aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definition
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Synonyms e antonyms
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Etymon
srd.
Translations
French
rassembler,
saisir
English
to put in a herd,
to arrange in groups
Spanish
agrupar,
reunir en rebaño
Italian
aggruppare,
abbrancare
German
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
agiostràre , vrb: azostrare Definition
giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga
Synonyms e antonyms
abburruntare,
afrontai,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Sentences
solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu
Etymon
itl.
aggiostrare
Translations
French
agacer,
énerver,
tourmenter,
reprocher
English
to torment,
to fling in s. o.'s face to annoy
Spanish
molestar
Italian
infastidire,
tormentare
German
belästigen.
agudígliu , agt Definition
chi tenet agudesa foedhandho
Synonyms e antonyms
assudu,
prontudu,
trempista
Scientific Terminology
ntl
Etymon
spn.
agudo
Translations
French
hardi
English
bold in speaking
Spanish
que habla con agudeza
Italian
ardito nel parlare
German
frech.
alleputzadúra , nf Definition
pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris
Etymon
srd.
Translations
French
s'habiller avec une certaine recherche
English
refinement in dressing
Spanish
refinamiento en el vestir
Italian
ricercatézza nel vestire
German
sich gesucht kleiden.
allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definition
pònnere in lista, fàere sa lista
Synonyms e antonyms
lezistrare,
malcare
Sentences
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Etymon
srd.
Translations
French
porter sur la liste
English
to put in a list
Spanish
alistar
Italian
méttere in lista
German
in eine Liste eintragen.
alternòs , nm Definition
persona chi, candho sa Sardigna fut unu regnu, teniat s'incàrrigu de arrapresentare su vicerè in calecuna ocasione: como est su cuadheri chi in parte de su síndhigu de Castedhu acumpàngiat a Sant’Efis in sa crufessone
Sentences
tengu disígiu de biri s'alternòs setzendi a cuadhu
Etymon
ctl.
alternos
Translations
French
alternos
English
nobleman in medieval Sardinia
Spanish
representante del virrey
Italian
alternos
German
Stellvertreter.
amèga , avb: ammegu,
ammega,
ammegas,
megas Definition
megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe
Sentences
ammegas de bènnere so in su mamentu
2.
proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas?
Etymon
srd.
Translations
French
être sur le point de…
English
in the act of…
Spanish
mientras,
a punto de
Italian
nell'atto di…
German
im Begriff zu.
ammacionài , vrb: ammascionai,
ammatzonare,
matzonare Definition
istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone
Synonyms e antonyms
aciunciulire,
acoconare,
acuculiare,
aculigionai,
acuculiedhare,
arruntzai
/
abbuare,
acuae,
acrodhare,
intanae,
istichire
Etymon
srd.
Translations
French
être aux aguets
English
to lie in wait
Spanish
acechar
Italian
stare in agguato
German
auf der Lauer liegen.
ammascarài , vrb Definition
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Synonyms e antonyms
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etymon
ctl.
(en)mascarar
Translations
French
se farder outrageusement
English
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spanish
repintarse,
enfadarse mucho
Italian
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
German
sich übermäßig schminken.
ammediài 1 , vrb: ammeriai,
ammeriare,
mediai* Definition
fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca
Synonyms e antonyms
acamai,
meliagrare
Sentences
sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso
2.
arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai!
Translations
French
faire la sieste,
rester dans l'ombre
English
to have a siesta,
to stay in the shadow
Spanish
sestear
Italian
meriggiare,
stare all'ómbra
German
im Schatten Mittagsruhe halten.
ammoradòre , agt, nm: amoradore Definition
chi o chie est ammorandho
Synonyms e antonyms
ammoradu,
ammorajolu
Sentences
duos ammoradores giuchent caras de sole e miradas límpias
Etymon
srd.
Translations
French
amoureux
English
in love
Spanish
enamorado
Italian
innamorato
German
verliebt,
Verliebte.
àncis , avb: ansis,
antis 1,
àntzias,
antzis Definition
foedhu chi s'impreat po inditare unu cambiamentu, una diferéntzia
Synonyms e antonyms
antisbèni
Sentences
epuru una cosa lis mancaiat, àntzias sa menzus die de s'annu lis mancaiat ◊ dàemi custu… antzis cudhu! ◊ ispeta… antzis, bae! ◊ antis ti agiungo, e cremi, amigu meu, sa fide bona durat cantu e Deu! (P.P.Pintore)◊ at tentu atrus cincu fílgius, ansis fílgias, totu féminas
Surnames and Proverbs
smb:
Ancis
Etymon
ltn.
ante
Translations
French
au contraire
English
in fact,
or better still
Spanish
más bien,
es más
Italian
anzi
German
im Gegenteil.
annicàre , vrb Definition
essire de malumore, tristos, sérios, unu pagu oféndhios
Synonyms e antonyms
abbrodhiare,
abbudhai,
aconchedhare,
amprudhiare,
annichidai,
annozare,
atrafudhai,
imbromare,
ingromorare,
pirmare,
pudhare 1
| ctr.
allegrare,
prexai
Sentences
proite no ti annicas e ti alteras candho bestint sa sarda poesia fatendhe a su limbazu violeras? (P.Casu)◊ si est annicadu cun megus ca li apo nadu chi no lu cherzo!
Translations
French
bouder,
mettre de mauvaise humeur
English
to put in a bad mood
Spanish
amostazar
Italian
imbronciare,
métter di malumóre
German
schmollen,
verstimmen.
annoài , vrb: annodare,
annodiare,
annuae,
annuai Definition
acapiare o fàere nodu, fàere a nodu, su nodu (fintzes aciunghendho duos càbudos); essire totu nodos, totu betau apare
Synonyms e antonyms
annodighedhare,
annodricare,
ingiobare
/
imbetzare
| ctr.
isòlbere,
snuai
Sentences
su tzugu annuat a is palas ◊ su càbudu iscapu prus no annuas ◊ pitzinnas e pitzinnos a rodeu annodaimis su mucadoredhu nelzendhe "Tue ses compare meu"◊ is duas fillas fibànt, tessiant e annuànt is fius
2.
sos pilos si li sunt totu annodados, istendhe chentza s'ispizare
Etymon
srd.
Translations
French
nouer
English
to tie in a knot
Spanish
anudar,
atar con nudos
Italian
annodare
German
verknoten.
antàle , nm, agt Definition
sa parte de ananti de css. cosa, chi est ananti de ccn. cosa
Translations
French
d'en face
English
in front of
Spanish
enfrente,
delante
Italian
antistante
German
gegenüberstehend.
antisbèni , avb: antzilvene Synonyms e antonyms
ancis
Sentences
antzilvene calcuna assàlciat fena a nois!
Etymon
spn.
antes bien
Translations
French
au contraire,
plûtot
English
in fact,
or better still
Spanish
más bien
Italian
anzi
German
im Gegenteil.
apostài , vrb: apostare 1,
apostari Definition
istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere
Synonyms e antonyms
atrapare,
impostai
/
carrugare
Sentences
sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu
2.
su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare
3.
apostant de isposare e isposados si sunt
Etymon
itl.
Translations
French
guetter
English
to lie in wait for
Spanish
acechar
Italian
appostare
German
sich auf die Lauer legen.
apuntínu , avb Definition
bene, cun precisione manna
Synonyms e antonyms
aprobu,
benene
Idioms
csn:
fàghere sas cosas a. = bene cun bene, bene meda, totu e cun pretzisione manna; andhare a. (nadu de una cosa) = istare o rúere bene meda a ccn., èssere própiu addata
Sentences
su chi ses nendhe est giustu: arrejonas totugantu apuntinu ◊ tue leghes sos versos apuntinu ◊ totu si averesit apuntinu cantu narzesit su mastru ◊ cheret ammanitzare cosas meda e totu apuntinu
Etymon
itl.
appuntino
Translations
French
parfaitement,
minutieusement
English
perfectly,
in minute detail
Spanish
perfectamente,
minuciosamente
Italian
perfettaménte,
minuziosaménte
German
perfekt,
peinlich genau.
arreconài , vrb: arrenconai,
arrinconai Definition
pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu
Synonyms e antonyms
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
angronare,
arremai 1,
inchizolare,
incozolare
/
atuturighedhare
Sentences
no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari
2.
est arrenconau in d-unu furrungoni
3.
sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi
Etymon
srd.
Translations
French
rencogner
English
to put in a corner
Spanish
arrinconar
Italian
incantucciare
German
in eine Ecke stellen.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definition
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Synonyms e antonyms
arrintzonare,
arritzare
Sentences
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etymon
srd.
Translations
French
être en érection
English
to have the erection,
to be in erection
Spanish
tener una erección
Italian
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
German
in Erektion sein.