géneru , nm: génneru, génniru, génnuru, génuru, ghéneru, ghénneru, zénneru Definitzione fidantzau o pobidhu de sa fígia Sinònimos e contràrios bénneru / ttrs. gènnaru Frases fiant issu, sa mulleri, sa filla, su génniru e is amigus ◊ gei dhu tenis istimau a génneru tuu: ndi at a tenni, de prexu, filla tua chi t'intendit!…◊ po su prexeri fatu e sa promissa sua dhu fait a génuru suu ◊ ghènneros meos funt totus abbillos Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. generu(m) Tradutziones Frantzesu gendre, beau-fils Ingresu son in law Ispagnolu yerno Italianu gènero Tedescu Schwiegersohn.

gliagàdu , pps, agt: (gli-a-ga-du) gliagau liagau Definitzione de gliagai; chi giughet calecuna liaga, chi est totu liagas Sinònimos e contràrios malandradu 2. Gesugristu fut totu gliagau e insangunau in su corpus Tradutziones Frantzesu couvert de plaies, ulcéreux Ingresu covered in sores, ulcerous Ispagnolu llagado, ulceroso Italianu piagato, ulceróso Tedescu geschwürig, ulzerös.

ifachilàre , vrb: ifachilliare Definitzione betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn. Sinònimos e contràrios abbirgonzire, afachilare, refaciai Frases su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu reprocher, jeter à la figure Ingresu to fling in s.o's face (stg) Ispagnolu reprochar Italianu rinfacciare Tedescu vorhalten.

ifriscàre 1 , vrb: infrisciare Definitzione isserrare, serrare a friscu Sinònimos e contràrios acràere, afriscare, creari, imbarcionai, increai, serrai Frases ifriscachelu intro chi no si ndhe torret a essire! ◊ sos bellos esémpios tuos mi los apo infrisciados in sa mente (Mura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfermer Ingresu to shut in Ispagnolu encerrar Italianu rinchiùdere Tedescu einschließen.

imbaucàre , vrb Definitzione pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare Sinònimos e contràrios abbovai, arrebbusai, coglionai, colovrinare, corogliare, imbusterai, imbuvonare, improsae, ingannai, ingregai, istusciare, mariotare, piocai, scafai, trampai Frases est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine Ètimu spn. embaucar Tradutziones Frantzesu embobiner Ingresu to take in Ispagnolu engañar Italianu infinocchiare Tedescu betrügen.

immandràre , vrb Definitzione portare o isserrare in sa mandra, in ccn. acorru, aintru Sinònimos e contràrios acorrae 1, ammandrare, impascialare | ctr. bocare, irmandrare Frases sos pastores, si no immandraiat a pasculu innotu, nissune li naraiat nudha ◊ ti ant lassadu coment’e un'arveghe eremitana immandrada pro semper cun cresura de mare (F.Cocco)◊ tiu Zommaria che aiat immandradu unu catzedhu in cughina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfermer Ingresu to shut in Ispagnolu apriscar Italianu rinchiùdere Tedescu einschließen.

impaperotài , vrb: impapirotare Definitzione fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu Sinònimos e contràrios imbodhiai Tradutziones Frantzesu entortiller Ingresu to put in a paper bag Ispagnolu enrollar Italianu incartocciare Tedescu in eine Tüte geben.

in , prep Definitzione prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili Maneras de nàrrere csn: avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm. Frases in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos 2. candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro 3. làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa! Ètimu ltn. in Tradutziones Frantzesu en, dans, à Ingresu in, at, to Ispagnolu en Italianu in Tedescu in.

inamoràdu , pps, agt, nm: innamoradu Definitzione de inamorare; chi o chie istimat meda a una, indiosau de ccn. o fintzes de calecuna cosa; s'ómine ammorandho chi at giau su foedhu de bòllere a una a pobidha / èssere i. fatu = inamoradu forte, meda Sinònimos e contràrios ammoradore, fidantzadu, isposu / cdh. innamuratu / amorosu 2. e deo fatu a issa innamoradu che perdia caltzones e sentidu Tradutziones Frantzesu amoureux Ingresu fell in love Ispagnolu enamorado Italianu innamorato Tedescu verliebt, Verliebte.

inamorài , vrb: inamorare, innamorai, innamorare Definitzione pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbaradhare, abbelare, ammorare, fastigiai, imbelare, indeosare, ingeniai | ctr. disamorare Frases est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare! Tradutziones Frantzesu tomber amoureux Ingresu to fall in love Ispagnolu enamorarse Italianu innamorarsi Tedescu sich verlieben.

inamoraméntu , nm Definitzione su s'inamorare Sinònimos e contràrios indiosada, indiosamentu Tradutziones Frantzesu action de tomber amoureux Ingresu falling in love Ispagnolu enamoramiento Italianu innamoraménto Tedescu Sichverlieben.

incalancàre , vrb Definitzione pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca Sinònimos e contràrios impelciare, imprecolare, incalare, incolonconare, ingarghilare, intergare / abbuare, atanai | ctr. essire, bocare 2. in catza at bidu pegos incalancados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre quelque chose dans une fissure Ingresu to slip in Ispagnolu meter algo en un agujero, encavarse Italianu métter qlcs. déntro una fessura Tedescu etw. in einen Spalt stecken.

incannugài, incannugàre, incannugràre, incannujàre , vrb: incronucare Definitzione pònnere in sa cannuga; arrennèscere a fàere una cosa; rfl. fuire, pentzandhosi cosa de tímere Sinònimos e contràrios incarrebai, intzodhai 2. fiat de diora sentza de fai tzípulas e timiat de no nd'incannugai una 3. candu apu biu ca mi castiàt cun idea mala, dèu, mischinu, mi dh'apu incannugada!…◊ candu at inténdiru aici si dh'at incannugara ca no dhi boremu fai su prexei Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu garnir la quenouille Ingresu to put in the distaff Ispagnolu enrocar Italianu inconocchiare Tedescu auf den Spinnrocken wickeln.

incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definitzione intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres Sinònimos e contràrios incarnie Frases sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas 3. su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu s'incarner Ingresu to grow in, to thrust into the flesh Ispagnolu encarnarse Italianu incarnire, incarnare Tedescu ins Fleisch eindringen lassen.

inchesuràre , vrb: incresurae, incresurai, incresurare Definitzione serrare a cresura, fàere sa cresura; rfl. cuare in sa cresura Sinònimos e contràrios cresurai, impizare, incujare 1 | ctr. iscresurare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clôturer, entourer Ingresu to fence in Ispagnolu cercar Italianu recintare Tedescu einfrieden.

inchizolàre , vrb: incozolare, incuzolare Definitzione cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzonare, arreconai Frases intro tou s'est incuzolada cudha ojada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher, rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke drängen.

incortàe, incortài , vrb: incortare Definitzione isserrare in sa corte, inghiriare, pònnere in mesu a ccn. po dhu cassare, acorrare a mandra Sinònimos e contràrios acoronai, acorrae 1, assitiai, inchirrinare, incortigliai, incortiri, isserrare / incordonai Frases mi agiudat a bínciri sa malaspétzia po èssiri sempri incortada in domu trabballendi (R.Spissu)◊ dimónia de menga tonta, gei s'incorteis po cosa! ◊ si dh'iat incortada in cussa domu de sa paxa, e chini dh'iat circau?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfermer, assiéger, entourer Ingresu to shut in, to besiege, to surround Ispagnolu encerrar, cercar Italianu rinchiudere, assediare, accerchiare Tedescu einschließen, umdrängen.

inferchída , nf Definitzione su iferchire, su fichire calecuna cosa, acropare a punghidura / i. de arrustu cun s'ispidu = ischidonada Sinònimos e contràrios fichimentu, infrichimentu, iferchidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfoncement Ingresu hammering in Ispagnolu clavar, hincar Italianu conficcaménto Tedescu Einschlagen.

ingastài , vrb Definitzione fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant) Sinònimos e contràrios galtare, ispèndhere | ctr. balanzare, gadangiai Frases nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!… Sambenados e Provèrbios prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépenser Ingresu to spend, to put in a good word Ispagnolu gastar Italianu spèndere Tedescu ausgeben.

inserrài, inserràre , vrb: isserrare Definitzione pònnere in logu serrau, aintru / i. de su corpus = fàghere istare chentza andhare de corpus, a carru arrésciu; i. ódius = muntènnere s'ódiu; i. trigu, loris = pònnere in magasinu Sinònimos e contràrios acorrae 1, incassidhare, incirrai, incortae, incungiai | ctr. bocare Frases isserrachelu in fora! ◊ isserrachelu intro! ◊ fatzu is paperis po m'inserrai in d-unu guventu ◊ sos operajos si che sunt isserrados in sa fàbbrica pro protesta ◊ ite ses, timindhe a ti che furare chi t'isserras? 2. bi at cosas de manigare chi ammódhigant, àteras chi isserrant de su corpus Tradutziones Frantzesu enfermer Ingresu to shut in Ispagnolu encerrar Italianu rinchiùdere, asserragliare Tedescu einsperren.

«« Torra a chircare