf
Ètimu
ctl.
carnicer
Tradutziones
Frantzesu
boucher,
commerçant de bétail
Ingresu
butcher,
cattle merchant
Ispagnolu
carnicero
Italianu
macellàio,
commerciante di bestiame
Tedescu
Metzger.
carrainàri , nm Definitzione
cuarra de dinai…, in cobertantza, dinare de pagu valore
Sinònimos e contràrios
grúglia
Tradutziones
Frantzesu
monnaie de peu de valeur
Ingresu
worthless coin
Ispagnolu
patacón,
parpalla,
ardite
Italianu
patacca
Tedescu
geringwertige Münze.
carràmbalu , nm Definitzione
matzu de ispigas de moriscu; cosa chi istat pendhendho, iscaligione de àghina, fintzes cambu cun cheréssia
Sinònimos e contràrios
campaninu,
cicillone,
iscalúgia,
pimpillia,
popurustu,
pripixone,
scalonina,
scrichilloni,
sprimpilloni,
tzitzicra
/
apesile,
pubúsulu
Terminologia iscientìfica
rbr
Tradutziones
Frantzesu
gerbe d'épis de maïs
Ingresu
bunch of panicles
Ispagnolu
manojo de mazorcas
Italianu
mazzo di pannòcchie
Tedescu
Maiskolbenstrauch.
carrànzu , nm Definitzione
pedra, coróngiu; mescamente gherra a cropos de pedra
Sinònimos e contràrios
códua,
craltu
/
aperdiamentu
Frases
sa teula fit pistada dae sos carranzos de monte chi l'iscudiat sa pitzinnalla de su bichinau
Tradutziones
Frantzesu
bataille à coups de pierres
Ingresu
hail of stones
Ispagnolu
pedrea
Italianu
sassaiòla
Tedescu
Steinhagel.
cartavetràda , nf Definitzione
genia de paperi fatu arrasposu a una parte po allisare linna passandhodhu a frigadura
Tradutziones
Frantzesu
papier de verre
Ingresu
glasspaper
Ispagnolu
papel de lija
Italianu
carta vetrata
Tedescu
Glaspapier.