acioàe, acioài , vrb: aciuai,
tzoare 1 Definizione
pònnere is ciòs, pònnere is ciòs ferrandho is animales, o a su fundhu de is crapitas
Sinonimi e contrari
aciolai,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail
Spagnolo
clavar
Italiano
inchiodare,
chiodare
Tedesco
benageln,
beschlagen.
aciolài , vrb Definizione
pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos
Sinonimi e contrari
acioae,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
2.
portat is crapitas acioladas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouter
Inglese
to nail
Spagnolo
embrocar
Italiano
imbullettare
Tedesco
mit Zwecken beschlagen.
atacitài , vrb: tacitai Definizione
pònnere is tacitas, is bullitas
Sinonimi e contrari
acioae,
aciolai,
apunciai,
imbullitare,
impuncitai,
intzoare,
puntzare,
puntzitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fixer avec des clous
Inglese
to nail
Spagnolo
tachonar
Italiano
imbullettare
Tedesco
mit Zwecken befestigen.
bullíta , nf Definizione
genia de púncia crutzitedha, a conca manna, po afortigare su fundhu de is iscarpas candho est de sola
Sinonimi e contrari
aciolu,
tàcia 1
/
cdh. budhita
Frasi
sas bullitas las ponet su catolaju a sos iscarpones ◊ ndhe perdes sas bullitas, su che passare tantu, si ses caltzadu a nou!
Cognomi e Proverbi
smb:
Bullita, Bullitta
Etimo
itl.
bolletta
Traduzioni
Francese
broquette,
semence,
béquet,
caboche
Inglese
nail
Spagnolo
tachuela,
bellote
Italiano
bullétta
Tedesco
Zwecke.
ciàu , nm: crau,
cravu,
giau Definizione
orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca
Sinonimi e contrari
clavíglia,
obbibi,
pilu 1,
piredhu 1,
púncia
/
buizola
/
tzulumbone
Modi di dire
csn:
min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret
Frasi
sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos!
2.
dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu!
Etimo
ltn.
clavus
Traduzioni
Francese
gros clou
Inglese
big nail
Spagnolo
clavo grueso,
estaca
Italiano
gròsso chiòdo
Tedesco
großer Nagel.
cravillài, cravillàre , vrb: crivillai Definizione
pònnere craos, firmare cun craos
Sinonimi e contrari
craitare,
incravare,
puntzare
| ctr.
ilgiaitare
Frasi
pòberus Cristus, afuetaus e cravillaus de tírria e prepoténtzia! ◊ dh'ant postu in gruxi: sa mamma atitendi e issus cravillendi!◊ sas tàulas cravilladhas bene!◊ s’aremigu ti at cravillau dógnia punta de ossu e su coro
Etimo
ctl.
clavillar
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail
Spagnolo
clavar
Italiano
inchiodare
Tedesco
nageln.
fannúga , nf: frannuga Definizione
matéria chi si faet a inghíriu de s'unga; filu de unga o tzudha de is pódhighes: pigighedhu o limbedhu de carre chi si ndhe artzat apresu de is ungas (is frannugas)
Sinonimi e contrari
didusuisui,
inghiriabódhighe,
inghiriúngia,
paneunga,
podhighesuisui,
sosoi,
suisui,
ungaúngiu
/
filinzone,
filistru,
filiuncu,
panarighe,
panaritzu,
perunga,
peunga,
pibitzili,
pilinzone,
pilisungra,
tanarígia
Etimo
ltn.
panuc(u)la
Traduzioni
Francese
envies des ongles
Inglese
hang nail
Spagnolo
uñero,
panadizo
Italiano
paneréccio,
pipita delle ùnghie
Tedesco
Fingergeschwür,
Niednagel,
Neidnagel.
giaitàre , vrb: ciaitare Definizione
pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos
Sinonimi e contrari
cravillai,
inclavai,
obbilai
Frasi
a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe
2.
ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail with big nails
Spagnolo
clavar
Italiano
inchiodare con grossi chiodi
Tedesco
festnageln.
giàu , nm: ciau* Definizione
orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta (e a s'àtera parte a conca) a cravare in su muru po apicare cosa, a punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a setzione cuadrada e prus che àteru fatu a manu segundhu su bisóngiu
Sinonimi e contrari
clavíglia,
obbibi,
pilu 1,
piredhu 1,
púncia
Frasi
sunt cun martedhos, tenatzas, giaos e tàulas pro ndhe pesare su palcu ◊ si no bido in sas manos su signu de sos giaos e no bi ponzo su pódhighe meu, deo no bi apo a crere ◊ sa giancheta l'at apicada a su giau
2.
mi che at fichidu unu giau in su coro! ◊ fintzas su mere betzu, su retore, mi est agiunghendhe giaos dogni die (D.Mele)
Cognomi e Proverbi
smb:
Giau
Traduzioni
Francese
clou
Inglese
nail
Spagnolo
tachuela
Italiano
chiòdo
Tedesco
Nagel.
obbíbi , nm: obbili,
obbilu,
obilu 1,
obinu,
obiru,
ubbiru Definizione
crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna
Sinonimi e contrari
clavíglia,
giau,
pilu 1,
piredhu 1
/
apicadolza,
crau
Frasi
si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis
2.
in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!…
Cognomi e Proverbi
smb:
Obbili, Obinu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gros clou
Inglese
big nail
Spagnolo
clavo grueso
Italiano
gròsso chiòdo
Tedesco
großer Nagel.
obbilàe, obbilài , vrb: obbilare,
obilare Definizione
pònnere is obbilos, is craos, nau mescamente de su Cristos in sa grughe
Sinonimi e contrari
acioae,
aciolai,
apunciai,
atacitai,
ciaitare,
inclavai,
intzoare
| ctr.
ilgiaitare,
irdobbilae,
isclavai
Frasi
a Gesús dh'ant obbilau a sa cruxi ◊ sa cadena fut obbilada a su muru
2.
cun agus de frius mi obbilas su coru
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail,
to crucify
Spagnolo
clavar,
crucificar
Italiano
inchiodare,
crocifìggere
Tedesco
nageln,
kreuzigen.
pibída , nf: pibira,
pipida Definizione
maladia chi benit a is pudhas, chi aperint sa buca parent cascandho, dhis intostat s'arraighina de sa limba; custu foedhu dhu narant a frastimu puru, a chie tzérriat tropu; a logos, sa p. est una parte de sa carena de pudhos e pudhas, sa coa, su nodu de sa coa totu grassu
Sinonimi e contrari
cóschiru,
coscus
Frasi
pudhas e pudhos fint unu masone, ma su male pudhinu, sa pipida, los at mortos ◊ a sa pudha dha picat sa pipida e s'iscrou ◊ is pillonedhus funt morendisia de sa pibida ◊ sas pigas, comente cantant, paret chi apant sa pibida!
2.
sa pibida chi ndhe li falet: manera de abboghinare!…◊ anchi dhu pighit sa pibira!
3.
sa filla at pratziu su caboniscu: a issa is còscias, a su babbu e a sa mamma dhis at postu su tzugu, sa punta de is alas e sa pibida! (M.L.Serpi)
Terminologia scientifica
mld
Etimo
ltn.
*pipita
Traduzioni
Francese
pépie
Inglese
hang nail
Spagnolo
pepita,
moquillo
Italiano
pipita
Tedesco
Pips.
púncia , nf: puntza Definizione
orrughedhu de ferru punciudu a una parte, coment'e a conca a s'àtera, po poderare apare linna, tàulas / lanzu coment'e una puntza = marriu meda; (tocat a) pònnere una puntza in su muru (intendhendho o biendho calecuna cosa) = manera de nàrrere po calecuna cosa andhada bene ma chi arrennescet, o unu faet, raramente
Sinonimi e contrari
ciau
Frasi
prantai púncias in su muru, in sa linna
2.
no funt mancu púncias de seti chi nci funt ingurtendi, totu cussu presutu! ◊ no mi faedhes cun puntzas in laras!
Etimo
spn., ctl.
puncha, punxa
Traduzioni
Francese
clou
Inglese
nail
Spagnolo
clavo
Italiano
chiòdo
Tedesco
Nagel.
puntzàre , vrb: apunciai Definizione
pònnere o cravare púncias, firmare linna cun is púncias
Sinonimi e contrari
craitare,
cravillai,
incraitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clouer
Inglese
to nail
Spagnolo
clavar
Italiano
inchiodare
Tedesco
nageln.
tzóu , nm: ciou,
tzovu Definizione
genia de púncia, prus che àteru a conca grussa (pl. tzoos, tzos): una calidade de ciòs dhos ponent a ferrare cuadhos, boes, àinos / min. tzoighedhu
Sinonimi e contrari
aciolu,
cioi,
unciou
Modi di dire
csn:
a tzos chi lu fetant!, a tzovos de cabadhu los facant! = zenia de frastimu; èssere cosa de tzou (nau de unu)= èssiri cosa de giudu, bonu o bellu a ccn. cosa; no ndhe fàghere ne crau e ne tz. de unu, ne tzou e ne tzau = no arrennèsciri a dhu cumandai, a si ndi fai meri, a dhu ghetai in pinta; no ndhe fàghere una de tzou = no fai nudha bèni, mancu una de pòdiri andai bèni
Frasi
unu corfu a su ferru, unu a s'incúdine, sichiat a ischertzare ferru e a fàchere tzoos e ferros de boe ◊ su rellozu lu tenzo apicadu a unu tzou in su muru ◊ unu tzou li ponzo a su cosinzu
2.
non ses como cosa de tzou pro gulpa de s'idea tolta! ◊ no bi ndh'at unu de tzou de cussos pisedhos! ◊ mutu che tzou, est sichitu a annare a su travàgliu ◊ no ndhe poto fàghere ne crau e ne tzou, de isse ◊ de tantas chistiones sentza fundhu no ndhe at bogadu ne crau e ne tzou
Cognomi e Proverbi
smb:
Zou
Traduzioni
Francese
clou de ferrure
Inglese
nail
Spagnolo
clavo baladí,
claveta
Italiano
chiòdo da maniscalco
Tedesco
Hufnagel.
úgna , nf: unga,
úngara,
úngia,
ungla,
ungra Definizione
genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis)
Sinonimi e contrari
caciola,
ungedha
Modi di dire
csn:
ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra
Frasi
giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu
2.
si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas!
3.
lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
ung(u)la
Traduzioni
Francese
ongle,
griffe,
serre
Inglese
claw,
nail
Spagnolo
uña,
garra
Italiano
ùnghia,
artìglio
Tedesco
Nagel,
Kralle.
ungèdha , nf: unghedha,
ungredha Definizione
sa catzola de unos cantu animales, a pígiu de corru grussu meda chi portant in pódhighes (unu ebbia su cuadhu, s'àinu, duos sa craba, sa brebè, su boe) a manera de pòdere camminare
Sinonimi e contrari
gàlia,
ungrale
Frasi
usciandhe su mannale ndhe li moiant sas ungedhas, sa coa, sas puntas de sas urícias ◊ abbruschiendi etotu tocat a ndi dhi bogai is unghedhas, a su procu
Cognomi e Proverbi
smb:
Ungredda
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
onglon,
sabot
Inglese
nail,
hoof
Spagnolo
uña,
pezuña
Italiano
ùnghia,
zòccolo
Tedesco
Klaue,
Huf.