acioàe, acioài , vrb: aciuai,
tzoare 1 Definitzione
pònnere is ciòs, pònnere is ciòs ferrandho is animales, o a su fundhu de is crapitas
Sinònimos e contràrios
aciolai,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clouer
Ingresu
to nail
Ispagnolu
clavar
Italianu
inchiodare,
chiodare
Tedescu
benageln,
beschlagen.
aciolài , vrb Definitzione
pònnere is aciolus, pònnere is bullitas a su fundhu de is botinos
Sinònimos e contràrios
acioae,
atacitai,
imbullitare,
intzoare
2.
portat is crapitas acioladas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clouter
Ingresu
to nail
Ispagnolu
embrocar
Italianu
imbullettare
Tedescu
mit Zwecken beschlagen.
atacitài , vrb: tacitai Definitzione
pònnere is tacitas, is bullitas
Sinònimos e contràrios
acioae,
aciolai,
apunciai,
imbullitare,
impuncitai,
intzoare,
puntzare,
puntzitare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fixer avec des clous
Ingresu
to nail
Ispagnolu
tachonar
Italianu
imbullettare
Tedescu
mit Zwecken befestigen.
bullíta , nf Definitzione
genia de púncia crutzitedha, a conca manna, po afortigare su fundhu de is iscarpas candho est de sola
Sinònimos e contràrios
aciolu,
tàcia 1
/
cdh. budhita
Frases
sas bullitas las ponet su catolaju a sos iscarpones ◊ ndhe perdes sas bullitas, su che passare tantu, si ses caltzadu a nou!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Bullita, Bullitta
Ètimu
itl.
bolletta
Tradutziones
Frantzesu
broquette,
semence,
béquet,
caboche
Ingresu
nail
Ispagnolu
tachuela,
bellote
Italianu
bullétta
Tedescu
Zwecke.
ciàu , nm: crau,
cravu,
giau Definitzione
orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca
Sinònimos e contràrios
clavíglia,
obbibi,
pilu 1,
piredhu 1,
púncia
/
buizola
/
tzulumbone
Maneras de nàrrere
csn:
min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret
Frases
sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos!
2.
dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu!
Ètimu
ltn.
clavus
Tradutziones
Frantzesu
gros clou
Ingresu
big nail
Ispagnolu
clavo grueso,
estaca
Italianu
gròsso chiòdo
Tedescu
großer Nagel.
cravillài, cravillàre , vrb: crivillai Definitzione
pònnere craos, firmare cun craos
Sinònimos e contràrios
craitare,
incravare,
puntzare
| ctr.
ilgiaitare
Frases
pòberus Cristus, afuetaus e cravillaus de tírria e prepoténtzia! ◊ dh'ant postu in gruxi: sa mamma atitendi e issus cravillendi!◊ sas tàulas cravilladhas bene!◊ s’aremigu ti at cravillau dógnia punta de ossu e su coro
Ètimu
ctl.
clavillar
Tradutziones
Frantzesu
clouer
Ingresu
to nail
Ispagnolu
clavar
Italianu
inchiodare
Tedescu
nageln.
fannúga , nf: frannuga Definitzione
matéria chi si faet a inghíriu de s'unga; filu de unga o tzudha de is pódhighes: pigighedhu o limbedhu de carre chi si ndhe artzat apresu de is ungas (is frannugas)
Sinònimos e contràrios
didusuisui,
inghiriabódhighe,
inghiriúngia,
paneunga,
podhighesuisui,
sosoi,
suisui,
ungaúngiu
/
filinzone,
filistru,
filiuncu,
panarighe,
panaritzu,
perunga,
peunga,
pibitzili,
pilinzone,
pilisungra,
tanarígia
Ètimu
ltn.
panuc(u)la
Tradutziones
Frantzesu
envies des ongles
Ingresu
hang nail
Ispagnolu
uñero,
panadizo
Italianu
paneréccio,
pipita delle ùnghie
Tedescu
Fingergeschwür,
Niednagel,
Neidnagel.
giaitàre , vrb: ciaitare Definitzione
pònnere is craos, firmare calecuna cosa cun is craos; firmare una cosa coment'e chi siat manténnia a craos
Sinònimos e contràrios
cravillai,
inclavai,
obbilai
Frases
a Cristos l'ant ruspiadu, presu e giaitadu a sa rughe
2.
ite ratza de idea e de mania chi in conca giughet fissa e giaitada! (F.Sechi)◊ cussos sunt giaitados a su letu, màrturos a vida
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clouer
Ingresu
to nail with big nails
Ispagnolu
clavar
Italianu
inchiodare con grossi chiodi
Tedescu
festnageln.
giàu , nm: ciau* Definitzione
orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta (e a s'àtera parte a conca) a cravare in su muru po apicare cosa, a punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a setzione cuadrada e prus che àteru fatu a manu segundhu su bisóngiu
Sinònimos e contràrios
clavíglia,
obbibi,
pilu 1,
piredhu 1,
púncia
Frases
sunt cun martedhos, tenatzas, giaos e tàulas pro ndhe pesare su palcu ◊ si no bido in sas manos su signu de sos giaos e no bi ponzo su pódhighe meu, deo no bi apo a crere ◊ sa giancheta l'at apicada a su giau
2.
mi che at fichidu unu giau in su coro! ◊ fintzas su mere betzu, su retore, mi est agiunghendhe giaos dogni die (D.Mele)
Sambenados e Provèrbios
smb:
Giau
Tradutziones
Frantzesu
clou
Ingresu
nail
Ispagnolu
tachuela
Italianu
chiòdo
Tedescu
Nagel.
obbíbi , nm: obbili,
obbilu,
obilu 1,
obinu,
obiru,
ubbiru Definitzione
crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna
Sinònimos e contràrios
clavíglia,
giau,
pilu 1,
piredhu 1
/
apicadolza,
crau
Frases
si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis
2.
in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Obbili, Obinu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gros clou
Ingresu
big nail
Ispagnolu
clavo grueso
Italianu
gròsso chiòdo
Tedescu
großer Nagel.
obbilàe, obbilài , vrb: obbilare,
obilare Definitzione
pònnere is obbilos, is craos, nau mescamente de su Cristos in sa grughe
Sinònimos e contràrios
acioae,
aciolai,
apunciai,
atacitai,
ciaitare,
inclavai,
intzoare
| ctr.
ilgiaitare,
irdobbilae,
isclavai
Frases
a Gesús dh'ant obbilau a sa cruxi ◊ sa cadena fut obbilada a su muru
2.
cun agus de frius mi obbilas su coru
Tradutziones
Frantzesu
clouer
Ingresu
to nail,
to crucify
Ispagnolu
clavar,
crucificar
Italianu
inchiodare,
crocifìggere
Tedescu
nageln,
kreuzigen.
pibída , nf: pibira,
pipida Definitzione
maladia chi benit a is pudhas, chi aperint sa buca parent cascandho, dhis intostat s'arraighina de sa limba; custu foedhu dhu narant a frastimu puru, a chie tzérriat tropu; a logos, sa p. est una parte de sa carena de pudhos e pudhas, sa coa, su nodu de sa coa totu grassu
Sinònimos e contràrios
cóschiru,
coscus
Frases
pudhas e pudhos fint unu masone, ma su male pudhinu, sa pipida, los at mortos ◊ a sa pudha dha picat sa pipida e s'iscrou ◊ is pillonedhus funt morendisia de sa pibida ◊ sas pigas, comente cantant, paret chi apant sa pibida!
2.
sa pibida chi ndhe li falet: manera de abboghinare!…◊ anchi dhu pighit sa pibira!
3.
sa filla at pratziu su caboniscu: a issa is còscias, a su babbu e a sa mamma dhis at postu su tzugu, sa punta de is alas e sa pibida! (M.L.Serpi)
Terminologia iscientìfica
mld
Ètimu
ltn.
*pipita
Tradutziones
Frantzesu
pépie
Ingresu
hang nail
Ispagnolu
pepita,
moquillo
Italianu
pipita
Tedescu
Pips.
púncia , nf: puntza Definitzione
orrughedhu de ferru punciudu a una parte, coment'e a conca a s'àtera, po poderare apare linna, tàulas / lanzu coment'e una puntza = marriu meda; (tocat a) pònnere una puntza in su muru (intendhendho o biendho calecuna cosa) = manera de nàrrere po calecuna cosa andhada bene ma chi arrennescet, o unu faet, raramente
Sinònimos e contràrios
ciau
Frases
prantai púncias in su muru, in sa linna
2.
no funt mancu púncias de seti chi nci funt ingurtendi, totu cussu presutu! ◊ no mi faedhes cun puntzas in laras!
Ètimu
spn., ctl.
puncha, punxa
Tradutziones
Frantzesu
clou
Ingresu
nail
Ispagnolu
clavo
Italianu
chiòdo
Tedescu
Nagel.
puntzàre , vrb: apunciai Definitzione
pònnere o cravare púncias, firmare linna cun is púncias
Sinònimos e contràrios
craitare,
cravillai,
incraitare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clouer
Ingresu
to nail
Ispagnolu
clavar
Italianu
inchiodare
Tedescu
nageln.
tzóu , nm: ciou,
tzovu Definitzione
genia de púncia, prus che àteru a conca grussa (pl. tzoos, tzos): una calidade de ciòs dhos ponent a ferrare cuadhos, boes, àinos / min. tzoighedhu
Sinònimos e contràrios
aciolu,
cioi,
unciou
Maneras de nàrrere
csn:
a tzos chi lu fetant!, a tzovos de cabadhu los facant! = zenia de frastimu; èssere cosa de tzou (nau de unu)= èssiri cosa de giudu, bonu o bellu a ccn. cosa; no ndhe fàghere ne crau e ne tz. de unu, ne tzou e ne tzau = no arrennèsciri a dhu cumandai, a si ndi fai meri, a dhu ghetai in pinta; no ndhe fàghere una de tzou = no fai nudha bèni, mancu una de pòdiri andai bèni
Frases
unu corfu a su ferru, unu a s'incúdine, sichiat a ischertzare ferru e a fàchere tzoos e ferros de boe ◊ su rellozu lu tenzo apicadu a unu tzou in su muru ◊ unu tzou li ponzo a su cosinzu
2.
non ses como cosa de tzou pro gulpa de s'idea tolta! ◊ no bi ndh'at unu de tzou de cussos pisedhos! ◊ mutu che tzou, est sichitu a annare a su travàgliu ◊ no ndhe poto fàghere ne crau e ne tzou, de isse ◊ de tantas chistiones sentza fundhu no ndhe at bogadu ne crau e ne tzou
Sambenados e Provèrbios
smb:
Zou
Tradutziones
Frantzesu
clou de ferrure
Ingresu
nail
Ispagnolu
clavo baladí,
claveta
Italianu
chiòdo da maniscalco
Tedescu
Hufnagel.
úgna , nf: unga,
úngara,
úngia,
ungla,
ungra Definitzione
genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis)
Sinònimos e contràrios
caciola,
ungedha
Maneras de nàrrere
csn:
ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra
Frases
giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu
2.
si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas!
3.
lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
ung(u)la
Tradutziones
Frantzesu
ongle,
griffe,
serre
Ingresu
claw,
nail
Ispagnolu
uña,
garra
Italianu
ùnghia,
artìglio
Tedescu
Nagel,
Kralle.
ungèdha , nf: unghedha,
ungredha Definitzione
sa catzola de unos cantu animales, a pígiu de corru grussu meda chi portant in pódhighes (unu ebbia su cuadhu, s'àinu, duos sa craba, sa brebè, su boe) a manera de pòdere camminare
Sinònimos e contràrios
gàlia,
ungrale
Frases
usciandhe su mannale ndhe li moiant sas ungedhas, sa coa, sas puntas de sas urícias ◊ abbruschiendi etotu tocat a ndi dhi bogai is unghedhas, a su procu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Ungredda
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
onglon,
sabot
Ingresu
nail,
hoof
Ispagnolu
uña,
pezuña
Italianu
ùnghia,
zòccolo
Tedescu
Klaue,
Huf.