sensalía , nf Definizione
sa paga, sa parte de is badàngios chi tocat a su sensale
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
droit de courtage
Inglese
brokerage
Spagnolo
corretaje
Italiano
senserìa
Tedesco
Maklergebühr.
serantínu , agt Definizione
de parte de sero, de su sero
Frasi
cheriant connòschere su cantadore serantinu chi intendhiant sempre ◊ s'acisu tintu de amore in su vívere sou serantinu perdet totu su briu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
de l'après-midi
Inglese
afternoon
Spagnolo
postmeridiano
Italiano
pomeridiano
Tedesco
Nachmittags,
nachmittägig.
serbidòra , nf Definizione
fémina angena posta a fàere is fainas de domo, a pagamentu
Sinonimi e contrari
mutza,
teraca
| ctr.
mere
Traduzioni
Francese
femme de chambre
Inglese
maidservant
Spagnolo
criada
Italiano
domèstica,
sèrva
Tedesco
Hausgehilfin,
Dienstmädchen.
serènte , avb, prep, agt: serentis Definizione
a ràsigu, ràsiga ràsiga, ororu acurtzu a…, acurtzu, a costau: coment'e prep. si podet pònnere fintzes cuncordau che un'agt., e faet de agt. puru
Sinonimi e contrari
rasente
/
arrisigarrisígu,
secherre
/
acanta,
acurtzu
| ctr.
adhae,
atesu
Modi di dire
csn:
s. meu, tou, sou, e gai = acanta mia, tua, sua; bestimenta s. = afissa, istrinta, minore; èssere a serentis (nadu de cosa) = èssiri a mindigu, a pagu, a retentu; serente muru, s. riu = muru muru, riu riu
Frasi
su procalzu est betzu e mancari sas àrulas siant serente no intendhet tzocu ◊ serente serente in sas banchinas bi naschet unu trainu ◊ sas crabolas a masone mi passant serente ◊ cherzo sa vista chi potza bíere atesu o serente ◊ so atesu ma ti so serente in cust'ora
2.
sunt colados serente a su balconitu pro lu faedhare ◊ ch'est serente a sas làcanas ◊ dae su muru serente a sa pinneta bidesit un'upa ◊ bos incontresi in carrela serente domo mia ◊ una loba de tidos sunt passados serente nostru ◊ badhes e pranos, Ósilo, sunt a tie serentes ◊ sos canes fint serente meu e non mi lassaiant un'iscuta
3.
custu partò tuo ti est tropu serentis ◊ sos pastores piús serentes ant comintzau a acudire dae chitile ◊ cussos istedhos sunt serentes s’unu cun s’àteru
4.
tocat de mannicare e de víere a serentis, no bi at de s’illascare!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
tout près de,
en rasant
Inglese
very near
Spagnolo
adyacente,
cercano
Italiano
adiacènte,
rasènte,
vicino
Tedesco
hart an,
nah.
sèrra , nf Definizione
crista de monte, tretu longu in artu a costera a un'ala e a s'àtera, montes totu unu aifatu de s'àteru de longu; logu serrau, a bisura de domo longa a duas abbas, totu serrada a imbidros o fintzes cun plàstica, po dhue fàere ortalítzia, frores e àteru, in cunditziones totu portadas a càstiu de crèschere de sa méngius manera cun calesisiat tempus / min. serritzina
Sinonimi e contrari
cràstili
Modi di dire
csn:
filu de s., sa línia de totu is puntus prus artus de aundi s'àcua calat a una parti o a s'àtera = itl. displùvio; sa s. de sa camba = cannedha, tílviu, s’ossu de s’anca a s’ala de dainanti; s. de trigu = trigu a muntone (chentza triuladu o triuladu puru); una s. de robba de sapunare = bigada de arrobba bruta; andhare, essire serra serra = andai, passai schina schina
Frasi
pustis sas fozas si fint ingroghidas e bentu fritu torresit, astraore, e sas serras niadas si fint bidas (P.Sulis)◊ duos de Illorai sunt calendhe in sa serra e los giughet su bentu…◊ biadu su pastore chi in sa serra cantat ca no at bidu custa vista!
Cognomi e Proverbi
smb:
(De)serra, (De)sserra, Serra, Serras
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
ligne de faîte,
sommet
Inglese
ridge
Spagnolo
cima,
divisoria
Italiano
crinale
Tedesco
Grat.
serràcu 1 , nm: serragu 1 Definizione
logu a serra, in su tretu prus artu chi a bisura de línia o filu de serra ispartzit su logu de betare is abbas a duas bandhas e badhes diferentes / annare serragu serragu = monte monte, serra serra
Sinonimi e contrari
serra
Frasi
cumintzeint s'aronzu dae sas badhes fintzas a su serragu ◊ apelzeint camminos pro giumpare sos serragos ◊ est istétia una fatiga a si ndi bènniri a innòi a susu, a su serragu de sa costera arrata ◊ furint iscumpartus apalas de unu serragu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crête,
versant,
ligne de partage des eaux
Inglese
watershed
Spagnolo
divisoria de aguas
Italiano
spartïacque,
displùvio
Tedesco
Wasserscheide.
sétia , nf: sétida,
sétzida,
tzétzida Definizione
su sètzere, su istare sétzios, cicios
Sinonimi e contrari
séida,
setidorja
/
posta
| ctr.
pesada
Frasi
sa sétida chi at fatu no si ndhe pesaiat prus!
2.
catziadore apostadu frimmu e mudu, dae ora so in sétzida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de s'asseoir
Inglese
sitting
Spagnolo
sentada
Italiano
seduta
Tedesco
Sitzung.
sfrigongiàda , nf Definizione
su sfrigongiai, una bella passada de istràciu o de àteru a frigadura
Sinonimi e contrari
friada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de chiffon,
frottement
Inglese
rub
Spagnolo
pasada
Italiano
strofinata,
stropicciata
Tedesco
Reiben,
Scheuern.
sidhadàrzu , agt, nm Definizione
chi o chie istat cricandho sidhados, iscusòrgios
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chercheur de trésors cachés ou enfouis
Inglese
grave robber
Spagnolo
saqueador de tumbas antiguas
Italiano
tombaròlo
Tedesco
Plünderer antiker Gräber.
sidhàdu , nm: sidhau Definizione
cosa de valore mannu cuada de s'antigóriu: prus che àteru est su tema de medas contos, fintzes de tímere, ca nanca dhue iat a èssere su dimóniu badrandhodhu; bene mannu, de valore
Sinonimi e contrari
aschisorju,
ischisórgiu,
pósidu,
scasórgiu,
sidhu 1
/
cdh. suidhatu
Frasi
li molinaiat in conca s'idea de diventare ricu potendhe pònnere sas manos subra de calchi sidhadu ◊ contat sa zente antiga de sidhados a note in terra anzena custoidos: però totu apustis sunt essidos in claru de lughe e fint sodhos furados! (P.Sulis)◊ auguro chi custa siat s'úrtima cantone de sos sidhados, ca su sidhadu mannu est in… sas palas! (G.Piga)
2.
sa poesia de sos mannos est unu veru sidhadu chi devimus impreare pro inrichire sa manera moderna de faedhare
Etimo
ltn.
sigillatum
Traduzioni
Francese
ancien trésor caché,
de toute antiquité
Inglese
olg hidden treasure
Spagnolo
antiguo tesoro escondido
Italiano
antico tesòro nascósto
Tedesco
antiker versteckter Schatz.
signàre , vrb: sinnai,
sinnare Definizione
fàere su singiale de sa grughe; fàere is sinnos a su bestiàmene in is origas; pònnere o lassare singiale, marcu de calecunu cropu o istrúpiu, fintzes sestare sa tula arandho o semenandho
Sinonimi e contrari
malcare
Frasi
a su mortu l'ant bestidu e sinnadu a corpus fritu ◊ candho s'intrat a crésia si sinnat ◊ m'imbenujo e mi ponzo a mi sinnare ◊ tràtalu cun pitzinnas, ca s'ides nuda a mie ti ndhe sinnas! ◊ eo ti sinno in lúmene de su Babbu, de su Fizu e de s'Ispíridu Santu!
2.
s'anzone fit sinnatu: zuchiat una grunninina in sa punta de s'oricra ◊ sas anzonedhas pesadas cherent sinnadas ◊ depiant aproillai unus cantu cumpàngius ca depiaus sinnai is angionis
3.
in su sentidu meu sa bértiga de s'istadea àsciat e falat ca no lu sinnat su pesu de sas dudas! (F.Múrtinu)◊ li fit assénnita chin su chicaju e si no si fit reminata a nche brincare sa gianna l'aiat sinnata male
Etimo
ltn.
signare
Traduzioni
Francese
faire le signe de la croix,
marquer le bétail au feu rouge
Inglese
to countermark,
to cross oneself
Spagnolo
persignarse,
santiguarse,
marcar
Italiano
fare il ségno della cróce,
contrassegnare
Tedesco
das Kreuzzeichen machen,
kennzeichnen.
sigorràda , nf: sucorrada,
sucorrata Definizione
cropu giau cun is corros, iscaviada, sa ferida fata incorrandho
Sinonimi e contrari
incorrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de corne
Inglese
butt
Spagnolo
cornada
Italiano
cornata,
cozzata
Tedesco
Hörnerstoß.
smandronài , vrb Definizione
lassare sa mandronia
Sinonimi e contrari
ismandronire,
spreitzai
| ctr.
ammandronae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
guérir de sa paresse
Inglese
to give up lazing
Spagnolo
desemperezarse
Italiano
spoltronirsi
Tedesco
sich aufraffen.
smemoriadúra , nf Definizione
su smemoriai
Sinonimi e contrari
smemoriamentu
2.
feriu a smemoriadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
manque de mémoire
Inglese
lack of memory
Spagnolo
desmemoria
Italiano
smemoratézza
Tedesco
Vergeßlichkeit.
smendài , vrb: ismendhare* Definizione
pònnere arrimédiu, iscontare, pagare su male fatu, is pecaos
Sinonimi e contrari
mendhare,
corrígiri
Traduzioni
Francese
corriger,
faire amende de ses péchés
Inglese
to mend one's pities
Spagnolo
enmendar
Italiano
emendare i peccati
Tedesco
büßen.
socrònza , nf: sogronza,
sorgogna,
sorgòngia Definizione
sa mama de sa nura, de su génneru
Sinonimi e contrari
trogogna
Frasi
tzia Annedha andhabat ifatu de sa socronza disizosa de l'acasazare bene (S.Spiggia)◊ sos sogronzos aiant tentu murrunzu, ma sas sogronzas no s'aiant mai negadu su saludu.
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mère du gendre,
mère de la bru
Inglese
son's mother-in-law (daughter's)
Spagnolo
consuegra
Italiano
consuòcera
Tedesco
Mitschwiegermutter.
socrónzu , nm: sogronzu,
sorgognu,
sorgóngiu Definizione
su babbu de sa nura, su babbu de su génneru
Sinonimi e contrari
trogognu
/
ttrs. sugrognu,
surrognu
Frasi
in domo de sorgonzu meu nosi ant bogau a papare pintzigrogos
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
père du gendre,
père de la bru
Inglese
son'sfather-in-law (daughter's)
Spagnolo
consuegro
Italiano
consuòcero
Tedesco
Mitschwiegervater.
sòlla , nf Definizione
pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca
Sinonimi e contrari
atiza,
cadassa,
crosta,
freadu,
itzolla,
muga,
pagiagoda,
tizola,
tògia*
/
abighíngiu,
arritzu 1,
brutura,
fioca,
grisu 1,
rena,
renza,
tadhàine
/
ispiàtzulu
2.
is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu)
Cognomi e Proverbi
smb:
Solla
Traduzioni
Francese
grain,
fragment,
flocon de neige
Inglese
speck,
snowflake
Spagnolo
pizca,
copo de nieve
Italiano
brùscolo,
fiòcco di néve
Tedesco
Körnchen,
Schneeflocke.
solúda , nf: suluda,
suludra Definizione
coròngios orrutos impare chi parent unu erriu, in canales de costeras de monte totu orrocas
Frasi
suludras de iscaza istérridas in costeras faghent traghinos longos biancos ◊ su monte s'irfachet in suludras de zarra ◊ antiandhe a su crastarzu be at una suludra de zarrones e non be parat pè
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
soluta
Traduzioni
Francese
éboulement de roches
Inglese
rockfall ground
Spagnolo
derribo,
derrumbamiento
Italiano
maceréto
Tedesco
Geröllhalde.
sordadía , nf: sordaria Definizione
sordaos, chedha o cambarada de sordaos; fintzes su servítziu militare
Sinonimi e contrari
soldadera,
sordatina
Frasi
sa sordadia lu cheret cundennare a morte
2.
tui aundi dh'as fata sa sordaria?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ensemble de soldats
Inglese
soldiery
Spagnolo
soldatesca
Italiano
soldatésca
Tedesco
Soldateska.