Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abballinàre , vrb Definitzione fàere a ballinas, a birillas Sinònimos e contràrios abbotzichedhare, aculingionai, aggromerare, allomborae, arranedhare, arrombulonai Frases s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule (de) Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen.

abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definitzione fàere a ballotas, a bocighedhas Sinònimos e contràrios abballinare, ammalfudhare, ammoroculare, ammorotzulare, ammurudhare, apadhotulare, arranedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des boules Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel ballen.

aggradheràre , vrb Definitzione fàere a gràdhera, a bocitedhas Sinònimos e contràrios abballinare Frases est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule, bouler Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen, mögen.

aggromeradúra , nf Definitzione su aggromerare su filu Sinònimos e contràrios allorumadura, tróbida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pelotonnement Ingresu winding into a ball Ispagnolu ovillado, devanado Italianu aggomitolatura, dipanatura Tedescu Knäuelaufwicklung, Abwickelung.

ammufullonài , vrb Sinònimos e contràrios ammumullonai, ammurigonai, imbogiare, trabojare Tradutziones Frantzesu floconner Ingresu to wind into a ball Ispagnolu ovillar Italianu abbatuffolare Tedescu zusammenballen.

arrumbuladòri , nm Definitzione cosa tundha, chi orrúmbulat, chi andhat a cadhinadura, mescamente una genia de giogu Sinònimos e contràrios boce Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ballon Ingresu ball Ispagnolu balón, pelota Italianu pallóne Tedescu Ball.

arrumbulòni , nm: rumbulloni Definitzione cosa imbodhigada tundha, cosa fata a lómboru Sinònimos e contràrios gromeredhu, grómeru, lómberu, lombiscedhu, lórimu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pelote Ingresu ball (of thread) Ispagnolu ovillo Italianu gomìtolo Tedescu Knäuel.

bòce , nf: bòcia, botza, bròcia Definitzione genia de cosa tundha, buida, isférica, de pedhe o gomma surbada, prus che àteru po giogare a fúbbalu; a logos bòcia est sa pícula o ballina / min. botzedha (= fintzas birilla), bocita; bòcia arrungiosa = aràngiu arrungiosu (Maclura pomifera); bòcia de ispiàgia = làndiri o olia de mari (Posidonia oceanica) Sinònimos e contràrios arrumbuladori, ballone / ógiu Maneras de nàrrere csn: fàgheresi a una botza (nau de farra, terra o cosas aici) = abbotzichedhare, fai a ballotas; obèrriri bèni is bòcias = abbèrrere bene sos ogros; conca de botza = conchi bóidu, pessone chentza cabu; botz'e!… (+ nm. de cosa prus che àteru tundha) = debberone!, mannu, maduru meda Frases su pane coghindhe si ófiat fintzas a pàrrere una boce manna ◊ in cussu mundu minudu s'isprigàt coment'e in d-una bòcia de imbirdi ◊ a zogare a botza faghet bene pro si mòere ◊ semus andhendhe a giogare a bòcia ◊ sos màscios in sas bròcias no bi poniant solu nie ma fenta carchi pedra 2. cun d-unu sodhu comporaiamos deghe bòcias de téula, sas de bidru si ndhe bogaiant de sas ampullas de gazosa 3. botz'e figu, duas ti mascant! ◊ botz'e péssighe che simai ndh'apas bidu! ◊ narat botz'e fàula chi no ch'essit in cussa zanna!◊ cussa cosa est sidhada e totu a una bòcia Sambenados e Provèrbios smb: Boccia, Bozza Terminologia iscientìfica ggs Ètimu itl. boccia Tradutziones Frantzesu ballon Ingresu ball Ispagnolu pelota Italianu pallóne Tedescu Ball, Fußball.

cocoròne, cocoròni , nm Definitzione cosa a còcoro, css. cosa tundha, allomborada, lea de terra; essidura o ufradura de pistadura in sa carre; genia de petonadura de is pilos de sa fémina a bisura de tedile / c. de ní, de casu friscu, de cera = botza de nie, de casu, de chera Sinònimos e contràrios burone, gurone / bàldile, léura / cocoroi 1, tzulumbone / ciónciu, cucajone, cucale, cuchedha, mogno, picioce Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boule Ingresu any round body, ball globe Ispagnolu bola Italianu còrpo rotóndo, palla, glòbo Tedescu Ball, Kugel.

grómeru , nm: gróminu, grómuru, grórumu Definitzione lómboru de cosa, mescamente filu imbodhigau, ma fintzes nodu / rúghere che grómeru = a unu muntone? Sinònimos e contràrios arrumbuloni, giómeru, giomo, lómberu, lombiscedhu, lórimu / cdh. grummótzulu Frases zuchet duos bete gròmeros de filonzu 2. intendhendhe gai, a tziu Bachis si li at postu unu grómeru in bula Ètimu ltn. *glomulus Tradutziones Frantzesu pelote Ingresu ball (of thread) Ispagnolu ovillo Italianu gomìtolo Tedescu Knäuel.

ilboligàre , vrb: ilvoligare, irbodhiare, irbolicare, irboligare, irvolicare, isbodhiare, isboligare, isvodhiare, isvoligare, ivoligare, sbodhiai Definitzione apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau Sinònimos e contràrios illorigare, ispirigare, istèrrere, istròbere, istrobillai, spodhai / acoidai, ispontziai | ctr. allomborae, imbodhiai / istentare Frases at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua 2. aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore 3. si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!… Tradutziones Frantzesu dérouler, démêler, déployer, se dépêcher Ingresu to unwind, to roll into a ball, to lay, to hurry up Ispagnolu devanar, extender, darse prisa Italianu svòlgere, dipanare, distèndere, spicciarsi Tedescu abwickeln, ausbreiten, sich beeilen.

lómberu , nm: lómboru, lómburu, lómeru, lómuru, lúmburu Definitzione filu po tessíngiu imbodhigau a bisura de bòcia / lómberu de abis = puzone de abe, candho si faghet a unu túturu paret unu lorumedhu; min. lomberischedhu Sinònimos e contràrios arrumbuloni, giomo, gromeredhu, grómeru*, lombiscedhu, lórimu Frases bi at magasinos de lòmberos e tessinzu ◊ su moentedhu si at papau sa funi: lobai sa prova, duus lumburonis de trama!…◊ si pigat su filóngiu de duus lómburus po fari su trotoedhu ◊ chini nd’at pigau su lúmburu de cotoni asulatzu? Tradutziones Frantzesu pelote Ingresu ball (of thread) Ispagnolu ovillo Italianu gomìtolo Tedescu Knäuel.

rumbullòni, rumbulòni , nm: arrumbuloni* Definitzione cosa imbodhigada tundha, cosa fata a lómboru Sinònimos e contràrios gromeredhu, grómeru, lómberu, lombiscedhu, lórimu Maneras de nàrrere csn: fai, faisí a r. = a ballina, a lórumu; r. de bremis, de abis = murútulu, muntone de bermes, de sorde, de abe Frases is abis foras de su casidhu si funt fatas a rumbulloni Tradutziones Frantzesu balle, masse arrondie Ingresu ball, roundish mass Ispagnolu bola Italianu palla, ammasso rotondeggiante Tedescu kugelförmiger Haufen.

sciampíta , nf, nm: sciampitu Definitzione su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca Sinònimos e contràrios ciapita, tzopita / ballu Frases a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entrechat, pas de danse sarde Ingresu sardinian ball step Ispagnolu paso del baile sardo Italianu scambiétto Tedescu Kreuzsprung, Entrechat.

sòlbere , vrb: sòlvere, sòrbere, sòrvere, sòvere Definitzione fàere o torrare cosa tostada a brodu, lícuida, a fortza de fogu, còere meda fintzes a s'isfàere: si narat fintzes de elementu o sustàntzia apedrada o cagiada chi si ammesturat cun abba o àteru deasi a tales d'essire, impare, unu matessi lícuidu; in cobertantza si narat de àteru de dificurtosu; nau de filu fatu a madassa, istirare pigandho su càbudu po dh'imbodhigare a lómburu o in cannedhos prontu a dh'impreare / pps. sólbiu, soltu, sórvidu, sortu / si sorbet in buca (nau de cosa de papare) = s'isfait sentza dhu matziai Sinònimos e contràrios iscagiae, issortighinare, sciolli, solivrinare, solobrare | ctr. apedrare, cagiare Frases sòrbere su nie, su sale, su túcaru, s'ozu porchinu, su frommentarzu ◊ su suore chi amus lassadu in logu anzenu inoghe aiat fatu sòlvere sos granitos puru! ◊ solve su nie pro ch'in abba si aviet in sos rios! ◊ cuss'àstragu no si sorbet ◊ si no mi pagas ti solvo che seu! ◊ su basolu si che sorbet si lu coghes tropu ◊ custa pira si sorbet in buca! 2. cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta) 3. mastru Preítia no si est sórvidu in suore! ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (Raga)◊ penso chi at tota sa rejone si atitendhe si solvet in piantu Ètimu ltn. solvere Tradutziones Frantzesu fondre, dissoudre, dévider Ingresu to melt, to wind into a ball Ispagnolu deshacer, derretir, devanar, ovillar Italianu sciògliere, disciògliere, dilüire, liquefare, dipanare Tedescu schmelzen, auflösen, verflüssigen, abhaspeln.

«« Torra a chircare