abballinàre , vrb Definizione
fàere a ballinas, a birillas
Sinonimi e contrari
abbotzichedhare,
aculingionai,
aggromerare,
allomborae,
arranedhare,
arrombulonai
Frasi
s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire une boule (de)
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel rollen.
abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definizione
fàere a ballotas, a bocighedhas
Sinonimi e contrari
abballinare,
ammalfudhare,
ammoroculare,
ammorotzulare,
ammurudhare,
apadhotulare,
arranedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire des boules
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel ballen.
aggradheràre , vrb Definizione
fàere a gràdhera, a bocitedhas
Sinonimi e contrari
abballinare
Frasi
est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire une boule,
bouler
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel rollen,
mögen.
aggromeradúra , nf Definizione
su aggromerare su filu
Sinonimi e contrari
allorumadura,
tróbida
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pelotonnement
Inglese
winding into a ball
Spagnolo
ovillado,
devanado
Italiano
aggomitolatura,
dipanatura
Tedesco
Knäuelaufwicklung,
Abwickelung.
ammufullonài , vrb Sinonimi e contrari
ammumullonai,
ammurigonai,
imbogiare,
trabojare
Traduzioni
Francese
floconner
Inglese
to wind into a ball
Spagnolo
ovillar
Italiano
abbatuffolare
Tedesco
zusammenballen.
arrumbuladòri , nm Definizione
cosa tundha, chi orrúmbulat, chi andhat a cadhinadura, mescamente una genia de giogu
Sinonimi e contrari
boce
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ballon
Inglese
ball
Spagnolo
balón,
pelota
Italiano
pallóne
Tedesco
Ball.
arrumbulòni , nm: rumbulloni Definizione
cosa imbodhigada tundha, cosa fata a lómboru
Sinonimi e contrari
gromeredhu,
grómeru,
lómberu,
lombiscedhu,
lórimu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pelote
Inglese
ball (of thread)
Spagnolo
ovillo
Italiano
gomìtolo
Tedesco
Knäuel.
bòce , nf: bòcia,
botza,
bròcia Definizione
genia de cosa tundha, buida, isférica, de pedhe o gomma surbada, prus che àteru po giogare a fúbbalu; a logos bòcia est sa pícula o ballina / min. botzedha (= fintzas birilla), bocita; bòcia arrungiosa = aràngiu arrungiosu (Maclura pomifera); bòcia de ispiàgia = làndiri o olia de mari (Posidonia oceanica)
Sinonimi e contrari
arrumbuladori,
ballone
/
ógiu
Modi di dire
csn:
fàgheresi a una botza (nau de farra, terra o cosas aici) = abbotzichedhare, fai a ballotas; obèrriri bèni is bòcias = abbèrrere bene sos ogros; conca de botza = conchi bóidu, pessone chentza cabu; botz'e!… (+ nm. de cosa prus che àteru tundha) = debberone!, mannu, maduru meda
Frasi
su pane coghindhe si ófiat fintzas a pàrrere una boce manna ◊ in cussu mundu minudu s'isprigàt coment'e in d-una bòcia de imbirdi ◊ a zogare a botza faghet bene pro si mòere ◊ semus andhendhe a giogare a bòcia ◊ sos màscios in sas bròcias no bi poniant solu nie ma fenta carchi pedra
2.
cun d-unu sodhu comporaiamos deghe bòcias de téula, sas de bidru si ndhe bogaiant de sas ampullas de gazosa
3.
botz'e figu, duas ti mascant! ◊ botz'e péssighe che simai ndh'apas bidu! ◊ narat botz'e fàula chi no ch'essit in cussa zanna!◊ cussa cosa est sidhada e totu a una bòcia
Cognomi e Proverbi
smb:
Boccia, Bozza
Terminologia scientifica
ggs
Etimo
itl.
boccia
Traduzioni
Francese
ballon
Inglese
ball
Spagnolo
pelota
Italiano
pallóne
Tedesco
Ball,
Fußball.
cocoròne, cocoròni , nm Definizione
cosa a còcoro, css. cosa tundha, allomborada, lea de terra; essidura o ufradura de pistadura in sa carre; genia de petonadura de is pilos de sa fémina a bisura de tedile / c. de ní, de casu friscu, de cera = botza de nie, de casu, de chera
Sinonimi e contrari
burone,
gurone
/
bàldile,
léura
/
cocoroi 1,
tzulumbone
/
ciónciu,
cucajone,
cucale,
cuchedha,
mogno,
picioce
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
boule
Inglese
any round body,
ball globe
Spagnolo
bola
Italiano
còrpo rotóndo,
palla,
glòbo
Tedesco
Ball,
Kugel.
grómeru , nm: gróminu,
grómuru,
grórumu Definizione
lómboru de cosa, mescamente filu imbodhigau, ma fintzes nodu / rúghere che grómeru = a unu muntone?
Sinonimi e contrari
arrumbuloni,
giómeru,
giomo,
lómberu,
lombiscedhu,
lórimu
/
cdh. grummótzulu
Frasi
zuchet duos bete gròmeros de filonzu
2.
intendhendhe gai, a tziu Bachis si li at postu unu grómeru in bula
Etimo
ltn.
*glomulus
Traduzioni
Francese
pelote
Inglese
ball (of thread)
Spagnolo
ovillo
Italiano
gomìtolo
Tedesco
Knäuel.
ilboligàre , vrb: ilvoligare,
irbodhiare,
irbolicare,
irboligare,
irvolicare,
isbodhiare,
isboligare,
isvodhiare,
isvoligare,
ivoligare,
sbodhiai Definizione
apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau
Sinonimi e contrari
illorigare,
ispirigare,
istèrrere,
istròbere,
istrobillai,
spodhai
/
acoidai,
ispontziai
| ctr.
allomborae,
imbodhiai
/
istentare
Frasi
at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua
2.
aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore
3.
si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!…
Traduzioni
Francese
dérouler,
démêler,
déployer,
se dépêcher
Inglese
to unwind,
to roll into a ball,
to lay,
to hurry up
Spagnolo
devanar,
extender,
darse prisa
Italiano
svòlgere,
dipanare,
distèndere,
spicciarsi
Tedesco
abwickeln,
ausbreiten,
sich beeilen.
lómberu , nm: lómboru,
lómburu,
lómeru,
lómuru,
lúmburu Definizione
filu po tessíngiu imbodhigau a bisura de bòcia / lómberu de abis = puzone de abe, candho si faghet a unu túturu paret unu lorumedhu; min. lomberischedhu
Sinonimi e contrari
arrumbuloni,
giomo,
gromeredhu,
grómeru*,
lombiscedhu,
lórimu
Frasi
bi at magasinos de lòmberos e tessinzu ◊ su moentedhu si at papau sa funi: lobai sa prova, duus lumburonis de trama!…◊ si pigat su filóngiu de duus lómburus po fari su trotoedhu ◊ chini nd’at pigau su lúmburu de cotoni asulatzu?
Traduzioni
Francese
pelote
Inglese
ball (of thread)
Spagnolo
ovillo
Italiano
gomìtolo
Tedesco
Knäuel.
rumbullòni, rumbulòni , nm: arrumbuloni* Definizione
cosa imbodhigada tundha, cosa fata a lómboru
Sinonimi e contrari
gromeredhu,
grómeru,
lómberu,
lombiscedhu,
lórimu
Modi di dire
csn:
fai, faisí a r. = a ballina, a lórumu; r. de bremis, de abis = murútulu, muntone de bermes, de sorde, de abe
Frasi
is abis foras de su casidhu si funt fatas a rumbulloni
Traduzioni
Francese
balle,
masse arrondie
Inglese
ball,
roundish mass
Spagnolo
bola
Italiano
palla,
ammasso rotondeggiante
Tedesco
kugelförmiger Haufen.
sciampíta , nf, nm: sciampitu Definizione
su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca
Sinonimi e contrari
ciapita,
tzopita
/
ballu
Frasi
a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entrechat,
pas de danse sarde
Inglese
sardinian ball step
Spagnolo
paso del baile sardo
Italiano
scambiétto
Tedesco
Kreuzsprung,
Entrechat.
sòlbere , vrb: sòlvere,
sòrbere,
sòrvere,
sòvere Definizione
fàere o torrare cosa tostada a brodu, lícuida, a fortza de fogu, còere meda fintzes a s'isfàere: si narat fintzes de elementu o sustàntzia apedrada o cagiada chi si ammesturat cun abba o àteru deasi a tales d'essire, impare, unu matessi lícuidu; in cobertantza si narat de àteru de dificurtosu; nau de filu fatu a madassa, istirare pigandho su càbudu po dh'imbodhigare a lómburu o in cannedhos prontu a dh'impreare / pps. sólbiu, soltu, sórvidu, sortu / si sorbet in buca (nau de cosa de papare) = s'isfait sentza dhu matziai
Sinonimi e contrari
iscagiae,
issortighinare,
sciolli,
solivrinare,
solobrare
| ctr.
apedrare,
cagiare
Frasi
sòrbere su nie, su sale, su túcaru, s'ozu porchinu, su frommentarzu ◊ su suore chi amus lassadu in logu anzenu inoghe aiat fatu sòlvere sos granitos puru! ◊ solve su nie pro ch'in abba si aviet in sos rios! ◊ cuss'àstragu no si sorbet ◊ si no mi pagas ti solvo che seu! ◊ su basolu si che sorbet si lu coghes tropu ◊ custa pira si sorbet in buca!
2.
cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta)
3.
mastru Preítia no si est sórvidu in suore! ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (Raga)◊ penso chi at tota sa rejone si atitendhe si solvet in piantu
Etimo
ltn.
solvere
Traduzioni
Francese
fondre,
dissoudre,
dévider
Inglese
to melt,
to wind into a ball
Spagnolo
deshacer,
derretir,
devanar,
ovillar
Italiano
sciògliere,
disciògliere,
dilüire,
liquefare,
dipanare
Tedesco
schmelzen,
auflösen,
verflüssigen,
abhaspeln.