géneru , nm: génneru,
génniru,
génnuru,
génuru,
ghéneru,
ghénneru,
zénneru Definizione
fidantzau o pobidhu de sa fígia
Sinonimi e contrari
bénneru
/
ttrs. gènnaru
Frasi
fiant issu, sa mulleri, sa filla, su génniru e is amigus ◊ gei dhu tenis istimau a génneru tuu: ndi at a tenni, de prexu, filla tua chi t'intendit!…◊ po su prexeri fatu e sa promissa sua dhu fait a génuru suu ◊ ghènneros meos funt totus abbillos
Terminologia scientifica
ptl
Etimo
ltn.
generu(m)
Traduzioni
Francese
gendre,
beau-fils
Inglese
son in law
Spagnolo
yerno
Italiano
gènero
Tedesco
Schwiegersohn.
gliagàdu , pps, agt: (gli-a-ga-du) gliagau
liagau Definizione
de gliagai; chi giughet calecuna liaga, chi est totu liagas
Sinonimi e contrari
malandradu
2.
Gesugristu fut totu gliagau e insangunau in su corpus
Traduzioni
Francese
couvert de plaies,
ulcéreux
Inglese
covered in sores,
ulcerous
Spagnolo
llagado,
ulceroso
Italiano
piagato,
ulceróso
Tedesco
geschwürig,
ulzerös.
ifachilàre , vrb: ifachilliare Definizione
betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn.
Sinonimi e contrari
abbirgonzire,
afachilare,
refaciai
Frasi
su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher,
jeter à la figure
Inglese
to fling in s.o's face (stg)
Spagnolo
reprochar
Italiano
rinfacciare
Tedesco
vorhalten.
ifriscàre 1 , vrb: infrisciare Definizione
isserrare, serrare a friscu
Sinonimi e contrari
acràere,
afriscare,
creari,
imbarcionai,
increai,
serrai
Frasi
ifriscachelu intro chi no si ndhe torret a essire! ◊ sos bellos esémpios tuos mi los apo infrisciados in sa mente (Mura)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfermer
Inglese
to shut in
Spagnolo
encerrar
Italiano
rinchiùdere
Tedesco
einschließen.
imbaucàre , vrb Definizione
pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare
Sinonimi e contrari
abbovai,
arrebbusai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingregai,
istusciare,
mariotare,
piocai,
scafai,
trampai
Frasi
est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine
Etimo
spn.
embaucar
Traduzioni
Francese
embobiner
Inglese
to take in
Spagnolo
engañar
Italiano
infinocchiare
Tedesco
betrügen.
immandràre , vrb Definizione
portare o isserrare in sa mandra, in ccn. acorru, aintru
Sinonimi e contrari
acorrae 1,
ammandrare,
impascialare
| ctr.
bocare,
irmandrare
Frasi
sos pastores, si no immandraiat a pasculu innotu, nissune li naraiat nudha ◊ ti ant lassadu coment’e un'arveghe eremitana immandrada pro semper cun cresura de mare (F.Cocco)◊ tiu Zommaria che aiat immandradu unu catzedhu in cughina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfermer
Inglese
to shut in
Spagnolo
apriscar
Italiano
rinchiùdere
Tedesco
einschließen.
impaperotài , vrb: impapirotare Definizione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinonimi e contrari
imbodhiai
Traduzioni
Francese
entortiller
Inglese
to put in a paper bag
Spagnolo
enrollar
Italiano
incartocciare
Tedesco
in eine Tüte geben.
in , prep Definizione
prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili
Modi di dire
csn:
avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm.
Frasi
in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos
2.
candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro
3.
làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa!
Etimo
ltn.
in
Traduzioni
Francese
en,
dans,
à
Inglese
in,
at,
to
Spagnolo
en
Italiano
in
Tedesco
in.
inamoràdu , pps, agt, nm: innamoradu Definizione
de inamorare; chi o chie istimat meda a una, indiosau de ccn. o fintzes de calecuna cosa; s'ómine ammorandho chi at giau su foedhu de bòllere a una a pobidha / èssere i. fatu = inamoradu forte, meda
Sinonimi e contrari
ammoradore,
fidantzadu,
isposu
/
cdh. innamuratu
/
amorosu
2.
e deo fatu a issa innamoradu che perdia caltzones e sentidu
Traduzioni
Francese
amoureux
Inglese
fell in love
Spagnolo
enamorado
Italiano
innamorato
Tedesco
verliebt,
Verliebte.
inamorài , vrb: inamorare,
innamorai,
innamorare Definizione
pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
fastigiai,
imbelare,
indeosare,
ingeniai
| ctr.
disamorare
Frasi
est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare!
Traduzioni
Francese
tomber amoureux
Inglese
to fall in love
Spagnolo
enamorarse
Italiano
innamorarsi
Tedesco
sich verlieben.
inamoraméntu , nm Definizione
su s'inamorare
Sinonimi e contrari
indiosada,
indiosamentu
Traduzioni
Francese
action de tomber amoureux
Inglese
falling in love
Spagnolo
enamoramiento
Italiano
innamoraménto
Tedesco
Sichverlieben.
incalancàre , vrb Definizione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinonimi e contrari
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre quelque chose dans une fissure
Inglese
to slip in
Spagnolo
meter algo en un agujero,
encavarse
Italiano
métter qlcs. déntro una fessura
Tedesco
etw. in einen Spalt stecken.
incannugài, incannugàre, incannugràre, incannujàre , vrb: incronucare Definizione
pònnere in sa cannuga; arrennèscere a fàere una cosa; rfl. fuire, pentzandhosi cosa de tímere
Sinonimi e contrari
incarrebai,
intzodhai
2.
fiat de diora sentza de fai tzípulas e timiat de no nd'incannugai una
3.
candu apu biu ca mi castiàt cun idea mala, dèu, mischinu, mi dh'apu incannugada!…◊ candu at inténdiru aici si dh'at incannugara ca no dhi boremu fai su prexei
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
garnir la quenouille
Inglese
to put in the distaff
Spagnolo
enrocar
Italiano
inconocchiare
Tedesco
auf den Spinnrocken wickeln.
incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definizione
intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres
Sinonimi e contrari
incarnie
Frasi
sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas
3.
su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
s'incarner
Inglese
to grow in,
to thrust into the flesh
Spagnolo
encarnarse
Italiano
incarnire,
incarnare
Tedesco
ins Fleisch eindringen lassen.
inchesuràre , vrb: incresurae,
incresurai,
incresurare Definizione
serrare a cresura, fàere sa cresura; rfl. cuare in sa cresura
Sinonimi e contrari
cresurai,
impizare,
incujare 1
| ctr.
iscresurare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
clôturer,
entourer
Inglese
to fence in
Spagnolo
cercar
Italiano
recintare
Tedesco
einfrieden.
inchizolàre , vrb: incozolare,
incuzolare Definizione
cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
arreconai
Frasi
intro tou s'est incuzolada cudha ojada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher,
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke drängen.
incortàe, incortài , vrb: incortare Definizione
isserrare in sa corte, inghiriare, pònnere in mesu a ccn. po dhu cassare, acorrare a mandra
Sinonimi e contrari
acoronai,
acorrae 1,
assitiai,
inchirrinare,
incortigliai,
incortiri,
isserrare
/
incordonai
Frasi
mi agiudat a bínciri sa malaspétzia po èssiri sempri incortada in domu trabballendi (R.Spissu)◊ dimónia de menga tonta, gei s'incorteis po cosa! ◊ si dh'iat incortada in cussa domu de sa paxa, e chini dh'iat circau?!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfermer,
assiéger,
entourer
Inglese
to shut in,
to besiege,
to surround
Spagnolo
encerrar,
cercar
Italiano
rinchiudere,
assediare,
accerchiare
Tedesco
einschließen,
umdrängen.
inferchída , nf Definizione
su iferchire, su fichire calecuna cosa, acropare a punghidura / i. de arrustu cun s'ispidu = ischidonada
Sinonimi e contrari
fichimentu,
infrichimentu,
iferchidura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfoncement
Inglese
hammering in
Spagnolo
clavar,
hincar
Italiano
conficcaménto
Tedesco
Einschlagen.
ingastài , vrb Definizione
fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant)
Sinonimi e contrari
galtare,
ispèndhere
| ctr.
balanzare,
gadangiai
Frasi
nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!…
Cognomi e Proverbi
prb:
fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépenser
Inglese
to spend,
to put in a good word
Spagnolo
gastar
Italiano
spèndere
Tedesco
ausgeben.
inserrài, inserràre , vrb: isserrare Definizione
pònnere in logu serrau, aintru / i. de su corpus = fàghere istare chentza andhare de corpus, a carru arrésciu; i. ódius = muntènnere s'ódiu; i. trigu, loris = pònnere in magasinu
Sinonimi e contrari
acorrae 1,
incassidhare,
incirrai,
incortae,
incungiai
| ctr.
bocare
Frasi
isserrachelu in fora! ◊ isserrachelu intro! ◊ fatzu is paperis po m'inserrai in d-unu guventu ◊ sos operajos si che sunt isserrados in sa fàbbrica pro protesta ◊ ite ses, timindhe a ti che furare chi t'isserras?
2.
bi at cosas de manigare chi ammódhigant, àteras chi isserrant de su corpus
Traduzioni
Francese
enfermer
Inglese
to shut in
Spagnolo
encerrar
Italiano
rinchiùdere,
asserragliare
Tedesco
einsperren.