abbruncàda , nf Definizione
atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
irmurrada,
irruncada,
sbruncada
/
avertimentu
/
atumbada
3.
dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
claque,
heurt
Inglese
slap in the face,
bump
Spagnolo
tortazo,
morrada,
choque
Italiano
mostaccióne,
urto
Tedesco
Hieb auf die Schnauze,
Aufprall.
afrontài , vrb: afrontare,
afrontari Definizione
nàrrere cosa, coment'e a briga o a murrúngiu (e fintzes ibregungire), parare fronte a ccn.; acapiare o pònnere un'animale a cara o a conca a calecuna cosa, acapiau a s'afronta o àteru; èssere a muru o a làcana in mesu, foedhandho de propiedades o de meres; prnl. tènnere bregúngia, birgonzare / èssere afrontau che becu = oféndhiu meda
Sinonimi e contrari
afachilare,
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
refaciai,
rumbicare
/
prèndhere
/
allacanai 1,
stremenai
2.
a Cristus dh'ant afrontau a una colunna po dh'aciotai ◊ agatais su burricu afrontau: ifrontaedhu e batiennedhu!
Traduzioni
Francese
affronter
Inglese
to face
Spagnolo
afrontar
Italiano
affrontare
Tedesco
entgegentreten.
agiostràre , vrb: azostrare Definizione
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Sinonimi e contrari
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frasi
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Etimo
itl.
aggiostrare
Traduzioni
Francese
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
Inglese
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Spagnolo
molestar
Italiano
infastidire,
tormentare
Tedesco
belästigen.
cabbéssu , nm Definizione
cropu forte giau cun sa manu a cara
Sinonimi e contrari
bofetada,
bussinada,
ciafarada,
irbirroncu,
iscabbessu,
iscantargiara,
iscantulada,
istuturrone,
scambussara,
sporsugada
Frasi
ti dongu un'isciarrocada de cabbessus! ◊ dhi at donau unu cabbessu de fai a tremi!
Traduzioni
Francese
gifle
Inglese
slap in the face
Spagnolo
bofetón
Italiano
ceffóne
Tedesco
Ohrfeige.
càra , nf: care Definizione
sa parte de sa carena chi méngius distinghet sa bisura de unu cristianu, sa parte de ananti de sa conca, ue dhue funt is ogos, su nasu, sa buca (a/c. si narat sèmpere cun arrespetu: foedhandho male s'impreat fatza, face); parte, bandha a ue si abbàidat o si andhat; su chi si paret castiandho in cara, sa bisura / min. carutza, caredha
Sinonimi e contrari
face
/
bandha
/
bisura,
làbbia
Modi di dire
csn:
pessone de duas caras = fartzu; fàghere su bellu in c. = manera de fàghere a traitoria, fartza; a c. posta, a c. arta = chentza birgonza, chentza istare a su duiddui; c. de mascatzu = feu che cane; faedhare, fàghere in c. = nàrrere, fàghere una cosa in dainanti de sa pessone interessada, a caras presentes; pònneresi sa c. chi… = nàrriri a faci manna ca…; in c. de zente = (fuedhai, fai cosa) ananti de ccn., a s'ocredha, prus che àteru ananti de chini no est de sa famíglia; èssere, istare a c. apare = unu ananti de s'àteru, faci apari, a cara a cara, abarrai cara cara; bocare c., pònneresi sa c. = pònneresi su botu, bogai faci, fuedhai sentza de tènniri brigúngia, fai bella figura; c. acotilada = regota a sole, inniedhigada; èssere in c. bona, mala = zúghere cara de pessone sana, malàida; dare c. a unu, a una cosa, a unu logu = fai cara, castiai, donai atentzioni, dare tentu; betare una cosa in c. a unu = rumbicare, refatzare una cosa a unu; parare c. a unu = fàghere bonu a cara, mustrare de lu chèrrere, fai faci bona; fàghere c. mala a unu = mustràresi arrennegadu; fàghere sa c. ruja = sentire birgonza, faisí arrúbiu in faci pro sa bregúngia; fàgheresi in c. trista = intristaisí; torrare in c. = (nadu de unu a c. séria, pessamentosu, iscrétidu) torrare allegru, in cara allegra; zúghere sa c. in terra = abarrai, èssiri a faci bàscia pro sa bregúngia; segare sa cara a unu = iscontrariai, certai, isbruncai; dare coro e c. = èssiri acomenti mi bis, sintzillu; andhare, essire c. a… = andai faci a…; fàghere c. a…, faghindhe cara a… = (nau de logu) èssiri postu coment'e castiendi faci a…, a is partis de…; c. de tísigu = chi est a ogros lúghidos, cun sa cara che sa tela, nasu e laras biaitos; c. de pitzinnu = bisura de pipiu; zúghere sa c. de sa frebba = de unu chi portat callentura; cara de monza = una calidadi de fasolu
Frasi
zughet sa cara bella, bianca e ruja, neada, longa, tundha, regota a sole ◊ comente mi at bidu si che at ziradu sa cara ◊ si bi lu naras puru, no li faghet sa cara ruja: de birgonza no ndhe sentit! ◊ ita cara apu a bogai! ◊ bidenne totu cudhas caredhas pirmatas no si est postu a rídere ◊ bella cara tenis, oi…: ita t'intendis, mali? ◊ ite est nandhe cussu cara de macu?
2.
faghes su bellu in cara e mi trapassas insara su coro e pustis ti cuas ◊ no iscurtes sos vantos de cussos chi ti faghent su bellu in cara! (G.Ruju)◊ lis faghiat su bellu in cara interis chi fit aisetendhe su mamentu de los bochire
3.
a cussa brulla de carrasecare, tzertas féminas fachent fintas de si carragliare sos ocros, ma àteras a cara posta osservant chin dontzi ocru cantu a su puntzu! ◊ nàrali a cara arta chi ti niat sa veridade! ◊ candu apu a èssi ananti de su Signori, ita cara Dhi apu a bogai?
4.
sa zente no si frimmat pro dare cara a sos dilgrasciados ◊ bi cheret dadu cara, a s'ortu, no bi intret bestiàmine ◊ a sa tia malàida li daet cara sa neta ◊ li so passadu acurtzu e no mi at dadu mancu cara! (G.Ruju)◊ cara no ti ndi fatzu po no donai a biri!
5.
mi est betendhe in cara chi in bidha bi at delincuentes ◊ cantas féminas at chircadu no li ant paradu cara bona ◊ fàcheli cudha matessi bona cara chi as fatu a mimme! ◊ si andas a domu sua, no timas chi ti nci boghit cun sa cara mala! ◊ no li betant in cara malefatas, ma galanias e bantos ◊ bi at tzente chi si ponet sa cara chi su sardu no est una limba!
6.
no nares fàulas in care de nannai! ◊ canno l'imbeniat, su tzilleraju li petiat su bufu in cara de tzente ◊ in cara de zente no fetas machines ca ti leant a befe!
7.
apo sa cara in terra pro s'istraviada de fizu meu (G.Ruju)◊ candho babbu est imbreagu ndhe apo sa cara in terra ◊ ndhe zughiat sa cara in terra de sas birgonzas chi fit faghindhe sa muzere ◊ no l'apo pagadu su dépidu e candho lu bido ndhe apo sa cara in terra
8.
no mi seghes sa cara, o traitora, si ti naro chi sa mia peniténtzia già t'interessat pro cumbeniéntzia!
9.
su rizoledhu curret a cara a mare ◊ ch'est andhadu cara a bidha ◊ su cunzadu ch'est faghindhe cara a campu ◊ Perdu, pigannosidhu a una cara, at cumenciau a dhu brigare
Cognomi e Proverbi
smb:
Cara
/
prb:
su faedhare in cara no perdet amistade ◊ s'ómine bonu faedhat in cara ◊ menzus cara ruja chi no coro niedhu
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
cara
Traduzioni
Francese
figure,
visage
Inglese
face
Spagnolo
cara,
rostro
Italiano
fàccia,
viso,
vólto
Tedesco
Gesicht.
carútza , nf Definizione
min. de cara, cara pitichedha, de criadura / min. carutzedha
Sinonimi e contrari
carighedha
Frasi
est gai belledha, cun cussa carutzedha totu abba e sabone!…◊ disizendhe sas carutzas de fizos mios m'ingaleno
Traduzioni
Francese
joli minois,
frimousse
Inglese
pretty face
Spagnolo
cara de niño
Italiano
visino
Tedesco
kleines Gesicht.
ciafaràda, ciafaràdu , nf, nm Definizione
cropu de manu giau a trempas
Sinonimi e contrari
bussinada,
cabbessu,
ciafarotu,
ciafu,
irbatulada,
irbirroncu,
iscantargiara,
iscaputzone,
istuturada,
istuturrone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle
Inglese
slap in the face
Spagnolo
bofetón
Italiano
ceffóne
Tedesco
Ohrfeige.
fàce , nf: fache,
fachi,
faci,
fàcia,
fatza,
fatze Definizione
sa parte de ananti de sa conca, inue dhue funt is ogos, su nasu, sa buca: fatza, fatze dhu narant mescamente a disprétziu (f. de tontu) e in su sensu de atza; sa parte chi ammostat una cosa, sa parte de ananti (domo, àteru); fintzes costera, una de is duas bandhas de unu monte / in sa faci distingueus: su fronti, is origas, is memórias, is ogus cun is prabaristas e is cillus, is trempas, is massidhas, su nasu, sa buca, sa barba; genias de face: faci prupuda, lègia, filada, pigotosa; sa fatzioni de sa faci = sa bisura, sa cara pro comente si paret; cunforma a su cumportamentu: faci de sola / min. facixedha, nadu mescamente in su sensu de fatza manna, de sola, chi no sentit birgonza peruna a nàrrere o a fàghere segundhu cosas
Sinonimi e contrari
cara
/
bisura
/
àcia
Modi di dire
csn:
pannu de faci = abbammanu; su fàci'a sobi = solianu, logu chi abbàidat a mesudie; fai faci a una cosa = afrontare; segai sa faci a unu = nàrrere sa cosa a unu faghíndhelu essire in birgonza, chentza lu rispetare; sa faci de su pei = s'ala de dainanti de su pè; avb.: a faci in susu = a bentre in susu; prep. fache a…, face a…, fàcias a… = cara a…, abbia de…, a sa parte de…, a oras de…; a faci manna, stantia, de sola = chentza sentire birgonza nudha; fai facis lègias = fàghere inzestros istrochindhe cun sa cara; ghetai una cosa in faci a unu = argumentare una cosa a unu, narrerebbila in cara coment'e a briga, refatzèndhelu; fai sa faci in coloris = fàghere sa cara ruja; èssiri a faci = istare o èssere in dainanti, afaca, fatzavatza; abarrai, aturai in faci a unu = rispòndhere a unu chentza birgonza o duritu, faedhare a conca arta, parare fronte; mostrai o bogai sa faci = bogare sa cara, difèndheresi, dàresi sas resones, faedhare chentza tènnere birgonza; tènniri o portai faci = zúghere atza, faedhare, pedire, fàghere chentza birgonza, a fatza manna; pònniri cuadhu in faci a ccn. = èssere menzus, prus forte, bíncherelu in capatzidades; tènnere face de… = tènniri su prontu, s'atrivimentu, su coràgiu de…; abarrai o èssiri faci apari = paris patos, chentza dèpere nudha s'unu a s'àteru; interivace (avb. fàere o èssere i.) = faci apari, in cara, castiendisí in faci de acanta; bogai a faci de proa, fàere fatze proa = pònnere duos apare pro iscumbatare sa beridade, chie tenet resone; bogare in fatze de pare = pònniri s'unu faci a s'àteru, fai fuedhai in faci, ananti, po istabbiliri comenti funt is cosas; giúghere duas fàcias = èssiri falsus, fingius
Frasi
giuchet sa face orrúbia ◊ bogandi un'atru de pannu 'e faci límpiu! ◊ chistionat a boxi bàscia e sentza de isprapedhai is ogus o fai facis malas ◊ sas fatzes de sa zente sunt tristas
2.
no at zutu sa fatza de mi pedire nudha ◊ ite fatza chi zughet, mancari comare, a si che abbarrare a chida intrea in domo anzena! ◊ furat e si lu narat puru, a fatza manna! ◊ gei no dhi ammancat faci! ◊ carchi pisedhu si tinghet in cara e si faghet sa fatza che frailarzu ◊ no dhue passo pro no dhi bíere sa fatze ◊ fatze de prepotente! ◊ non tenes mancu abba in broca e tenes sa face de mantènnede cane!
3.
at pigau s'iscova acinnendusidha a faci lègia a is piciochedhus maus ◊ a giúghere duas fàcias cantu est feu: est a afaltzare su mundhu e a Deu! (Pazzola)◊ drommit a fachi in susu ◊ a s'impiegau ajaja dhi fiat abarrada in faci a chighirista fata ◊ Antioga isciat aturai in faci a su pobidhu candu issu ndi essiat cun maneras murvonatzas ◊ custu gatu no si fuit candu bit cani: dhi abarrat in faci! ◊ s'incràs iat a èssiri arribbau e issu no isciat comenti dh'iat a èssiri fatu faci ◊ babbu si dhu ghetada in faci, a sa connada, ca no enta castiau sa mulleri ◊ is pastoris a is bandius dhis iant postu cuadhus in faci e dhus iant fatus fuiri
4.
s'aera annuzada in d-una fache mala ◊ su pani est essiu bellu a faci e a fundu
5.
faci a mari parit iscampiendi ◊ issu pastórigat fache a Funtana Orruos ◊ caminàt fàcias acantu fut issu ◊ su chelu fuit preníndhesi de nues niedhas e fache a sas tres de sero pariat iscurigau ◊ sos oros de s'irriu cherent ispatzaos fache a intro dónnia annu
Cognomi e Proverbi
prb:
chini tenit faci campat ◊ una manu chin s'atra, s'isciàcuat sa face
Terminologia scientifica
crn
Etimo
ltn.
facies
Traduzioni
Francese
visage
Inglese
face
Spagnolo
cara,
rostro (m)
Italiano
fàccia,
vólto
Tedesco
Gesicht.
ifachilàre , vrb: ifachilliare Definizione
betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn.
Sinonimi e contrari
abbirgonzire,
afachilare,
refaciai
Frasi
su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher,
jeter à la figure
Inglese
to fling in s.o's face (stg)
Spagnolo
reprochar
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
iscaressíre , vrb: iscaretzire Definizione
agiummai coment'e a si ndhe bogare sa caratza, ammostare sa cara, bogai faci, foedhare a cara arta chentza bregúngia, cun atza; fintzes giare amparu a partzialidades
Sinonimi e contrari
abbogare
/
racumandai
Frasi
a unu de Tàtari mi so iscaretzidu e l'apo fatu a zigota: bi las apo cantadas bàtoro istrofas!…
2.
ma chie ti at iscaressidu?, su píscamu?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affronter,
braver
Inglese
to face people boldly
Spagnolo
encarar,
afrontar
Italiano
farsi avanti,
affrontare le persóne con coràggio
Tedesco
vortreten,
entgegentreten.
istrócu , nm: stróciu Definizione
ingestu chi si faet o cosa chi si narat, cambiandho sa boghe e trochendho is murros, po istròchere, pàrrere un'àteru, po befa; calesiògiat cosa chi si faet o chi si narat befandho e faendho erríere
Sinonimi e contrari
istorcone,
istróchidu,
strocidura,
strocimentu,
trastocu
2.
sa limba si faghet literadura: condaghes, cartas de logu, gosos, iscravamentos, berbos, contados, cumédias, istivinzos, istrocos, istrobedhalimbas, càntigos de amore, de bartzolu, de trabàgliu e gai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grimace,
contrefaction
Inglese
counterfeit,
face
Spagnolo
mueca
Italiano
smòrfia,
contraffazióne
Tedesco
Grimasse,
Nachäffung.
mofàda , nf: mufada Definizione
cropu giau cun sa manu a trempas / papai a mufadas = coment'e a bufadura, a s'airada, cun allurpidura, a meda
Sinonimi e contrari
bussinada,
ciafu,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturada,
smantulada,
sporsugada
2.
dh'at puntu un'espi a sa língua comenti fiat papendi unu troni de àxina a mufadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle,
tarte
Inglese
slap in the face
Spagnolo
bofetada
Italiano
sbèrla,
ceffóne
Tedesco
Ohrfeige,
Maulschelle.
pabarúncula , nf: paburúncula Definizione
fruschedha pitica, essidura; genia de cosa bianca, grassu, chi si arregollet in is gràndhulas de sa pedhe; fintzes orrughedhu de calecuna cosa segada, farinedhu
Sinonimi e contrari
brúgula,
buizola
/
cífrinu,
fanialla,
palfaruza
Frasi
li at essidu una pabarúncula in buca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pustule,
bouton d'acné
Inglese
small red pimple in the face
Spagnolo
pústula,
grano
Italiano
pustolétta
Tedesco
Pickel.
refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare,
refatzare,
rifatzare,
rinfaciai,
rinfaciare Definizione
nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas
Sinonimi e contrari
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhai,
sfacidhiri
Frasi
zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas
Traduzioni
Francese
reprocher,
jeter à la figure (fam.)
Inglese
to throwin s.o.'s face (sthg.)
Spagnolo
reprochar,
echar en cara
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
rumbicàre , vrb Definizione
arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu
Sinonimi e contrari
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare
Frasi
s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit
Etimo
itl.
rimbeccare
Traduzioni
Francese
jeter à la figure (fam.)
Inglese
to fling in s.o. face
Spagnolo
reprochar,
echar en cara
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
sfacidhài , vrb: isfatzidhare* Definizione
ghetai in faci, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment'e brigandhodhu
Sinonimi e contrari
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher
Inglese
to fling in s.o.'s face
Spagnolo
reprochar
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
vavàtza , nf Definizione
sa bandha de aintru de is còscias
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
partie intérieure de la cuisse
Inglese
inside face of the thigh
Spagnolo
entrepierna
Italiano
fàccia interna della còscia
Tedesco
Innenseite des Oberschenkels.