géneru , nm: génneru,
génniru,
génnuru,
génuru,
ghéneru,
ghénneru,
zénneru Definitzione
fidantzau o pobidhu de sa fígia
Sinònimos e contràrios
bénneru
/
ttrs. gènnaru
Frases
fiant issu, sa mulleri, sa filla, su génniru e is amigus ◊ gei dhu tenis istimau a génneru tuu: ndi at a tenni, de prexu, filla tua chi t'intendit!…◊ po su prexeri fatu e sa promissa sua dhu fait a génuru suu ◊ ghènneros meos funt totus abbillos
Terminologia iscientìfica
ptl
Ètimu
ltn.
generu(m)
Tradutziones
Frantzesu
gendre,
beau-fils
Ingresu
son in law
Ispagnolu
yerno
Italianu
gènero
Tedescu
Schwiegersohn.
gliagàdu , pps, agt: (gli-a-ga-du) gliagau
liagau Definitzione
de gliagai; chi giughet calecuna liaga, chi est totu liagas
Sinònimos e contràrios
malandradu
2.
Gesugristu fut totu gliagau e insangunau in su corpus
Tradutziones
Frantzesu
couvert de plaies,
ulcéreux
Ingresu
covered in sores,
ulcerous
Ispagnolu
llagado,
ulceroso
Italianu
piagato,
ulceróso
Tedescu
geschwürig,
ulzerös.
ifachilàre , vrb: ifachilliare Definitzione
betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn.
Sinònimos e contràrios
abbirgonzire,
afachilare,
refaciai
Frases
su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
reprocher,
jeter à la figure
Ingresu
to fling in s.o's face (stg)
Ispagnolu
reprochar
Italianu
rinfacciare
Tedescu
vorhalten.
ifriscàre 1 , vrb: infrisciare Definitzione
isserrare, serrare a friscu
Sinònimos e contràrios
acràere,
afriscare,
creari,
imbarcionai,
increai,
serrai
Frases
ifriscachelu intro chi no si ndhe torret a essire! ◊ sos bellos esémpios tuos mi los apo infrisciados in sa mente (Mura)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfermer
Ingresu
to shut in
Ispagnolu
encerrar
Italianu
rinchiùdere
Tedescu
einschließen.
imbaucàre , vrb Definitzione
pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare
Sinònimos e contràrios
abbovai,
arrebbusai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingregai,
istusciare,
mariotare,
piocai,
scafai,
trampai
Frases
est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine
Ètimu
spn.
embaucar
Tradutziones
Frantzesu
embobiner
Ingresu
to take in
Ispagnolu
engañar
Italianu
infinocchiare
Tedescu
betrügen.
immandràre , vrb Definitzione
portare o isserrare in sa mandra, in ccn. acorru, aintru
Sinònimos e contràrios
acorrae 1,
ammandrare,
impascialare
| ctr.
bocare,
irmandrare
Frases
sos pastores, si no immandraiat a pasculu innotu, nissune li naraiat nudha ◊ ti ant lassadu coment’e un'arveghe eremitana immandrada pro semper cun cresura de mare (F.Cocco)◊ tiu Zommaria che aiat immandradu unu catzedhu in cughina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfermer
Ingresu
to shut in
Ispagnolu
apriscar
Italianu
rinchiùdere
Tedescu
einschließen.
impaperotài , vrb: impapirotare Definitzione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinònimos e contràrios
imbodhiai
Tradutziones
Frantzesu
entortiller
Ingresu
to put in a paper bag
Ispagnolu
enrollar
Italianu
incartocciare
Tedescu
in eine Tüte geben.
in , prep Definitzione
prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili
Maneras de nàrrere
csn:
avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm.
Frases
in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos
2.
candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro
3.
làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa!
Ètimu
ltn.
in
Tradutziones
Frantzesu
en,
dans,
à
Ingresu
in,
at,
to
Ispagnolu
en
Italianu
in
Tedescu
in.
inamoràdu , pps, agt, nm: innamoradu Definitzione
de inamorare; chi o chie istimat meda a una, indiosau de ccn. o fintzes de calecuna cosa; s'ómine ammorandho chi at giau su foedhu de bòllere a una a pobidha / èssere i. fatu = inamoradu forte, meda
Sinònimos e contràrios
ammoradore,
fidantzadu,
isposu
/
cdh. innamuratu
/
amorosu
2.
e deo fatu a issa innamoradu che perdia caltzones e sentidu
Tradutziones
Frantzesu
amoureux
Ingresu
fell in love
Ispagnolu
enamorado
Italianu
innamorato
Tedescu
verliebt,
Verliebte.
inamorài , vrb: inamorare,
innamorai,
innamorare Definitzione
pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
fastigiai,
imbelare,
indeosare,
ingeniai
| ctr.
disamorare
Frases
est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare!
Tradutziones
Frantzesu
tomber amoureux
Ingresu
to fall in love
Ispagnolu
enamorarse
Italianu
innamorarsi
Tedescu
sich verlieben.
inamoraméntu , nm Definitzione
su s'inamorare
Sinònimos e contràrios
indiosada,
indiosamentu
Tradutziones
Frantzesu
action de tomber amoureux
Ingresu
falling in love
Ispagnolu
enamoramiento
Italianu
innamoraménto
Tedescu
Sichverlieben.
incalancàre , vrb Definitzione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinònimos e contràrios
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre quelque chose dans une fissure
Ingresu
to slip in
Ispagnolu
meter algo en un agujero,
encavarse
Italianu
métter qlcs. déntro una fessura
Tedescu
etw. in einen Spalt stecken.
incannugài, incannugàre, incannugràre, incannujàre , vrb: incronucare Definitzione
pònnere in sa cannuga; arrennèscere a fàere una cosa; rfl. fuire, pentzandhosi cosa de tímere
Sinònimos e contràrios
incarrebai,
intzodhai
2.
fiat de diora sentza de fai tzípulas e timiat de no nd'incannugai una
3.
candu apu biu ca mi castiàt cun idea mala, dèu, mischinu, mi dh'apu incannugada!…◊ candu at inténdiru aici si dh'at incannugara ca no dhi boremu fai su prexei
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
garnir la quenouille
Ingresu
to put in the distaff
Ispagnolu
enrocar
Italianu
inconocchiare
Tedescu
auf den Spinnrocken wickeln.
incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definitzione
intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres
Sinònimos e contràrios
incarnie
Frases
sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas
3.
su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
s'incarner
Ingresu
to grow in,
to thrust into the flesh
Ispagnolu
encarnarse
Italianu
incarnire,
incarnare
Tedescu
ins Fleisch eindringen lassen.
inchesuràre , vrb: incresurae,
incresurai,
incresurare Definitzione
serrare a cresura, fàere sa cresura; rfl. cuare in sa cresura
Sinònimos e contràrios
cresurai,
impizare,
incujare 1
| ctr.
iscresurare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
clôturer,
entourer
Ingresu
to fence in
Ispagnolu
cercar
Italianu
recintare
Tedescu
einfrieden.
inchizolàre , vrb: incozolare,
incuzolare Definitzione
cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte
Sinònimos e contràrios
acantonai,
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
arreconai
Frases
intro tou s'est incuzolada cudha ojada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cacher,
rencogner
Ingresu
to put in a corner
Ispagnolu
arrinconar
Italianu
rincantucciare
Tedescu
in eine Ecke drängen.
incortàe, incortài , vrb: incortare Definitzione
isserrare in sa corte, inghiriare, pònnere in mesu a ccn. po dhu cassare, acorrare a mandra
Sinònimos e contràrios
acoronai,
acorrae 1,
assitiai,
inchirrinare,
incortigliai,
incortiri,
isserrare
/
incordonai
Frases
mi agiudat a bínciri sa malaspétzia po èssiri sempri incortada in domu trabballendi (R.Spissu)◊ dimónia de menga tonta, gei s'incorteis po cosa! ◊ si dh'iat incortada in cussa domu de sa paxa, e chini dh'iat circau?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfermer,
assiéger,
entourer
Ingresu
to shut in,
to besiege,
to surround
Ispagnolu
encerrar,
cercar
Italianu
rinchiudere,
assediare,
accerchiare
Tedescu
einschließen,
umdrängen.
inferchída , nf Definitzione
su iferchire, su fichire calecuna cosa, acropare a punghidura / i. de arrustu cun s'ispidu = ischidonada
Sinònimos e contràrios
fichimentu,
infrichimentu,
iferchidura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfoncement
Ingresu
hammering in
Ispagnolu
clavar,
hincar
Italianu
conficcaménto
Tedescu
Einschlagen.
ingastài , vrb Definitzione
fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant)
Sinònimos e contràrios
galtare,
ispèndhere
| ctr.
balanzare,
gadangiai
Frases
nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépenser
Ingresu
to spend,
to put in a good word
Ispagnolu
gastar
Italianu
spèndere
Tedescu
ausgeben.
inserrài, inserràre , vrb: isserrare Definitzione
pònnere in logu serrau, aintru / i. de su corpus = fàghere istare chentza andhare de corpus, a carru arrésciu; i. ódius = muntènnere s'ódiu; i. trigu, loris = pònnere in magasinu
Sinònimos e contràrios
acorrae 1,
incassidhare,
incirrai,
incortae,
incungiai
| ctr.
bocare
Frases
isserrachelu in fora! ◊ isserrachelu intro! ◊ fatzu is paperis po m'inserrai in d-unu guventu ◊ sos operajos si che sunt isserrados in sa fàbbrica pro protesta ◊ ite ses, timindhe a ti che furare chi t'isserras?
2.
bi at cosas de manigare chi ammódhigant, àteras chi isserrant de su corpus
Tradutziones
Frantzesu
enfermer
Ingresu
to shut in
Ispagnolu
encerrar
Italianu
rinchiùdere,
asserragliare
Tedescu
einsperren.