Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

connàda , nf: connata Definition parente de intradura, sa sorre o fintzes sorresta de su pobidhu o de sa pobidha, sa pobidha de unu frade, de unu fradile Sentences s’aiat abbratzadu sa connada e poi su frade ◊ bia dh'as, oi, a connara tua? Scientific Terminology ptl Etymon ltn. cognata Translations French belle-sœur English sister in law Spanish cuñada Italian cognata German Schwägerin.

corjàrju , nm Definition maistu chi trebballat is còrgios Synonyms e antonyms pedhinarju Scientific Terminology prf Etymon srd. Translations French peaussier English dealer in leather and hides Spanish curtidor Italian cuoiàio German Lederhändler.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definition fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Sentences coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Etymon srd. Translations French être en deuil, prendre le deuil English to be in mourning, to go into mourning Spanish estar en duelo Italian èssere in lutto, méttere il lutto German Trauer tragen.

costanàre , vrb: acostanare Definition fàere costanas, freaduras Synonyms e antonyms friai, malandrare, piticare Etymon srd. Translations French érafler, écorcher English to produce a sore in sthg Spanish escocer, rozar Italian fare guidalésco German Druckschaden machen.

cotogliàna , nf: cotoliana Definition fémina àbbile chi a pagamentu andhat a is domos angenas a fàere sa cota de su pane po is àteros Synonyms e antonyms cochidora Sentences sa cotogliana giuchet sa funnedha totu impodhinata Scientific Terminology prf Etymon srd. Translations French femme experte dans la cuisson du pain English woman skillful in cooking bread Spanish mujer que sabe cocer el pan Italian dònna espèrta nella cottura del pane German geschickte Bäckerin.

cufòrma , prep: cufromma, cunforma Definition foedhu chi s'impreat ponendho apare duas cosas, mescamente po nàrrere chi una si adatat a s'àtera, o po nàrrere ite diferéntzia dhue at tra una e àtera Synonyms e antonyms secundhe / cdh. cunfolmu Sentences cufromma a su chi amos fatu e dadu amos a retzire ◊ a cufromma a bellesa as pacu dura, chei su beranu etotu ◊ cufromma a s'istampu su babballoti ◊ cufromma a tie, deo so prus artu ◊ custu, cufromma a cussu, est prus craru Surnames and Proverbs prb: cufromma a zente e segundhu su logu ◊ allonghiai su pei cunforma a su lentzoru Etymon itl. Translations French conforme, conformément English conformable, in accordance with Spanish conforme Italian conformeménte, confórme German entsprechend.

cumbéssu , agt, nm Definition chi est andhau male; cristianu trotu, chi no si cumportat a dovere Synonyms e antonyms doltu, malacónciu, malandhadu, malu, managu, serronudu, traessu | ctr. bonu, giustu Sentences cantadu za bos at su cucu in nae, ma si tirerat bentu a su revessu za torrades a mandhigare fae e a bos bestire su trastu cumbessu (G.Ruju)◊ so male cumbessu, totu dólimas a ossos 2. custu mundhu revessu, ereze, ascamilosu, at su coro pilosu pro èssere gai cumbessu? ◊ cussas cumbessas sont pipanne! ◊ proite l'ant fatu, cussos cumbessos a pònnere fogu? (N.Puggioni)◊ pro afrontare su cumbessu no bi cheret pungas, ma corazu e bolontade ◊ poita mi naras chi dèu seu poeta cumbessu?! ◊ cussu cumbessu mi at traitu! Etymon ltn. conversus Translations French en mauvais état English foolish, in bad condition Spanish gastado, quebrantado Italian malandato, stólto German heruntergekommen, töricht.

cuncórdiu , agt, nm: cuncordu Definition chi est o chi istat in cuncórdia, chi est a su matessi tamanu, totu a un'origa, de sa matessi idea de un'àteru, chi faet o chi andhat impare cun àtere o àtera cosa, chi est apostu, chistiu a dovere; su istare a cumone e acórdiu, in paghe s'unu cun s'àteru; unas cantu personas (cantadores de c.) chi cantant impare a boghe diferente: cuntzertu, tenore (fatu de sa boghe, sa mesaoghe, su contra, su bàsciu) e fintzes su càntidu chi faet; s'oraria chi si donat a sa fidantzada, cosas de sa matessi genia arregortas impare; cosa o chistione po comente arresurtat cuncordada, comente si presentat, po sa bisura chi tenet / mòere su c. = comintzare su càntidu a tenore; is cuncordos = foedhandho de druches o àteru de papare, itl. gli ingrediènti Synonyms e antonyms cuncordiosu / cussertu / cuncódria / cunsonu, cuntratu 1 / assorte | ctr. iscuncordu Sentences si lu chircas, tantu za l'agatas cuncordu a ti fàghere faina!…◊ cussos duos sunt sempre cuncordos, bastus chi siat a fàghere cosa chi lis piaghet! ◊ za lu tenet cuncordu su logu: totugantu betadu apare tenet! ◊ in sa punta de su carru poniaus unu giuali cun duas frucidhedhas cuncodras chi serbiant po giú 2. che deris in dudas mi agatas inoghe cantendhe a cuncordu sos dillos de sa binnennera (G.Fiori)◊ su cuncordu de sos cunfrades a s'iscravamentu cantat su "miserere"◊ a noda de mediana su sulitu in cuncórdiu cun pitiolus e trinitus sonàst Etymon srd. Translations French conforme, d'accord, chants chorals (à ténor) English choral singing, in accord Spanish concorde, canto coral, configuración Italian concòrde, unànime, canto corale (a tenores), configurazióne German übereinstimmend, Choralgesang, Gestaltung.

cuntàntu , cng Definition cun tantu = belle e…, cun totu chi… Synonyms e antonyms macari Sentences cuntantu chi Lughia fit bona massaja, comintzaiat a si agatare in abbas malas, chentza laore e cun su maridu in sa gherra Etymon srd. Translations French malgré English in spite of Spanish pese a Italian nonostante German obwohl.

cúpas , nf pl: gupas Definition unu de is sinnos o mertzas de is cartas de giogare Translations French coupes English the suit in italian cards corresponding to hearts (playing) Spanish copa Italian còppe German Becher.

daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti, dainanti, dainnantis, danantis, denante, denanti, denantis, diannanti, dienanti Definition sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu Synonyms e antonyms ainnanti, ananti | ctr. daesecus Sentences unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou 2. azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou 3. sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina Etymon srd. Translations French devant English in front (of), front Spanish delante Italian davanti German vorn, gegenüber, vor.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definition coitandho, chentza pèrdere tempus Synonyms e antonyms allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Sentences si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Etymon srd. Translations French vite, à la hâte English in a hurry, soon Spanish de prisa Italian in frétta, prèsto German schnell.

defàtu , cng: difatis Definition foedhu chi serbit po cunfirmare su chi si est nau Synonyms e antonyms énimis, iteu Sentences Fulanu fit cojadu, difatis teniat fintzas carchi fizu Etymon itl. Translations French en effet English in fact Spanish en efecto Italian infatti German in der Tat.

diósu , agt, nm Definition chi est bellu, galanu meda, agiummai unu deus / su diosu, sa diosa = s'ammorau, s'ammorada Synonyms e antonyms ammoradu / divinu, divu Sentences frisca e diosa che unu fiore ti disizo e bido inue ses Translations French amoureux English in love (with s.o.), lover Spanish enamorado Italian innamorato German Liebhaber

discrèiri, discrère , vrb Definition finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Synonyms e antonyms disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Translations French revenir sur son opinion English to stop believing in Spanish cambiar opinión Italian discrédere German nicht mehr glauben.

fiamòre , nm: framori Definition sentidu delicau e forte de istima; genia de arrancu o de abbentada de fragu chi essit a calecuna cosa Synonyms e antonyms amore, ardúriu / fiadu 1 Idioms csn: èssere in fiamores = èssere indiosau; bènnere in fiamore = bènnere in more, nadu de animales Sentences sos fiamores de sa pitzinnia 2. su fiore isparghet su fiamore sou totu a inghíriu ◊ at próidu e dae sa terra paret chi pighet un'agru fiamore, fiagu de tempus chi andhat sempre ◊ cun fiamore a boghe manna isclamo: Segnore, ti pedo amore pro custu mundhu! (G.Porcheddu) 3. sas sues pro bènnere in fiamore no istant abbaidendhe sas istajones 4. dh'apu nau, dèu, ca cussa portat calincunu framori mau, su s'intendi mali! Etymon srd. Translations French amour English falling in love Spanish enamoramiento Italian innamoraménto German Sichverlieben.

fraganàu , pps, agt Definition de fraganare; chi istat male meda, chi est a malu puntu Synonyms e antonyms afradhocu, malacónciu, traganau 2. in unu tempus male fraganau, pupughinau de runza, ite amus a messare?! ◊ fit iscurtu e totu male fraganau ◊ sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos, nechidaos in totu Translations French en mauvais état English in bad shape Spanish malparado, maltrecho Italian malcóncio German zugerichtet.

fràta 1 , nf Definition genia de distacu o segada de músculu aintru, in sa carena, po un’isfortzu mannu fatu a cropu; su dolore chi si sentit; in cobertantza, brulla mala Synonyms e antonyms frapu, fritia, illatzada 3. sa nonna at cumpresu sa frata, giamat sa neta e li narat: Ninna mia, no ponzas cabu a sos ómines! ◊ abbà custa frata: istanote ridimos! Surnames and Proverbs smb: Fratta Scientific Terminology mld Translations French déchirure musculaire, douleur musculaire English sprain, pains in the joints Spanish tirón Italian strappo muscolare, dolóre articolare German Muskelriß, Gelenkschmerz.

freàdu 1 , agt, nm: friau Definition chi giughet frea, o chi ndhe at giutu, chi est iscrammentau, chi timet totu ca ndhe at bistu malos iscrammentos; chi si primat; chi giughet piringiones, tzacaduras de sa carre po fritu o àteru Synonyms e antonyms frau 1, fresadu, iscadhau, isprajadu, spreau, tocadu Sentences sa zente freada si betat totu a imbitzu 2. si faghet freadu che addaghi bidet giustíssia ◊ fia nendhe cosa de peràulas a Boredhu e Antónia si est fata freada 3. no podet fichire nudha ca est freadu ◊ si ses freada no fatas s'isterzu! Surnames and Proverbs prb: a cuadhu friau sa sedha dhi pítziat Translations French couvert de plaies, déçu English covered in sores, burnt Spanish llagado, quemadura Italian piagato, scottato German verwundet, schwärend.

frofoài, frofroài, frofrobài, frofrolài , vrb Definition si narat de sa moida chi faent s'abba e mescamente cosas cagiadas coendho candho ndhe faent essire coment’e bubburucas de vapore; in cobertantza, su istare a chistionedhu agiummai a iscúsiu / frofrobai cun sa fantasia = cúrrere cun s'immazinassione, cun su pessamentu Synonyms e antonyms abbrubudhai, chischisiai, ischigliare, ischiglionare, iscusietare, mamughiare, pispisai, sbrufare, sbrufulai, strichidhai Sentences s'àcua est frofroendu 2. su dotori iat aprapau su pipiu frofrobendu fuedhus chi nisciunus cumprendiat ◊ ita seis frofrobendu asuta asuta: no fiaus de acórdiu cantu si depia giai? 3. dhis frofrobàt sa fantasia sena de riparu ◊ is arregordus frofrolant e ndi essint de is perevundus de sa memória Translations French chuchoter, grommeler English to talk in a low voice, to moan, to whisper Spanish cuchichear, refunfuñar Italian bisbigliare, parlottare, mugugnare German murmeln.