aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definitzione
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Sinònimos e contràrios
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rassembler,
saisir
Ingresu
to put in a herd,
to arrange in groups
Ispagnolu
agrupar,
reunir en rebaño
Italianu
aggruppare,
abbrancare
Tedescu
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
agiostràre , vrb: azostrare Definitzione
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Sinònimos e contràrios
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Frases
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Ètimu
itl.
aggiostrare
Tradutziones
Frantzesu
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
Ingresu
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Ispagnolu
molestar
Italianu
infastidire,
tormentare
Tedescu
belästigen.
agudígliu , agt Definitzione
chi tenet agudesa foedhandho
Sinònimos e contràrios
assudu,
prontudu,
trempista
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
spn.
agudo
Tradutziones
Frantzesu
hardi
Ingresu
bold in speaking
Ispagnolu
que habla con agudeza
Italianu
ardito nel parlare
Tedescu
frech.
alleputzadúra , nf Definitzione
pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'habiller avec une certaine recherche
Ingresu
refinement in dressing
Ispagnolu
refinamiento en el vestir
Italianu
ricercatézza nel vestire
Tedescu
sich gesucht kleiden.
allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definitzione
pònnere in lista, fàere sa lista
Sinònimos e contràrios
lezistrare,
malcare
Frases
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter sur la liste
Ingresu
to put in a list
Ispagnolu
alistar
Italianu
méttere in lista
Tedescu
in eine Liste eintragen.
alternòs , nm Definitzione
persona chi, candho sa Sardigna fut unu regnu, teniat s'incàrrigu de arrapresentare su vicerè in calecuna ocasione: como est su cuadheri chi in parte de su síndhigu de Castedhu acumpàngiat a Sant’Efis in sa crufessone
Frases
tengu disígiu de biri s'alternòs setzendi a cuadhu
Ètimu
ctl.
alternos
Tradutziones
Frantzesu
alternos
Ingresu
nobleman in medieval Sardinia
Ispagnolu
representante del virrey
Italianu
alternos
Tedescu
Stellvertreter.
amèga , avb: ammegu,
ammega,
ammegas,
megas Definitzione
megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe
Frases
ammegas de bènnere so in su mamentu
2.
proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être sur le point de…
Ingresu
in the act of…
Ispagnolu
mientras,
a punto de
Italianu
nell'atto di…
Tedescu
im Begriff zu.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definitzione
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Sinònimos e contràrios
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être aux aguets
Ingresu
to lie in wait
Ispagnolu
acechar
Italianu
stare in agguato
Tedescu
auf der Lauer liegen.
ammascarài , vrb Definitzione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinònimos e contràrios
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Ètimu
ctl.
(en)mascarar
Tradutziones
Frantzesu
se farder outrageusement
Ingresu
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Ispagnolu
repintarse,
enfadarse mucho
Italianu
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedescu
sich übermäßig schminken.
ammediài 1 , vrb: ammeriai,
ammeriare,
mediai* Definitzione
fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca
Sinònimos e contràrios
acamai,
meliagrare
Frases
sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso
2.
arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai!
Tradutziones
Frantzesu
faire la sieste,
rester dans l'ombre
Ingresu
to have a siesta,
to stay in the shadow
Ispagnolu
sestear
Italianu
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedescu
im Schatten Mittagsruhe halten.
ammoradòre , agt, nm: amoradore Definitzione
chi o chie est ammorandho
Sinònimos e contràrios
ammoradu,
ammorajolu
Frases
duos ammoradores giuchent caras de sole e miradas límpias
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
amoureux
Ingresu
in love
Ispagnolu
enamorado
Italianu
innamorato
Tedescu
verliebt,
Verliebte.
àncis , avb: ansis,
antis 1,
àntzias,
antzis Definitzione
foedhu chi s'impreat po inditare unu cambiamentu, una diferéntzia
Sinònimos e contràrios
antisbèni
Frases
epuru una cosa lis mancaiat, àntzias sa menzus die de s'annu lis mancaiat ◊ dàemi custu… antzis cudhu! ◊ ispeta… antzis, bae! ◊ antis ti agiungo, e cremi, amigu meu, sa fide bona durat cantu e Deu! (P.P.Pintore)◊ at tentu atrus cincu fílgius, ansis fílgias, totu féminas
Sambenados e Provèrbios
smb:
Ancis
Ètimu
ltn.
ante
Tradutziones
Frantzesu
au contraire
Ingresu
in fact,
or better still
Ispagnolu
más bien,
es más
Italianu
anzi
Tedescu
im Gegenteil.
annicàre , vrb Definitzione
essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios
Sinònimos e contràrios
abbrodhiare,
abbudhai,
aconchedhare,
amprudhiare,
annichidai,
annozare,
atrafudhai,
imbromare,
ingromorare,
pirmare,
pudhare 1
| ctr.
allegrare,
prexai
Frases
proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo!
Tradutziones
Frantzesu
bouder,
mettre de mauvaise humeur
Ingresu
to put in a bad mood
Ispagnolu
amostazar
Italianu
imbronciare,
métter di malumóre
Tedescu
schmollen,
verstimmen.
annoài , vrb: annodare,
annodiare,
annuae,
annuai Definitzione
acapiare o fàere nodu, fàere a nodu, su nodu (fintzes aciunghendho duos càbudos); essire totu nodos, totu betau apare
Sinònimos e contràrios
annodighedhare,
annodricare,
ingiobare
/
imbetzare
| ctr.
isòlbere,
snuai
Frases
su tzugu annuat a is palas ◊ su càbudu iscapu prus no annuas ◊ pitzinnas e pitzinnos a rodeu annodaimis su mucadoredhu nelzendhe "Tue ses compare meu"◊ is duas fillas fibànt, tessiant e annuànt is fius
2.
sos pilos si li sunt totu annodados, istendhe chentza s'ispizare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nouer
Ingresu
to tie in a knot
Ispagnolu
anudar,
atar con nudos
Italianu
annodare
Tedescu
verknoten.
antàle , nm, agt Definitzione
sa parte de ananti de css. cosa, chi est ananti de ccn. cosa
Tradutziones
Frantzesu
d'en face
Ingresu
in front of
Ispagnolu
enfrente,
delante
Italianu
antistante
Tedescu
gegenüberstehend.
antisbèni , avb: antzilvene Sinònimos e contràrios
ancis
Frases
antzilvene calcuna assàlciat fena a nois!
Ètimu
spn.
antes bien
Tradutziones
Frantzesu
au contraire,
plûtot
Ingresu
in fact,
or better still
Ispagnolu
más bien
Italianu
anzi
Tedescu
im Gegenteil.
apostài , vrb: apostare 1,
apostari Definitzione
istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere
Sinònimos e contràrios
atrapare,
impostai
/
carrugare
Frases
sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu
2.
su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare
3.
apostant de isposare e isposados si sunt
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
guetter
Ingresu
to lie in wait for
Ispagnolu
acechar
Italianu
appostare
Tedescu
sich auf die Lauer legen.
apuntínu , avb Definitzione
bene, cun precisione manna
Sinònimos e contràrios
aprobu,
benene
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere sas cosas a. = bene cun bene, bene meda, totu e cun pretzisione manna; andhare a. (nadu de una cosa) = istare o rúere bene meda a ccn., èssere própiu addata
Frases
su chi ses nendhe est giustu: arrejonas totugantu apuntinu ◊ tue leghes sos versos apuntinu ◊ totu si averesit apuntinu cantu narzesit su mastru ◊ cheret ammanitzare cosas meda e totu apuntinu
Ètimu
itl.
appuntino
Tradutziones
Frantzesu
parfaitement,
minutieusement
Ingresu
perfectly,
in minute detail
Ispagnolu
perfectamente,
minuciosamente
Italianu
perfettaménte,
minuziosaménte
Tedescu
perfekt,
peinlich genau.
arreconài , vrb: arrenconai,
arrinconai Definitzione
pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu
Sinònimos e contràrios
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
angronare,
arremai 1,
inchizolare,
incozolare
/
atuturighedhare
Frases
no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari
2.
est arrenconau in d-unu furrungoni
3.
sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rencogner
Ingresu
to put in a corner
Ispagnolu
arrinconar
Italianu
incantucciare
Tedescu
in eine Ecke stellen.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definitzione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinònimos e contràrios
arrintzonare,
arritzare
Frases
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être en érection
Ingresu
to have the erection,
to be in erection
Ispagnolu
tener una erección
Italianu
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedescu
in Erektion sein.