connàda , nf: connata Definitzione parente de intradura, sa sorre o fintzes sorresta de su pobidhu o de sa pobidha, sa pobidha de unu frade, de unu fradile Frases s’aiat abbratzadu sa connada e poi su frade ◊ bia dh'as, oi, a connara tua? Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. cognata Tradutziones Frantzesu belle-sœur Ingresu sister in law Ispagnolu cuñada Italianu cognata Tedescu Schwägerin.

corjàrju , nm Definitzione maistu chi trebballat is còrgios Sinònimos e contràrios pedhinarju Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu peaussier Ingresu dealer in leather and hides Ispagnolu curtidor Italianu cuoiàio Tedescu Lederhändler.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definitzione fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Frases coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en deuil, prendre le deuil Ingresu to be in mourning, to go into mourning Ispagnolu estar en duelo Italianu èssere in lutto, méttere il lutto Tedescu Trauer tragen.

costanàre , vrb: acostanare Definitzione fàere costanas, freaduras Sinònimos e contràrios friai, malandrare, piticare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu érafler, écorcher Ingresu to produce a sore in sthg Ispagnolu escocer, rozar Italianu fare guidalésco Tedescu Druckschaden machen.

cotogliàna , nf: cotoliana Definitzione fémina àbbile chi a pagamentu andhat a is domos angenas a fàere sa cota de su pane po is àteros Sinònimos e contràrios cochidora Frases sa cotogliana giuchet sa funnedha totu impodhinata Terminologia iscientìfica prf Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu femme experte dans la cuisson du pain Ingresu woman skillful in cooking bread Ispagnolu mujer que sabe cocer el pan Italianu dònna espèrta nella cottura del pane Tedescu geschickte Bäckerin.

cufòrma , prep: cufromma, cunforma Definitzione foedhu chi s'impreat ponendho apare duas cosas, mescamente po nàrrere chi una si adatat a s'àtera, o po nàrrere ite diferéntzia dhue at tra una e àtera Sinònimos e contràrios secundhe / cdh. cunfolmu Frases cufromma a su chi amos fatu e dadu amos a retzire ◊ a cufromma a bellesa as pacu dura, chei su beranu etotu ◊ cufromma a s'istampu su babballoti ◊ cufromma a tie, deo so prus artu ◊ custu, cufromma a cussu, est prus craru Sambenados e Provèrbios prb: cufromma a zente e segundhu su logu ◊ allonghiai su pei cunforma a su lentzoru Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu conforme, conformément Ingresu conformable, in accordance with Ispagnolu conforme Italianu conformeménte, confórme Tedescu entsprechend.

cumbéssu , agt, nm Definitzione chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere Sinònimos e contràrios doltu, malacónciu, malandhadu, malu, managu, serronudu, traessu | ctr. bonu, giustu Frases cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos 2. custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu! Ètimu ltn. conversus Tradutziones Frantzesu en mauvais état Ingresu foolish, in bad condition Ispagnolu gastado, quebrantado Italianu malandato, stólto Tedescu heruntergekommen, töricht.

cuncórdiu , agt, nm: cuncordu Definitzione chi est o chi istat in cuncórdia, chi est a su matessi tamanu, totu a un'origa, de sa matessi idea de un'àteru, chi faet o chi andhat impare cun àtere o àtera cosa, chi est apostu, chistiu a dovere; su istare a cumone e acórdiu, in paghe s'unu cun s'àteru; unas cantu personas (cantadores de c.) chi cantant impare a boghe diferente: cuntzertu, tenore (fatu de sa boghe, sa mesaoghe, su contra, su bàsciu) e fintzes su càntidu chi faet; s'oraria chi si donat a sa fidantzada, cosas de sa matessi genia arregortas impare; cosa o chistione po comente arresurtat cuncordada, comente si presentat, po sa bisura chi tenet / mòere su c. = comintzare su càntidu a tenore; is cuncordos = foedhandho de druches o àteru de papare, itl. gli ingrediènti Sinònimos e contràrios cuncordiosu / cussertu / cuncódria / cunsonu, cuntratu 1 / assorte | ctr. iscuncordu Frases si lu chircas, tantu za l'agatas cuncordu a ti fàghere faina!…◊ cussos duos sunt sempre cuncordos, bastus chi siat a fàghere cosa chi lis piaghet! ◊ za lu tenet cuncordu su logu: totugantu betadu apare tenet! ◊ in sa punta de su carru poniaus unu giuali cun duas frucidhedhas cuncodras chi serbiant po giú 2. che deris in dudas mi agatas inoghe cantendhe a cuncordu sos dillos de sa binnennera (G.Fiori)◊ su cuncordu de sos cunfrades a s'iscravamentu cantat su "miserere"◊ a noda de mediana su sulitu in cuncórdiu cun pitiolus e trinitus sonàst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu conforme, d'accord, chants chorals (à ténor) Ingresu choral singing, in accord Ispagnolu concorde, canto coral, configuración Italianu concòrde, unànime, canto corale (a tenores), configurazióne Tedescu übereinstimmend, Choralgesang, Gestaltung.

cuntàntu , cng Definitzione cun tantu = belle e…, cun totu chi… Sinònimos e contràrios macari Frases cuntantu chi Lughia fit bona massaja, comintzaiat a si agatare in abbas malas, chentza laore e cun su maridu in sa gherra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu malgré Ingresu in spite of Ispagnolu pese a Italianu nonostante Tedescu obwohl.

cúpas , nf pl: gupas Definitzione unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare Tradutziones Frantzesu coupes Ingresu the suit in italian cards corresponding to hearts (playing) Ispagnolu copa Italianu còppe Tedescu Becher.

daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti, dainanti, dainnantis, danantis, denante, denanti, denantis, diannanti, dienanti Definitzione sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu Sinònimos e contràrios ainnanti, ananti | ctr. daesecus Frases unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou 2. azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou 3. sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devant Ingresu in front (of), front Ispagnolu delante Italianu davanti Tedescu vorn, gegenüber, vor.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definitzione coitandho, chentza pèrdere tempus Sinònimos e contràrios allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Frases si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vite, à la hâte Ingresu in a hurry, soon Ispagnolu de prisa Italianu in frétta, prèsto Tedescu schnell.

defàtu , cng: difatis Definitzione foedhu chi serbit po cunfirmare su chi si est nau Sinònimos e contràrios énimis, iteu Frases Fulanu fit cojadu, difatis teniat fintzas carchi fizu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu en effet Ingresu in fact Ispagnolu en efecto Italianu infatti Tedescu in der Tat.

diósu , agt, nm Definitzione chi est bellu, galanu meda, agiummai unu deus / su diosu, sa diosa = s'ammorau, s'ammorada Sinònimos e contràrios ammoradu / divinu, divu Frases frisca e diosa che unu fiore ti disizo e bido inue ses Tradutziones Frantzesu amoureux Ingresu in love (with s.o.), lover Ispagnolu enamorado Italianu innamorato Tedescu Liebhaber

discrèiri, discrère , vrb Definitzione finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Sinònimos e contràrios disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Tradutziones Frantzesu revenir sur son opinion Ingresu to stop believing in Ispagnolu cambiar opinión Italianu discrédere Tedescu nicht mehr glauben.

fiamòre , nm: framori Definitzione sentidu delicau e forte de istima; genia de arrancu o de abbentada de fragu chi essit a calecuna cosa Sinònimos e contràrios amore, ardúriu / fiadu 1 Maneras de nàrrere csn: èssere in fiamores = èssere indiosau; bènnere in fiamore = bènnere in more, nadu de animales Frases sos fiamores de sa pitzinnia 2. su fiore isparghet su fiamore sou totu a inghíriu ◊ at próidu e dae sa terra paret chi pighet un'agru fiamore, fiagu de tempus chi andhat sempre ◊ cun fiamore a boghe manna isclamo: Segnore, ti pedo amore pro custu mundhu! (G.Porcheddu) 3. sas sues pro bènnere in fiamore no istant abbaidendhe sas istajones 4. dh'apu nau, dèu, ca cussa portat calincunu framori mau, su s'intendi mali! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amour Ingresu falling in love Ispagnolu enamoramiento Italianu innamoraménto Tedescu Sichverlieben.

fraganàu , pps, agt Definitzione de fraganare; chi istat male meda, chi est a malu puntu Sinònimos e contràrios afradhocu, malacónciu, traganau 2. in unu tempus male fraganau, pupughinau de runza, ite amus a messare?! ◊ fit iscurtu e totu male fraganau ◊ sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos, nechidaos in totu Tradutziones Frantzesu en mauvais état Ingresu in bad shape Ispagnolu malparado, maltrecho Italianu malcóncio Tedescu zugerichtet.

fràta 1 , nf Definitzione genia de distacu o segada de músculu aintru, in sa carena, po un’isfortzu mannu fatu a cropu; su dolore chi si sentit; in cobertantza, brulla mala Sinònimos e contràrios frapu, fritia, illatzada 3. sa nonna at cumpresu sa frata, giamat sa neta e li narat: Ninna mia, no ponzas cabu a sos ómines! ◊ abbà custa frata: istanote ridimos! Sambenados e Provèrbios smb: Fratta Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu déchirure musculaire, douleur musculaire Ingresu sprain, pains in the joints Ispagnolu tirón Italianu strappo muscolare, dolóre articolare Tedescu Muskelriß, Gelenkschmerz.

freàdu 1 , agt, nm: friau Definitzione chi giughet frea, o chi ndhe at giutu, chi est iscrammentau, chi timet totu ca ndhe at bistu malos iscrammentos; chi si primat; chi giughet piringiones, tzacaduras de sa carre po fritu o àteru Sinònimos e contràrios frau 1, fresadu, iscadhau, isprajadu, spreau, tocadu Frases sa zente freada si betat totu a imbitzu 2. si faghet freadu che addaghi bidet giustíssia ◊ fia nendhe cosa de peràulas a Boredhu e Antónia si est fata freada 3. no podet fichire nudha ca est freadu ◊ si ses freada no fatas s'isterzu! Sambenados e Provèrbios prb: a cuadhu friau sa sedha dhi pítziat Tradutziones Frantzesu couvert de plaies, déçu Ingresu covered in sores, burnt Ispagnolu llagado, quemadura Italianu piagato, scottato Tedescu verwundet, schwärend.

frofoài, frofroài, frofrobài, frofrolài , vrb Definitzione si narat de sa moida chi faent s'abba e mescamente cosas cagiadas coendho candho ndhe faent essire coment’e bubburucas de vapore; in cobertantza, su istare a chistionedhu agiummai a iscúsiu / frofrobai cun sa fantasia = cúrrere cun s'immazinassione, cun su pessamentu Sinònimos e contràrios abbrubudhai, chischisiai, ischigliare, ischiglionare, iscusietare, mamughiare, pispisai, sbrufare, sbrufulai, strichidhai Frases s'àcua est frofroendu 2. su dotori iat aprapau su pipiu frofrobendu fuedhus chi nisciunus cumprendiat ◊ ita seis frofrobendu asuta asuta: no fiaus de acórdiu cantu si depia giai? 3. dhis frofrobàt sa fantasia sena de riparu ◊ is arregordus frofrolant e ndi essint de is perevundus de sa memória Tradutziones Frantzesu chuchoter, grommeler Ingresu to talk in a low voice, to moan, to whisper Ispagnolu cuchichear, refunfuñar Italianu bisbigliare, parlottare, mugugnare Tedescu murmeln.

«« Torra a chircare