mischinzàre , vrb Definizione
èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de…
Sinonimi e contrari
arrunzinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avoir de la pénurie
Inglese
to be in shortage
Spagnolo
vivir en la estrechez
Italiano
avére penùria
Tedesco
mangeln,
in beschränkten Verhältnissen leben,
abgebrannt sein.
mofàda , nf: mufada Definizione
cropu giau cun sa manu a trempas / papai a mufadas = coment'e a bufadura, a s'airada, cun allurpidura, a meda
Sinonimi e contrari
bussinada,
ciafu,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturada,
smantulada,
sporsugada
2.
dh'at puntu un'espi a sa língua comenti fiat papendi unu troni de àxina a mufadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gifle,
tarte
Inglese
slap in the face
Spagnolo
bofetada
Italiano
sbèrla,
ceffóne
Tedesco
Ohrfeige,
Maulschelle.
noantàmas , cng: nointamas,
nointames,
nointàmene,
nontamus,
notammis Definizione
(cng. cuncessiva) genia de foedhu chi giaet un'idea de cosa contrària: cun totu cussu…, no solu de…, no solu no…; po giare prus fortza a su chi si narat, s'impreat coment'e po repitire unu foedhu / noantamas de... antzis = no de..., no solu… antzis, fintzas
Sinonimi e contrari
tamen*,
mancumale,
prusaprestu
/
cdh. nointamu
Frasi
nointamas sas cosas sunt andhadas a su revessu (G.Ruju)◊ si est cugudhadu in cara che batia frisca, nointamas l'ant connotu ◊ no apo mai crétidu in cussos contos, nointamas in su pessamentu mi prammizaia totu sas naravellas intesas dai sos mannos
2.
nointamas at faedhadu male de me, ma de tota s'eréntzia ◊ nointames de sere a cadhu a sa nuda, no rezo mancu in sedha! ◊ nointamen de mi frimmare, devia andhare piús lestru ◊ notammis a no torrare a nàrrere nudha, ma fut issu etotu a andhare in agiudu a chie ndhe teniat bisóngiu
3.
no solis ant bidu sa pupa de s'ómine, ma l'ant finas connotu, nointamas!
Traduzioni
Francese
cependant,
malgré,
néanmoins
Inglese
in spite of,
however
Spagnolo
sin embargo,
a pesar de
Italiano
tuttavìa,
nonostante,
nondiméno
Tedesco
auch wenn,
obwohl,
trotzdem.
pabarúncula , nf: paburúncula Definizione
fruschedha pitica, essidura; genia de cosa bianca, grassu, chi si arregollet in is gràndhulas de sa pedhe; fintzes orrughedhu de calecuna cosa segada, farinedhu
Sinonimi e contrari
brúgula,
buizola
/
cífrinu,
fanialla,
palfaruza
Frasi
li at essidu una pabarúncula in buca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pustule,
bouton d'acné
Inglese
small red pimple in the face
Spagnolo
pústula,
grano
Italiano
pustolétta
Tedesco
Pickel.
paltòlza , nf: pantògia,
pantolza,
pantòrgia,
pantorza,
partògia,
partòglia,
partonza,
partòrgia,
partorja,
partorza,
partoxa,
partroxa,
patroxa,
prantòrgia,
prantoxa,
prentoxa Definizione
fémina in partu, o chi at tentu pipiu a friscu, de pagu, pesandho de parturàgiu
Sinonimi e contrari
paltolzana,
pana,
partera
Frasi
a sa pantòrgia in su partu dh'agiudaiant is féminas de su bighinau, is parentes ◊ sa partòglia est galu istéssita in su letu ◊ sa partorza s'est illierada
2.
sa chi dhu at ispitzuau depit èssi un'arxa prentoxa! ◊ candu dhi ant donau sa pipia de tzapu at cumentzau a si assebiai: cussa fut arxa prentoxa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
parturiente,
accouchée
Inglese
woman in labour,
puerpera
Spagnolo
parturienta,
puérpera
Italiano
partoriènte,
püèrpera
Tedesco
Gebärende,
Wöchnerin.
paraletàre , vrb: parletai,
prallatai,
preletare Definizione
istare a paraleta, a chistionu meda, deasi fintzes chentza importu
Sinonimi e contrari
argiolae,
arrallai,
badaciare,
badulare,
ciaramedhare,
friganzare,
ispralletare,
prillissai
Frasi
e ita chi dhu intendis prallatendu, a fillu tuu: fuedhat in dónnia linguatzu! ◊ za ti piaghet a istare paraletendhe!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bavarder
Inglese
to talk in a low voice
Spagnolo
charlar
Italiano
parlottare,
ciarlare
Tedesco
schwatzen.
recrusàre , vrb Definizione
pònnere in recusione, in presone o àteru logu deasi, in logu serrau de no pòdere essire
Sinonimi e contrari
acorrae 1
| ctr.
bocare,
iscapae
2.
mi che creio recrusada in carchi ospítziu
Traduzioni
Francese
enfermer
Inglese
to shut in
Spagnolo
encerrar
Italiano
rinchiùdere
Tedesco
einschließen.
rumbicàre , vrb Definizione
arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu
Sinonimi e contrari
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare
Frasi
s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit
Etimo
itl.
rimbeccare
Traduzioni
Francese
jeter à la figure (fam.)
Inglese
to fling in s.o. face
Spagnolo
reprochar,
echar en cara
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
sciurmài , vrb Definizione
pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aller en groupe
Inglese
to go in a crowd
Spagnolo
ir en grupo
Italiano
stormeggiare
Tedesco
sich zusammenscharen.
secúndhe , prep: segundhu,
segundis,
sicundhe,
sicundhu,
sicunne,
sicunnu,
sincundhu Definizione
foedhu chi (a solu o cun sa prep. a) acumpàngiat unu númene o pronúmene po giare s'idea chi calecuna cosa est cunforma, adata, adatada a cussu: si podet nàrrere fintzes a solu po giare un'idea de diferente possibbilidade
Sinonimi e contrari
cuforma
Modi di dire
csn:
sicundhe mene, tene, isse = a pàrriri miu, tuu, suu; a sicundhe de… = segundhu su…; in sicundhe + nm. pl. chi inditat logu = in tzertos (nm.)… dhoi at (nm.) aundi…
Frasi
secundhe issu no si ndhe acatat un'àtera gai bella ◊ sicunnu ite faches fuitinne! ◊ segundhu tue mi pagas cun cosas de nudha!…◊ su telarzu faghet sonu divressu segunnu su chi tesset ◊ a sincundhu s'istampu su bobborrotzi ◊ a segundu de su daori si pigat sa mexina ◊ si bendit sa cosa a segundu de su tempus ◊ a segundis, est cosa de arriri o de timiri ◊ Cristos est torradu a biu segundhu sas Iscrituras ◊ sicundhu tene est gai
2.
podet andhare bene comente podet andhare male: segundhu! ◊ in sicundhe cussorjas andhat peri su focu ◊ gopai andàt a domu insoru po dhis aderetzai is pilus, dónnia tres cidas o una borta su mesi, segundu (B.Lobina)
Cognomi e Proverbi
prb:
segundhu su pastore sas belveghes
Etimo
ltn.
secundum
Traduzioni
Francese
selon
Inglese
in accordance with,
according to
Spagnolo
según
Italiano
secóndo
Tedesco
nach,
gemäß.
segalatràngas , nm Definizione
chie istat sèmpere segandho sa passiéntzia, giaendho ifadu, istrobbu
Sinonimi e contrari
aconciabbraghetas,
arremiculu
Frasi
custas segalatrangas si che sunt andhadas e pagu bi at mancadu chi no mi ndhe apant bogadu sos ojos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
casse-pieds
Inglese
pain in the neck
Spagnolo
pelma
Italiano
rompiscàtole
Tedesco
Nervensäge.
sfacidhài , vrb: isfatzidhare* Definizione
ghetai in faci, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment'e brigandhodhu
Sinonimi e contrari
acarai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare,
sfacidhiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher
Inglese
to fling in s.o.'s face
Spagnolo
reprochar
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
sfundài , vrb: ifundhare* Definizione
istacare, bogare o abbasciare su fundhu, fintzes a segadura
Sinonimi e contrari
sciundai
Traduzioni
Francese
défoncer
Inglese
to smash in
Spagnolo
desfondar
Italiano
sfondare
Tedesco
durchschlagen,
den Boden ausschlagen.
sfundorài , vrb Definizione
pèrdere su fundhu, is fundhos; fintzes bogare de pare, irfundhare
Sinonimi e contrari
sciundai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se défoncer
Inglese
to be smashed in
Spagnolo
desfondar
Italiano
sfondarsi
Tedesco
den Boden verlieren.
spadatzài 1 , vrb: ispagatzai,
spagatzai,
spedatzai Definizione
fàere a orrugos sa carena, segare orrobba a orrugos, a pedatzos, fintzes perdimentare o ispèrdere sa cosa, ispèndhere male, in cosighedhas de pagu contu
Sinonimi e contrari
atzimare chimentare,
immelmare,
iscualtare,
ispetatzare,
loriai,
steressai
/
isbaire,
ispeldisciare,
ispèldere,
istravuciare,
sparafiai
Frasi
inchi dha spagatzit su buginu, dha spagatzit! ◊ apu a biri sa vengàntzia de si spagatzai a totus ◊ no eis a crei ca divideus sa propriedadi po si dha spagatzai bosàteras, no?!◊ bolit andai isceti a si spagatzai su dinai me is ristorantis!
Traduzioni
Francese
dévorer,
mettre en pièces,
démembrer
Inglese
to dismember,
to tear in pieces
Spagnolo
devorar,
despedazar
Italiano
sbranare,
smembrare
Tedesco
zerfleischen,
zergliedern.
subbacuài , vrb Definizione
piscare asuta de s'abba
Traduzioni
Francese
pêche sous-marine
Inglese
to go in for underwater fishing
Spagnolo
hacer pesca submarina
Italiano
fare pésca subàcquea
Tedesco
Unterwasserjagd treiben.
tzacàre , vrb Definizione
istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione
Sinonimi e contrari
fichire,
imberzire,
infruncuai,
insertai,
intupire,
istichire,
pònnere
| ctr.
bocare,
leai
/
essire
Modi di dire
csn:
tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai
Frasi
che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu!
2.
su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?!
3.
- Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
introduire,
se faufiler,
se fourrer,
s'entremettre
Inglese
to drive in,
to slip in,
to meddle
Spagnolo
meter,
entremeterse
Italiano
introdurre,
inserire,
ficcare,
intrufolarsi,
introméttersi
Tedesco
stecken,
sich einmischen.