abbadherigàre , vrb: abbedherigare Definizione intostare, nau de frutuàriu chentza lómpiu, o fintzes tostau de su fritu (e deosi de su pane cruo puru); prnl. nau de una persona candho no torrat àlidu de su dispraxere o fintzes de s’errisu, e in cobertantza si narat fintzes po mòrrere Sinonimi e contrari ammustèlchere, dilmagiare, disimainai, ingortigai, sdemmaniai / intostai Frasi addaghi at ischidu chi fit mortu su fizu, sa mama si ch'est abbadherigada ◊ a ndhe tenes de risu: mih no ti che abbadhérighes, mih! ◊ male chi dh'abbadhérighet! 2. custa cosa no est lómpida: est abbadherigada ◊ bi ndhe aiat de s'abbadherigare, de su risu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu, su pitzinnu ◊ su pane cheret cuguzadu bene ca sinono si che abbadhérigat, no bi pesat 3. candho mi che abbadhérigo faghide comente cherides, ma fintzas a candho abbarro biu inoghe cumandho deo! Etimo srd. Traduzioni Francese s'évanouir Inglese to faint Spagnolo desmayarse Italiano cadére in delìquio Tedesco in Ohnmacht fallen.

abbalestràdu , agt Definizione chi est coment’e abbasciau e cuau ibertandho a passare sa fera po dha cassare Sinonimi e contrari apatau, impostau Frasi comente fimis abbalestrados, sos canes ponzeint paritzos porcabros a ballare e ndhe amus mortu sete! Etimo srd. Traduzioni Francese tapi Inglese crouched Spagnolo agazapado, al acecho Italiano acquattato, in agguato Tedesco niedergeduckt, auf dem Anstand stehen.

abbàndha , avb, prep: abbanna Definizione a bandha: a solu, a una parte, chentza dipèndhere de àtere Frasi sos fizos istant abbandha ◊ su dischente si est postu a contu sou, abbandha de su mastru chi l'at imparadu ◊ maridu e muzere non andhaint de acordu e drumiant a letu abbandha 2. istat assoladu abbandha dae sa zente ◊ custu lu depes cussiderare abbandha de onzi àteru Etimo srd. Traduzioni Francese indipéndamment Inglese indipendently, apart Spagnolo independientemente, aparte Italiano indipendenteménte, in disparte Tedesco unabhängig, beiseite.

abbòe , avb Definizione parangau, incrubau a una bandha, coment'e orruendhondhe a una parte Sinonimi e contrari achibboe, achifilu, acorrimboe, calembru, imboe, ochirioe Etimo srd. Traduzioni Francese biais Inglese skew, oblique Spagnolo desequilibrado Italiano in posizióne o in mòdo squilibrati, sghémbo Tedesco unausgeglichen.

abbucài , vrb: abbucare, abbuchiare 1 Definizione pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire Sinonimi e contrari abbucaciai, abbufiare, currèzere, irmurrare, iscontroriare / serrai / covecare, inconchinare, rebbucai Modi di dire csn: abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada Frasi nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra 2. in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere! 3. su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada Etimo srd. Traduzioni Francese tancer, rabrouer Inglese to reproach Spagnolo colmar, caerse de cabeza, reprochar Italiano abboccare, cadére a tèsta in giù, rimbrottare Tedesco umkippen, mit dem Munde fassen, anlehnen, ausschimpfen.

abiociài , vrb Definizione èssere in fortza, briosu, pònnere brios Sinonimi e contrari abbiatzai, abbibare Etimo srd. Traduzioni Francese se remettre Inglese to fit Spagnolo recobrarse, restablecerse Italiano rimettersi in fórma Tedesco bei Kräften sein.

achipíre, achipíri , vrb Definizione fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Sinonimi e contrari achivire, aciviri, acodie Modi di dire csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Frasi chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Etimo itl. accivire Traduzioni Francese faire vite, travailler efficacement Inglese to get through a big piece of work, to work with efficacy Spagnolo despachar Italiano sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia Tedesco leisten, schaffen.

acodíe, acodíri , vrb: acudi, acudire, acudiri Definizione cúrrere a unu logu po ccn. o calecunu bisóngiu o apretu, bènnere, furriare a domo; fàere a tempus a una cosa, arrennèscere a sighire su chi narat s'àteru, a cumprèndhere luego / pps. acurtu e acudidu; acudi una cosa, de una cosa = fàghere a tempus a ndhe godire, leare, o àteru Sinonimi e contrari achipire, acosiare, acostai, aprobiai, assuprire, bènnere, ghirare, lòmpere / aúrrere Frasi candho l'ant bidu rutu sunt acudidos totu a ndhe lu pesare ◊ acudide a su fogu fuidu! ◊ acudei, sunt bocendi a unu! ◊ zente meda est acudia a dhos bíere ◊ àturus piciochedhus fuant acudendi a biri s'automóbbili ◊ sa zente acudit a su divertimentu ◊ si no acodint is de biginau a dhas istagiai ciai si donant una bona craminada!◊ si fia istada sola, comente aia fatu a ndhe acudire a inoghe?! 2. ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ candho as a acudire in letu de sida a ue est mamma tua sa fàcia frita ti at a iscaldire cun sa sua 3. nu apu acurtu a pigai su postali ◊ a sa sola totu custu traballu no l'acudo ◊ toca e agiudamí ca assinuncas no acudu! ◊ a mesudí no acudu a torrai ◊ cumenti fatzu in cuatru dis a ti acudi pantalonis e giacheta?! ◊ current pro acudire zoronada ◊ tui ca cannoscis sa língua tedesca, dhus acudis a cumprendi su chi narant? ◊ ita totu ses narendi, chi no ti acudu?! ◊ dèu cumentzu a bandai, chi potzu acudi postu ◊ innantis fis a lèpores e pudhas a cantu ndhe potias acudire! ◊ sa missa che at a èssere finia, ma chissai chi l'acuda! ◊ camminai candu teneis sa luxi, prima chi s'acudat s'iscuriu! Etimo spn. Traduzioni Francese accourir Inglese to run Spagnolo acudir Italiano accórrere, fare in tèmpo Tedesco eilen, rechtzeitig schaffen.

acoidài, acoidàre , vrb: acoitai, acoitare, acuitai, acuitare, coidai Definizione fàere sa cosa in lestresa, cantu prima, a presse Sinonimi e contrari apressare, illestrire, incoire | ctr. istentare Frasi s'atóngiu acoidendi pesat unu lentzoru niedhu de nuis ◊ tocat a s'acuitai ca no s'aspetant ◊ issu si fut acoitau a crocai ◊ acoita a torrai! ◊ acoitaisí a si ndi andai! ◊ acoitate ca tenzo de fàchere su pranzu! Etimo srd. Traduzioni Francese presser Inglese to hurry Spagnolo apresurarse, darse prisa Italiano affrettare, fare in frétta Tedesco sich beeilen.

acostumài , vrb: acostumare, costumai Definizione tènnere o àere a parusu, àere s'abbitúdine, s’avesu; giare bonas abbitúdines Sinonimi e contrari abbetuare, abesare, acomunai, arranguai, imbisciare, ingustai, parusare Frasi a dí de oi unu tempus acostumaiaus a fai cancuna sciampita puru! ◊ cussu no acostumat a abarrai a giru ◊ dh'apo pretzetadu chi no si atrameset de mi ne torrare a parte de manzanu comente acostumat issu (Z.Porcu)◊ dèu acostumu pagu a fuedhai ananti de genti meda Etimo srd. Traduzioni Francese avoir coutume, être coutumier Inglese to accustom, to have in use Spagnolo acostumbrar Italiano costumare, avére in uso, èsser sòliti fare, solére Tedesco gewohnt sein.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definizione intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Sinonimi e contrari abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Frasi si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etimo srd. Traduzioni Francese se terrer, être aux aguets Inglese to go back to one's den, to lie in wait Spagnolo esconderse, estar alen acecho Italiano rintanarsi, stare in agguato Tedesco sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

acumonài , vrb: acumonare Definizione arregòllere o pònnere totu impare, totu a unu (bestiàmene, àteru), a cumone; giare su bestiàmene a contivigiare a mesu pérdia e a mesu badàngiu, a mesapare; su si pònnere impare Sinonimi e contrari aggregare, assotziai Frasi parte de sas abbas de cussu riu est intubbada: su restu est acumonada pro abbare campos e frutales ◊ si boleis guadangiai de prus, acumonaisí in sotziedadi! Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese réunir Inglese to aggregate Spagnolo juntar, poner en común Italiano aggregare, méttere in comune Tedesco zusammentreiben, Vieh in Halbpacht haben

afaltàdu , pps, agt: afaltatu, afaltau, afartadu, afartau, afratadu, afratau Definizione de afaltare; unu est afaltau candho, si dh'ant brigau o nau cosa (o ischit de àere fatu cosa chi no andhat bene), cumprendhet e ammitit de tènnere crupa mancai chentza dhu nàrrere, citiu, a ogos a terra, sériu, si sapit in farta; fintzes chi sentit coment'e bregúngia, duritu; a logos, bisongiosu, chi tenet bisóngiu, dhi faet farta calecuna cosa Sinonimi e contrari afusau, ammurtinau, assudhidu, fartadu, frajau, ilfartadu, mancantzosu / suxetzionosu Frasi comenti dh'apu castiau est abarrau afartau, ca gei dhu scit cussu puru chi no andat bèni su chi at fatu! ◊ est afartau che cani in crésia! ◊ si mi agatu afartau mi cunfundu Traduzioni Francese troublé, contrit Inglese troubled Spagnolo con mala conciencia, sucia Italiano turbato, che si sa in cólpa, compunto Tedesco betroffen, sich schuldig fühlend.

afaltài, afaltàre , vrb: afartai, faltai Definizione fàere farta, no fàere sa cosa; su si sapire in crupa, leare s'asséliu a sa cusciéntzia Sinonimi e contrari ammancai 2. mi afartant is notis abbilladas e po medas poitas no agatu resposta Etimo srd. Traduzioni Francese se sentir coupable Inglese to feel guilty about stg Spagnolo faltar, tener la conciencia sucia Italiano sentirsi in cólpa, in fallo Tedesco sich schuldig fühlen.

afilerinàre , vrb Definizione pònnere a filera, prantare matedu (o àteru deasi) o assentare a filera Sinonimi e contrari infilerinare Etimo srd. Traduzioni Francese planter en rangées Inglese to plant in rows Spagnolo plantar en hilera Italiano piantare in filari Tedesco in Reihen pflanzen.

afrochedhàre 1 , vrb Sinonimi e contrari aciapuciae, aciarollai, improdhai, indrovigare Traduzioni Francese gâcher, travailler grossièrement Inglese to mess up Spagnolo chapucear Italiano lavorare in modo disordinato e confusionàrio Tedesco unordentlich arbeiten.

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definizione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinonimi e contrari atraessare, gruxai / navaciare Frasi sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Etimo its ad + cruc(u)lare Traduzioni Francese fouiller Inglese to scour Spagnolo despacharse, chapucear Italiano perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedesco durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

alavrònza , nf Definizione manera de fàere de chie si che istat a un'ala, a bandha, coment'e timendho calecuna cosa Traduzioni Francese méfiance Inglese distrust Spagnolo desconfianza, recelo Italiano atteggiaménto di chi sta in disparte diffidènte, diffidènza Tedesco Mißtrauen.

alléu , nm Definizione criadura minuda, pipiu de naschidórgiu Traduzioni Francese enfant au berceau Inglese baby Spagnolo niño de pañales Italiano bambino in fàsce Tedesco Wickelkind.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definizione pònnere in lista, fàere sa lista Sinonimi e contrari lezistrare, malcare Frasi usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Etimo srd. Traduzioni Francese porter sur la liste Inglese to put in a list Spagnolo alistar Italiano méttere in lista Tedesco in eine Liste eintragen.

«« Cerca di nuovo