acabbónu! , iscl: acabonu,
acobbonu,
cabbonu Definizione
e de a bonu!: foedhu chi si narat coment'e dispràxios e disigiandho una cosa chi no est comente si iat a bòllere, o disigiandho una cosa chi iat a pòdere èssere comente si bolet / acabbonu mannu miu, tou, nostru!
Sinonimi e contrari
aggàlia,
deabbonu,
tambene
Frasi
acabbonu mannu, dh'apu a isciri meda aundi est sa sorti mia!…◊ acabbonu mannu, mi est tocau a mandai atra genti! ◊ acabbonu mannu: chi dha podemu preni de amigus sintzillus custa domu pitica!
2.
acabbonu mannu si aiat istudiadu! ◊ acabbonu de las torrare a bídere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
si seulement!
Inglese
and how!
Spagnolo
¡ojalá!
Italiano
magari!
Tedesco
und ob,
und wie!
agiorridàre , vrb Definizione
istare a su pedi pedi, giare ifadu o istrobbu pedindho, pedindho dépidu
Sinonimi e contrari
agiorrare,
impeltinare,
infestare,
malifestai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
importuner,
déranger les créancier et les débiteurs
Inglese
to bother creditors and debtors
Spagnolo
importunar
Italiano
importunare,
infastidire creditóri e debitóri
Tedesco
belästigen.
andhaéni , nm, agt: andhalibeni,
andhalieni,
andhalueni,
andharieni,
annalebbeni Definizione
andha e beni, su istare andhandho e torrandho; genia de braxeredhu po abbruxare timanza in is funtziones de crésia; chi faet unu movimentu a s’andha e torra, chi po comente est postu tenet pagu firmesa, in tàntaris, est a su tzàntziga tzàntziga, fintzes de unu logu a s'àteru
Sinonimi e contrari
andhalidorra,
andhetorra
/
turredha
/
bandhuleri,
zirellu
Frasi
est faendo s'andhaeni ◊ in totu custu annalebbeni de sa tzente carchiunu si nche príschiat carchi cosa ◊ in istiu comintzat s’andharieni de sos furisteris
3.
sos carabbineris sunt andhalienis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir,
vaivén
Italiano
andirivièni
Tedesco
Hin- und Hergelaufe.
andhalidòrra , nf: andhalitorra,
annalitorra Definizione
su abbarrare andhandho e torrandho, su andhare e torrare fatuvatu, nau fintzes de su movimentu de una cosa
Sinonimi e contrari
andhaeni,
andhetorra,
atràvigu
Frasi
chin totu s'andhalitorra dae bidha a cubile mi sentio additzau pro su travallu ◊ tota die istat a s'andhalitorra che a s'abe ◊ in bidha fit totu un'andhalitorra de zente a su mortu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir,
vaivén
Italiano
viavai
Tedesco
Hin und Her.
atocatòca , avb Definizione
su istare atocandho, su giare atocu / istare a. = istare a atóchidas, istare nendhe e dendhe ifadu, dare s'atóchida a tropu
Frasi
est a s'atocatoca cun megus pro li fàghere cussa faina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plusieurs fois
Inglese
again and again
Spagnolo
repetidamente
Italiano
ripetutaménte
Tedesco
wiederholt.
atràvigu , nm: tràbicu* Definizione
su passare in is logos, su istare andhandho, viagiandho, movimentu de gente
Sinonimi e contrari
andhetorra
/
ormina
Frasi
ite festa, ite tzarrare, ite atràvigu e curreu! (F.Sechi)◊ in su trighinzu istanote no bi at una lughe e ne atràvigu: est totu cagliadu
Traduzioni
Francese
va-et-vient
Inglese
coming and going
Spagnolo
ir y venir
Italiano
andirivièni
Tedesco
Hin-und Hergelaufe.
bísidu , agt Definizione
chi est deasi craru de si pàrrere própriu bene, de pàrrere beru
Frasi
sas fotografias sunt essidas bísidas ◊ mi est bénnidu unu sonnu bísidu bísidu ◊ eo s'iscena, bísida e cumprida, tale e cale sighida a passu passu dae comintzu finas a s'acabbu, est comente l'aere in ojos bida (A.Dettori)
Traduzioni
Francese
propre,
limpide,
net
Inglese
clean and tidy
Spagnolo
nítido
Italiano
nìtido
Tedesco
klar,
rein.
cagazechínus , nm Definizione
si narat de ómine bàsciu e male fatu
Terminologia scientifica
zcrn
Traduzioni
Francese
trapu
Inglese
short and badly formed man
Spagnolo
achaparrado
Italiano
caramógio
Tedesco
kleiner und schlecht gewachsener Mann.
camúrru , agt, nm: gamurru Definizione
ignorante, unu chi tenet unu fàere chi dirgustat
Sinonimi e contrari
grosseri
Frasi
fit un'ómine camurru, ma atrividu
Terminologia scientifica
ntl
Traduzioni
Francese
fruste,
rude
Inglese
rough and unpleasant person
Spagnolo
grosero
Italiano
persóna rózza e antipàtica
Tedesco
ungehobelter und unsympathischer Mensch.
cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definizione
cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru)
Sinonimi e contrari
cannàile,
sirba
/
giangalloi,
iscalandrone
Frasi
cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu
2.
za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu!
3.
bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos
Traduzioni
Francese
tige mince et très longue
Inglese
very long and thin stalk
Spagnolo
tallo sutil y largo
Italiano
stèlo o fusto lianóso,
sottile e mólto lungo
Tedesco
langer und schmaler Stiel.
carramacína , nf: carramatzina,
corromatzina,
corrumatzina Definizione
trastos chi leant logu e giaent istrobbu in debbadas, mescamente cosas bècias
Sinonimi e contrari
bagazu,
baldulete,
barragàllia,
bascaràmene,
cadógiu,
carrabaza,
imbaratzu,
istivuzu,
istrèpete,
istrepu,
sténtzias,
tzitzirillodhu
Frasi
is carramatzinas bècias fuliancedhas! ◊ no mi ndhe fato nudha de custas carramatzinas: leadichelas!◊ est unu furrungoni prenu de carramatzinas bècias ma prenas de arregordus!
Traduzioni
Francese
fourbi
Inglese
odds and ends
Spagnolo
baratija
Italiano
carabàttola,
cianfrusàglia
Tedesco
Plunder.
caschizàre , vrb Definizione
istare a càschidos, a su casca casca comente faet unu chi tenet fàmene, o chi est sonniu, orróschiu
Sinonimi e contrari
cascai 1,
caschidae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bâiller plusieurs fois
Inglese
to yawn again and again
Spagnolo
bostezar
Italiano
sbadigliare ripetutaménte
Tedesco
wiederholt gähnen.
catòne , nm Definizione
druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a múrigu a múrigu, tostau àrridu candho est fridu
Sinonimi e contrari
gató
Terminologia scientifica
drc
Etimo
itl.
gató
Traduzioni
Francese
gâteau aux amandes
Inglese
sweet made of honey and almonds
Spagnolo
dulce de almendras
Italiano
croccante (alle màndorle,
alle nocciòle)
Tedesco
Krokant.
cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu,
chenadorju,
chenadorza,
chenadorzu,
chenadroxu,
chenatòglia,
chenatógliu,
chenatòrgia Definizione
s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote
Modi di dire
csn:
istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu
Frasi
sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas
2.
dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia
Terminologia scientifica
sdi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heure du dîner,
lieu du dîner
Inglese
time and place of the supper
Spagnolo
la hora y el lugar donde se cena
Italiano
l'óra e il luògo della céna
Tedesco
Uhrzeit und Ort des Abendessens.
chinchinnàre , vrb Definizione
aprontare, cuncordare bene meda, pònnere is chinchinnos
Sinonimi e contrari
allaputzai,
cumpòniri,
cuncodrai,
mudai
Frasi
chinchinnare s'aradu pro arare
Etimo
ltn.
concinnare
Traduzioni
Francese
préparer soigneusement
Inglese
to prepare with ability and care
Spagnolo
preparar con cuidado
Italiano
preparare con abilità e con cura
Tedesco
geschickt und sorgfältig vorbereiten.
copedhàre , vrb: corpedhare Definizione
giare cropos, prus che àteru piticos, lestros aifatu de pare, istare giaendho cropos
Sinonimi e contrari
colpare,
fèrrere,
tochedhare
Frasi
in iscola a segare, a corpedhare, a pulire, a tínghere, e gai, mancu a zogu, mancu brullendhe faghet ◊ ite li ses corpedhendhe, a martedhu, a cussa cosa? ◊ s'intendhet su mastru de linna corpedhendhe, paret puntzitendhe carchi cosa
2.
unu túnciu paret essendhe dai sos muros e copedhendhe a balcones e giannas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
battre,
taper plusieurs fois
Inglese
to beat over and over
Spagnolo
golpear muchas veces
Italiano
bàttere ripetutaménte
Tedesco
wiederholt schlagen.
corjàmene , nm Definizione
is còrgios, is pedhes
Sinonimi e contrari
coiràmini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cuirs
Inglese
leather and hides
Spagnolo
corambre
Italiano
cuoiame
Tedesco
Lederware.
corjàrju , nm Definizione
maistu chi trebballat is còrgios
Sinonimi e contrari
pedhinarju
Terminologia scientifica
prf
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
peaussier
Inglese
dealer in leather and hides
Spagnolo
curtidor
Italiano
cuoiàio
Tedesco
Lederhändler.
currellài, currellàre , vrb: currigliare,
currillai,
currillare,
currilliai,
currizare,
currullai,
currullari Definizione
andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru
Sinonimi e contrari
currirzare,
curritai,
incorrillai,
iscurrizare,
scurrellai
/
perseghire
/
cobèrrere
Frasi
cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari
2.
mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant!
3.
apu fatu currullai sa conilla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courir
Inglese
to run here and there
Spagnolo
correr
Italiano
córrere qua e là
Tedesco
hier und da laufen.
dàngaru , nm: dràngalu,
tàngaru Definizione
ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu
Sinonimi e contrari
càngaru,
dangallone,
dangarone,
giangalloi
Frasi
debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!…
Terminologia scientifica
zcrn
Etimo
itl.
tanghero
Traduzioni
Francese
gros homme maladroit
Inglese
big and clumsy man
Spagnolo
hombre grueso y torpe
Italiano
uòmo gròsso e gòffo
Tedesco
ungeschlachter Mensch.