trínca 1 , nf Definizione
unu grupu o tanti de tres; in su giogu de is cartas, una trinca est fata de tres cartas totu de su matessi sinnu e diferente númeru, o totu de su matessi númeru e diferente sinnu: mescamente assu, duos e tres impare, ma est fintzes su giogu a iscoba chentza s'assu
Cognomi e Proverbi
smb:
Trinca, Trincas
Terminologia scientifica
ggs
Etimo
ctl., spn.
trinca
Traduzioni
Francese
trio,
groupe de trois,
tré-sept
Inglese
trio,
tern,
tressette (card game)
Spagnolo
trío,
terna,
tres sietes
Italiano
trio,
tèrna,
tressètte
Tedesco
Trio,
Dreizahl,
Tressette.
tríncu , nm
arresorzada,
frincu,
ischingiada,
secada,
sinnolu,
trínchisi
/
tzulumbone
Definizione
segada a lepedha, gurtedhu, trintzete, o àteru, fintzes pistadura ufrada de cropu a conca, giúmburu
Frasi
portàt unu trincu ca su babbu dh'iat donau una surra a pompa ◊ custu mangallu de piciochedhu si at fatu unu trincu in conca ◊ Bachisedhu est rutu in terra, chin d-unu trincu in conca
Etimo
ctl.
trenc
Traduzioni
Francese
coup de rasoir
Inglese
razor slash,
wound
Spagnolo
navajada,
herida,
golpe
Italiano
rasoiata,
ferita da tàglio o da còrpo contundènte,
tràuma
Tedesco
Schnittwunde.
tronidàrza , nf Definizione
s'isciorrocada o tzacurrare de is tronos
Sinonimi e contrari
isbómbiu,
isbomborada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fracas de tonnerre
Inglese
rumble of thunder
Spagnolo
fragor de los truenos
Italiano
fragóre dei tuòni
Tedesco
Rollen des Donners.
trubbàda , nf: truvada,
turbada Definizione
su trubbare; móvia a forte, cun fortza totinduna, currendho po iscúdere, po lòmpere a calecuna cosa o a ccn. a giagaradura; in cobertantza, zutura
Sinonimi e contrari
trambuscada,
trumentata
/
trubbera
Frasi
at fatu una trubbada de bentu ◊ si li at fatu una trubbada su mascru a tzumbadas chi l'at fatu fintzas rúere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action d'exciter,
de pousser
Inglese
rashness
Spagnolo
arremetida
Italiano
avventaménto
Tedesco
Werfen.
truígu , nm Definizione
fundhu de bide, pitzu
Sinonimi e contrari
rabatzone
Frasi
est torradu cun sa béltula prena de truigos
Traduzioni
Francese
cep de vigne
Inglese
vine stock
Spagnolo
cepa
Italiano
céppo di vite
Tedesco
Stock.
trumbulladúra , nf Definizione
su trumbullai
Sinonimi e contrari
abbaunzamentu,
intrullamentu,
trumbullamentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de troubler
Inglese
muddiness
Spagnolo
enturbiamiento
Italiano
intorbidaménto,
intorbidazione
Tedesco
Trübung.
trumbullaméntu , nm Definizione
su trumbullai
Sinonimi e contrari
abbaunzamentu,
intrullamentu,
trumbulladura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de troubler
Inglese
turbidity
Spagnolo
enturbiamiento
Italiano
intorbidaménto,
intorbidazione
Tedesco
Trübung.
trupiàda , nf Definizione
su trupiare
Sinonimi e contrari
afissa,
multa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pressage,
action de presser,
d'essorer
Inglese
squeeze
Spagnolo
prensado
Italiano
strizzata,
spremuta
Tedesco
Auswringen.
túdha , nf: (sa t. = nr. satúdha) artzudha
sudha 1,
tzudha Definizione
(upm) su pilu grussu de unos cantu animales (mescamente de su porcu); su pilighedhu chi portat in dossu sa carena candho si artzat e intèterat po su fritu o timendho; fintzes cambu nou chi bogant is matas
Sinonimi e contrari
intzudha
/
pilurtza
/
brossa,
bullone,
froedha,
pigionatzu
/
tudhu
Modi di dire
csn:
pònnere sa t. = artziai is pilus (de su frius, de sa timoria); tudhas de sos pódhiches = pilisungras, piunga; giúghere tudhas in su coro = èssiri disapiadau, iscanidu, isferitzadu, fàghere male chentza sentire dolu perunu
Frasi
su porcu si uscrat o si sàmunat in abba budhindhe pro che li catzare sa tudha
2.
titia, mi est posta fintzas sa tudha cun totu cussu fritu! ◊ a mimme cussas paràgulas mi fachiant essire sa tudha (F.Satta)◊ odheu, cussa chistione ndhe ponet prammu de tudha fintzas a mie!
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
poil de porc,
soie
Inglese
bristle
Spagnolo
cerda
Italiano
sétola
Tedesco
Borste.
turgusòne 1 , nm Definizione
erba sardónia o apiu burdu de arriu o fenugu de àcua, genia de erba mala chi assimbígiat a s'àpiu areste, ma toscosu chi faet mòrrere animales e gente
Sinonimi e contrari
apiuareste,
apiubburdu 1,
lauguadhinu,
pàrdinu
Terminologia scientifica
rba, Oenanthe crocata
Traduzioni
Francese
renoncule de Sardaigne
Inglese
blisterbuttercup
Spagnolo
nabo del diablo
Italiano
èrba sardònica
Tedesco
Froschkraut.
tutuàciu , nm: tuturatzu Definizione
s'ispiga de su moriscu: gurdone de triguíndia o pipiedha de cixiniau
Sinonimi e contrari
burrichedhu,
cozorotu,
cucuta,
pannucra,
tulatzu,
trúturi 1
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épi de maïs
Inglese
maize-cob
Spagnolo
mazorca
Italiano
pannòcchia del granturco
Tedesco
Maiskolben.
tzacarramànu , nm Definizione
tzàcurru a sa sighia fatu iscudendho is manos apare in sa pranta / fai su tz. = tzocare sas manos
Sinonimi e contrari
taculamanos,
tzaculimanu,
tzocamanos,
tzóchida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battement de mains
Inglese
clapping
Spagnolo
palmoteo
Italiano
battimano
Tedesco
Händeklatschen.
tzantaréssu , nm Definizione
iscutulada, cropu (de isciàbbula) chi si giaet cun sa lama de ciatu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
coup du plat de l'epée
Inglese
blow with the flat of the sword
Spagnolo
cimbronazo,
cintarazo
Italiano
piattonata
Tedesco
Schlag mit der flachen Klinge.
tzàpu 1 , nm: ciapu,
sàpuli,
tàpulu*,
tzàpulu,
tzàpuru Definizione
orrugu de istràciu béciu, orrugu de orrobba, pruschetotu orrugu chi si cosit a unu bestimentu o àteru po arrangiare un'iscórriu, un'istampu / min. tzapuedhu; tzapu de peis = corriolu de tela, petza de pè; tzapu de ortigu = orrugu
Sinonimi e contrari
istràciu
Modi di dire
csn:
ghetai unu tzàpulu = cosire, pònnere unu tàpulu; fuedhai a buca de tzàpulu = faedhare coment'e a buca prena, de no si cumprèndhere bene su chi si narat; dogna tzàpulu bolit intrai in lissia = nau de unu coredheri chi boit manixai cosas difícilis; niai a tzàpulus = a froca lada, a tàpiles mannos; pàrrere unu tzàpulu cotu in sa lessia = zúghere sa cara che sa tela (de assuconu, de maladia)
Frasi
una màchina dh'at imbistida e iscavuada a terra cument'e unu tzapu ◊ at agatau una pipia de tzapus totu prena de agullas
Traduzioni
Francese
pièce de rajout
Inglese
patch
Spagnolo
parche
Italiano
tòppa
Tedesco
Flicken.
tzentèdha , nf Definizione
gente metzana, malebortzedida, chi no at caràtere, de pagu contu
Sinonimi e contrari
gastile,
gentaredha,
gentixedha
Traduzioni
Francese
gens de peu
Inglese
low-minded people
Spagnolo
gentuza
Italiano
gentùcola
Tedesco
kleines Volk.
tzíta , nf Definizione
avisu a su pretore, a tribbunale po calecunu pretu; avisu de pagamentu e fintzes genia de singiale de su chi depet acontèssere / dare tzitas = atzitzare, ispuntorzare, donai ocasioni, dare aggheju
Sinonimi e contrari
tzitu 2
Frasi
su marisciallu che giughet una carta de bullu cun sa tzita a sa giustíssia pro li fàghere su dibbatimentu ◊ a candho est sa tzita pro cussu dibbatimentu?
2.
si no farto, custa tzita est cosa de pagare! ◊ custa est sa tzita de pagamentu de sa lughe
3.
Pascualinu dabat tzitas a su socronzu a mandhare su telegramma ◊ Chischedha possediat unu giosso in domo de su connau e non liu aiat mai chérfiu tzèdere: pro cussu fint sèmpere a fustes ritzos e dàndhesi tzitas
Etimo
spn.
cita
Traduzioni
Francese
sommation de payement
Inglese
summons,
payment advice
Spagnolo
citación,
apremio,
premonición
Italiano
citazióne,
avviso di pagaménto,
premonizióne
Tedesco
Vorladung,
Zahlungsanzeige.
tzóu , nm: ciou,
tzovu Definizione
genia de púncia, prus che àteru a conca grussa (pl. tzoos, tzos): una calidade de ciòs dhos ponent a ferrare cuadhos, boes, àinos / min. tzoighedhu
Sinonimi e contrari
aciolu,
cioi,
unciou
Modi di dire
csn:
a tzos chi lu fetant!, a tzovos de cabadhu los facant! = zenia de frastimu; èssere cosa de tzou (nau de unu)= èssiri cosa de giudu, bonu o bellu a ccn. cosa; no ndhe fàghere ne crau e ne tz. de unu, ne tzou e ne tzau = no arrennèsciri a dhu cumandai, a si ndi fai meri, a dhu ghetai in pinta; no ndhe fàghere una de tzou = no fai nudha bèni, mancu una de pòdiri andai bèni
Frasi
unu corfu a su ferru, unu a s'incúdine, sichiat a ischertzare ferru e a fàchere tzoos e ferros de boe ◊ su rellozu lu tenzo apicadu a unu tzou in su muru ◊ unu tzou li ponzo a su cosinzu
2.
non ses como cosa de tzou pro gulpa de s'idea tolta! ◊ no bi ndh'at unu de tzou de cussos pisedhos! ◊ mutu che tzou, est sichitu a annare a su travàgliu ◊ no ndhe poto fàghere ne crau e ne tzou, de isse ◊ de tantas chistiones sentza fundhu no ndhe at bogadu ne crau e ne tzou
Cognomi e Proverbi
smb:
Zou
Traduzioni
Francese
clou de ferrure
Inglese
nail
Spagnolo
clavo baladí,
claveta
Italiano
chiòdo da maniscalco
Tedesco
Hufnagel.
tzumbàda , nf: atumbada*,
tumbada,
tzumbata Definizione
su cropu de conca chi si giaent is mascos (de brebès) gherrandho
Sinonimi e contrari
atróculu,
crabitinu,
intzumbada,
isconcada
Frasi
sos mascros sunt totaganta die a tzumbadas ◊ s'erbeghe li fit posta ifatu a tzumbadas, a su grodhe, fintzas chi li at fatu lassare s'anzone
Traduzioni
Francese
coup de cornes
Inglese
butt
Spagnolo
cornada
Italiano
còzzo
Tedesco
Stoß.
tzurríta, tzurrítu , nf, nm Definizione
min. de tzurra 1, sa trota pitichedha
Sinonimi e contrari
groli,
odhiolu,
seju 1,
sodhiscu,
trotischedha
Traduzioni
Francese
alevin de la truite
Inglese
alevin
Spagnolo
alevín de la trucha
Italiano
avannòtto della tròta
Tedesco
Forellefischbrut.
tzurumbecàre , vrb Definizione
èssere cun sa conca a tontonadas, lassare orrúere sa conca dormindhosi cicios, tènnere sonnu meda de no poderare sa conca firma
Sinonimi e contrari
abbiocare,
sconchiai,
sconcoinai,
tzilibbecare,
tzinghirinare,
tzumbecare
Frasi
si tzurumbeco subra su piatu diventat sónniu finas su ricatu ◊ bae e corcadiche, chi ses tzurumbechendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
hochement de tête à cause du sommeil
Inglese
to lose one's head balance for the sleep
Spagnolo
cabecear
Italiano
tracollare della tèsta per il sónno
Tedesco
Kippen des Kopfes aus Schlaf.