afílu , avb Definizione a filu: comente si tocat, comente andhat bene, a dovere, de sa manera giusta / essire afilu = bene, zustu, dritu Sinonimi e contrari adderetu, bene Frasi no ndhe faghet una afilu ◊ custa lepa seghendhe no bi andhat afilu Etimo srd. Traduzioni Francese bien, comme il faut Inglese well Spagnolo bien, debidamente Italiano per bène Tedesco gut.

antiànnu , avb: antziannu Definizione como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau Terminologia scientifica tpc Etimo ltn. anteannum Traduzioni Francese il y a deux ans Inglese two years ago Spagnolo hace dos años, anteantaño Italiano due anni fa Tedesco vor zwei Jahren.

azisàdu , agt Definizione chi est fatu comente si depet, giustu, bene Traduzioni Francese comme il faut Inglese well-bred Spagnolo correcto Italiano ammòdo Tedesco anständig.

cantecànte, cantecàntu , cng: catecantu Definizione si biet ca…, est ladinu chi… : nau coment'e una cosa chi si lassat andhare, chi si cuncedit Sinonimi e contrari aposici, goregante, tantecantu Frasi cantecante, grista de carabbineri no ndhe zuches ◊ cantencante crediant chi a che picare sa bida a unu cristianu est a zocare: ma za lu sunt pacandhe! ◊ no timas a dare carchi cosa, si ndhe as: cantecantu lassamus totu inoghe! ◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses! ◊ mancari perriches, catecantu no lu bogas dai su surcu sou Etimo srd. Traduzioni Francese il est évident Inglese it is plain that… Spagnolo es evidente que Italiano è evidènte che…, tanto… Tedesco es ist klar, daß.

coilàrza, coilàtza , nf, nm: cubilarja, cuilàglia, cuilàrgia, cuilarza, cuilarzu, cuilarxa, cuilarxu, cuilatza, cuilaxa, curiatza Definizione tretu, logu inue totu a fúrriu si dhue faet o ant fatu acorru po bestiàmene, passiale, cuile, e fintzes sa mindha ue si ponet su cuile; logu alladamingiau, grassu ca dhue fut su cuile; coilarza est fintzes sa tana de su lèpere / fàghere cuilarza = pònnere bestiàmene a pàschere, a crocare, po ingrassare sa terra Sinonimi e contrari coibi, pastoritzale Frasi cue est logu de pastoriu e de cuilarzos ◊ nche colaiat su tempus pulindhe sa cubilarja ◊ no t'ispundas atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! ◊ eus fatu s'abbisita de is cuilarxus de sa cussòrgia Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese terrain où il y a des enceintes pour les animaux Inglese corral Spagnolo terreno donde hay apriscos Italiano terréno dóve insistono i recinti per il bestiame Tedesco Viehpferch.

comogòmo , avb Definizione immoi immoi, calecunu minutu faet deasi pag'ora de no pòdere nàrrere tandho), ma fintzes própriu in custu momentu Sinonimi e contrari antoras, issara, maitotu, paghessora, tandhodandho Frasi nos namus peràulas mai nadas, nàschidas comogomo intro de su coro ◊ che est essidu comogomo: azummai faghiaizis paris isse essindhe e tue intrendhe ◊ comogomo fis rindhe e como ses pranghindhe: ello macu ses?! ◊ comogomo ses a mesudie e luego a sero! 2. l'apo connota sempre malàida, cussa fémina: comogomo at a sanare, issa!… Etimo srd. Traduzioni Francese il y a un instant Inglese just now Spagnolo hace poco Italiano un àttimo fà, testé Tedesco jetzt gleich.

demèda , avb Definizione de tempus, de ora meda, de meda tempus a custa parte Sinonimi e contrari daora Frasi demeda est chi l'aimus acontzu cussu traste… torra segadu est! Etimo srd. Traduzioni Francese il y a beaucoup de temps Inglese a long time ago Spagnolo desde mucho Italiano da mólto tèmpo fa Tedesco längst, seit langer Zeit.

dinnànti, dinnàntis , avb Definizione die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris Sinonimi e contrari | ctr. barigadu Frasi sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti 2. in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus Etimo srd. Traduzioni Francese il y a trois jours Inglese three days ago Spagnolo hace tres días Italiano tre giórni fà Tedesco vor drei Tage.

ísce , prn: isse Definizione prn. chi s'impreat po una tertza persona ómine / a, cun, de, in, pro, tra isse; iss'etotu = itl. égli stésso Sinonimi e contrari ísciu Frasi est intradu a créjia isce chin sa muzere ◊ isse benit cun megus ◊ so andhadu cun isse ◊ cudha cosa l'apo dada a isse andhe chi no l'as chérfida tue ◊ aficu b'at, in isse!…◊ iseta a isse ca a solu no ti abbales! ◊ pejus pro isse! ◊ male pro isse est, si faghet gai! ◊ custu triballu si l'at fatu isse etotu Cognomi e Proverbi prb: chie no est bonu pro isse no est bonu pro sos àteros Etimo ltn. ipse Traduzioni Francese il, lui Inglese he, him, himself Spagnolo él, Italiano égli, lui, Tedesco er, sich.

ísciu , prn: issu Definizione prn. po persona ómine, sugetu e cumplementu Sinonimi e contrari isce Frasi zai dh'isco, no cherzo chi mi dh'imparet issu! ◊ bollu abbarrai cun issu ◊ fui pensandu de andai auba de issu ◊ custa est faina po issu ◊ is àturus no faint comente a issu ◊ bae a sa de issu e as a agatare su chi disizas ◊ de issu no ischio nudha ◊ inoghe cumandhat, ordinzat e faghet totu issu Etimo ltn. ipsu(m) Traduzioni Francese il, lui Inglese he Spagnolo él, Italiano égli, lui Tedesco er.

ísse , prn: issu Definizione prn. de 3ˆ persona sing. chi s'impreat po ómine o mascu: pl. issos, issus Modi di dire csn: a, de, cun, pro, tra isse; si ponet cun valore de "própiu gai, abberu": continu fit, isse! = est abarrau sempri de aici, a sa sighida, sentza de cambiamentu, sentza de alléviu; como siat, isse, chi… = intimore si…, e ita si!…; de issu = sou Frasi deo so andhadu, ma isse no bi est bénnidu ◊ nàralu a isse! ◊ pejus pro isse! ◊ beni chin issu! ◊ cherzo a isse, no a tie! ◊ custas cosas si las at pessadas tra isse 2. como siat, isse, puru, chi nos fetant pagare totu cussu!… Etimo ltn. ipse, ipsu(m) Traduzioni Francese il Inglese he, him Spagnolo él Italiano égli, lui Tedesco er.

maretàre , vrb: ammaretae, maretzai Definizione mòvere che is undhas de su mare Sinonimi e contrari marugliai Frasi su trigu est maretendhe ◊ bido sos fiores maretados ◊ maju bellu in sos campos laorados maretendhe presentat su laore Traduzioni Francese flotter, il y a eu de la tempête ou la tempête a fait rage (v. imp.) Inglese to be wavy Spagnolo olear, encresparse Italiano fluttuare, mareggiare Tedesco wogen.

«« Cerca di nuovo