aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definizione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinonimi e contrari
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frasi
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etimo
its
ad + cruc(u)lare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to scour
Spagnolo
despacharse,
chapucear
Italiano
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedesco
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
annariàre , vrb Definizione
coment'e istare fragandho, cricandho, pregontandho po ischire chistiones angenas
Sinonimi e contrari
incarigai,
isportellitae,
speculitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to be curious
Spagnolo
curiosear,
fisgonear
Italiano
curiosare
Tedesco
neugierig betrachten.
arrociàre , vrb: arrotzai,
arrotzare Definizione
istare andhandho, in giru, fintzes forrogare cricandho cosa (e cricare de ischire cosa); su si apartare, pònnere a una parte, aprigare / andai arrotza arrotza = istare in ziru chirchendhe
Sinonimi e contrari
arrodeare,
arruxulare,
bandhulare,
garronai,
istrusciare,
molingiae
/
acostai,
frànghere,
apigai,
apogiai,
trancire,
tròciri
/
annariare
Frasi
in atonzu arròciant sos porcos a s'ingrassa de sa landhe elichina (S.Zichi)
2.
mellus chi ti arrotzis, tanti no ti dhu nau! ◊ po prexeri, si arrotzat unu pagu po mi lassai passai? ◊ dèu mi arrotzu a su muru, bosatrus artziais po castiai ◊ arrotzai sa perda e intrai! ◊ fut pruendi meda e si funt arrotzaus in d-una domu
Traduzioni
Francese
flâner,
fouiller,
épier
Inglese
to stroll
Spagnolo
vagar,
vagabundear
Italiano
girellare,
curiosare
Tedesco
umherschlendern.
bubutàre , vrb Definizione
murigare, pònnere a tréulu, forrogare
Sinonimi e contrari
boltulare,
corrovai,
combutare,
farrogai,
fodichinare,
iforrogare,
scorrovonai
Frasi
in sas tulas abradas fachendhe barbacana bubutandhe sa terra cun sas ungras deo so massaju (G.Piga)◊ est bubutandhe sa chisina chin su chichaju ◊ sos porchedhos sunt bubutandhe sas pisturras a sa sughe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to search
Spagnolo
rebuscar
Italiano
frugare,
trufolare
Tedesco
stöbern.
combutàre , vrb: compidai,
compidare,
compudai,
compudare,
cumbitare 1,
cumbutare,
cumpidare,
cumpudai,
cumpudare,
cumpudari,
cumpurai Definizione
andhare a bíere comente unu, o una cosa o unu logu est o istat; cricare o tocare a bíere ite unu portat, ite dhue at in d-unu logu o istrégiu o móbbile serrau
Sinonimi e contrari
bubusare,
corrovai,
farrogai,
fodichinare
/
imbisitare
/
isprorare
Modi di dire
csn:
compidare su malàidu, sos betzos, su bestiàmine = andhare a bídere comente istant, comente sunt; compidare a s'ortu, a binza, a su cunzadu = andhare a bídere comente sunt, ite bi at, comente est sa cosa; compidare sas pudhas si criant = proare a bídere (tocare!) si zughent ou apunt'a fàghere; èssere, o istare, a cómpida e dassa = a s'abbàida abbàida, castiendi fatuvatu; cumbutare a minutu = compidare totu, apuntinu, donzi cosighedha, chirchendhe
Frasi
cheret compidadu a campu a bídere si su laore est bonu ◊ su babbu la picaiat sèmpere a cumbutare in campagna (A.Pau)◊ cómpida si apo serradu totu in domo! ◊ Bustianu si at fatu unu ziru pro compudare su locu, si podiat aberguare carchi cosa ◊ so torrandhe de cumbitare s'ortu ◊ andho a cumpidare sa busciaca de su mamutzone… sa meurra dhue iat fatu su niu!
2.
dhoi est tres oras su maresciallu cumpurendi in sa domu! ◊ eris sero bi fit totu sa zustíssia compudàndhelis su locu ◊ at intrau genti a furai a domu e mi ant cumpudau totu su logu ◊ s'èssere umanu est che un'abbissu: nisciunu in se matessi si est permissu de cumpudare finamenta a fundhu ◊ su dutore ti cómpidat totu inue ti dolet
3.
cómpidadi in busaca, in su portafollu, a bídere si zughes dinari! ◊ mi so totu compidadu ma no zuto nudha ◊ si est compidadu in dossu ca li pariat de zúghere cosa andhendhe ◊ onzunu si cúmbutat sas butzacas e collint su tantu de li prenare su serbatoju de sa binzina
4.
americanus e russus cun bellas navis ispatzialis cumpudendi funt is pianetas
5.
in sa robba no bi apo ne teracu e ne pastore: fato a cómpida e dassa deo etotu
Etimo
ltn.
*compitare
Traduzioni
Francese
fouiller,
visiter,
explorer
Inglese
to explore,
to search (in)
Spagnolo
fisgar,
registrar,
revisar
Italiano
frugare,
perquisire,
visitare,
ispezionare,
esplorare,
controllare
Tedesco
kramen,
durchsuchen,
untersuchen,
kontrollieren.
corrovài , vrb Definizione
cricare furriandho e betandho apare totu
Sinonimi e contrari
fodichinare,
iforrogare,
irforronconare,
isfrasconare,
isprecolare,
scorrovetai
/
afuritai
Frasi
sentza t'ispetai abbitas e corrovas: de sa domu allena bolis iscíri tropu! ◊ si corrovat in buciaca e si agatat dus sodhus ◊ custus piciochedhus funt corrovendimí in dogna logu!
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to rummage
Spagnolo
revolver
Italiano
frugolare
Tedesco
kramen.
disocràre , vrb Definizione
castiare faendho atentzione meda, agiummai coment'e perdendho is ogos de s’isfortzu
Sinonimi e contrari
ciarizare,
isperelare,
isperare 1,
palmizare
Frasi
candho mi zuchiat a sos chirichedhos disocrabo chin àteras mentes su muru de sas nues
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller du regard
Inglese
to scan
Spagnolo
escrutar
Italiano
scrutare
Tedesco
gucken,
beobachten.
farrogài , vrb: forrocare,
forrociare,
forrocrare,
forrogai,
forrogare,
forrogari,
forrogiare,
forroxare Definizione
murigare, mòvere, furriare sa terra o àteru coment'e cricandho cosa: est mescamente su chi faet su procu cun su bruncu; in cobertantza e nau cun tzacu, tocare cosa chi no si connoschet o chentza s’abbilidade chi serbit
Sinonimi e contrari
chibare 1,
corrovai,
fodichinare,
forroghedhare,
iforrogare,
isprecolare,
scarrovai,
sforrogonai,
tufonari
Frasi
si li forroxant sa casa, su muscone si difendhet! ◊ sos porcos forrojant cun su murru ◊ est farroghendi in fundu de su cadinu ◊ fit forrocrànnesi chin su tzintziricu sas pinnas de su nare ◊ si agateit sa domo prena de carabbineris forroxendhe in onzi cuzolu ◊ aiant irraichinatu crastos e forrocratu campos de laore ◊ su sirvonedhu istat semper forrociandhe
2.
ti forrojas in sónnios de solidade ◊ fiza mia, ite pugnale chi pro te mi forroxat in su coro!
3.
no bi forroghes nudha tue, in sa televisione, ca no ndh'ischis!
Etimo
ltn.
*foriculare
Traduzioni
Francese
fouiller,
fouiller du groin
Inglese
to rummage,
to grab
Spagnolo
hurgar,
hozar gruñendo
Italiano
frugacchiare,
frugare,
grufolare del maiale
Tedesco
kramen,
stöbern,
wühlen.
fodichinàre , vrb: fudichinare Definizione
mòvere sa cosa cricandho, cricare
Sinonimi e contrari
corrovai,
farrogai,
forroconare,
iforrogare,
iscrucuzonare,
isforronciare,
sciorrogai,
scorrovonai
Frasi
prugheraza de istedhos nobales mi est fudichinandhe sa petorra (G.Piga)◊ sos pitzinnos sunt fudichinandhe sa téula de sas copertas chircandhe nidos ◊ su marissallu est tucandhe a fudichinare sos sartos si podet acatare su bandhiu ◊ si fit fudichinandhe sos naricros a malichinzu
Etimo
ltn.
fodicare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to search
Spagnolo
hurgar
Italiano
frugare
Tedesco
kramen,
stöbern.
forrogadúra , nf Definizione
su murigare sa terra comente faent is procos, su cricare cosa murigandho totu
Sinonimi e contrari
aterru,
corrovu,
farrogu,
forrogóngiu,
forroxamentu,
isforrogu,
terradura,
tuinzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller du groin
Inglese
rummage
Spagnolo
el hozar del puerco
Italiano
grufatura
Tedesco
Wühlen.
isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definizione
cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones
Sinonimi e contrari
fodichinare,
iscrucuzonare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller dans les débarras
Inglese
to search high and low
Spagnolo
rebuscar en los rincones
Italiano
frugare nei cantùcci,
nei ripostìgli
Tedesco
kramen.
mangiucài , vrb: ammangiucai Definizione
su chi faent is tocaredhos, istare tocandho, totu, cricandho, iscorrovedhandho
Sinonimi e contrari
ammanucai,
fodichinare
Frasi
dh'eus postu cosa manna ananti, a sa computera, ca assinuncas is pipius bandhant a mangiucai
Etimo
itl.
mangiucare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to search
Spagnolo
hurgar
Italiano
frugare
Tedesco
stöbern.
morighinàda , nf Definizione
su morighinare
Sinonimi e contrari
fodichinzu,
morighíngiu,
morighinu 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
search
Spagnolo
hurgamiento
Italiano
frugata
Tedesco
Kramen.
morighínu 1 , nm Definizione
su murigare
Sinonimi e contrari
móricu,
morichintzu,
morighinada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouillement,
fouiller
Inglese
search
Spagnolo
hurgamiento
Italiano
frugaménto,
frugata
Tedesco
Kramen.
scarrovài , vrb: iscorrofare*,
scorrovai,
scorrufai Definizione
murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Sinonimi e contrari
corrovai,
fodichinare,
iforrogare,
ischitiare 1,
iscrucuzonare,
isterronciare,
sciorroncinai,
terrare
Frasi
cudh'ómini pigat su picu e cumentzat a scarrovai ◊ scarrova scarrova intendit sonu de ferru: furiat su cascionedhu
Traduzioni
Francese
fouiller,
gratter le sol
Inglese
to rummage
Spagnolo
hurgar
Italiano
razzolare,
frugare
Tedesco
wühlen,
stöbern.
sciorroncinài, sciorronciuài , vrb: sciurrunciài Definizione
su forrogare e ispartzinare chi faent is pudhas cricandho cosa de bicare, andhare cricandho, tocandho; passare o andhare friga friga
Sinonimi e contrari
iforrogare,
isforronciare,
isterronciare,
scarrovai,
scorrovonai
/
scrabutzinai
Frasi
is pudhas sciorrónciuant sa cosa ammuntonada ◊ sciorrónciua sciorrónciua, sa pudha at aghetau unu sodhixedhu in su lodami ◊ is perdixis bandant a sa stua a sciurrunciai ◊ unu caboni nci essit e sciurrúncia sciurrúncia arribbat acanta de unu boscu
3.
me in bidha sa piciocalla sciorrónciuat a totu dí me is arrugas.
Traduzioni
Francese
fouiller,
gratter le sol,
se frotter
Inglese
to scratch about,
to rub oneself
Spagnolo
hurgar,
frotar
Italiano
razzolare,
strusciarsi
Tedesco
scharren,
sich streifen.
scrocollài , vrb: iscrucugiare*,
scruculai,
scruculiai,
scrucullai,
scruculliai,
scucullai,
scucullari Definizione
cricare abbaidandho e movendho totu po agatare calecuna cosa in mesu de àteras, o fintzes cricare de ischire cosa a su dimandha dimandha, faendho foedhare s'àteru pigandhodhu a dimandhas
Sinonimi e contrari
chilcare,
frustigai,
imbistigare,
iscocolai,
iscrucuzonare,
speculitai
Frasi
scruculla is arcajolus de s'ómini e agatas sa beridadi de sa vida ◊ mi seu parau po scrucullai in totu s'istedhau (F.M.Pes)◊ fiat intrau a scruculliai in domu, cun sa scusa de una cotura de fà ◊ su cociulaju scrucullàt s'arena cun su ciliru ◊ est scrucullendu in totus is cadàscius e armàdius in circa de pani ◊ si tocat a forrogonai in su cinixu, a scucullai sa pispisalla ◊ medas notis abarru a scruculai su celu, ma no ti biu, mammai! ◊ sa mama scrocollat a Mariedha po isciri cumenti iat fatu (M.A.Cappai)
2.
e ita est, no bois a ti scrucullai? ◊ si ndi benit a domu po isciri, a scrucullai e ciaciarrai
Traduzioni
Francese
fouiller,
enquêter
Inglese
to ransack,
to investigate
Spagnolo
hurgar,
indagar
Italiano
rovistare,
indagare
Tedesco
stöbern,
nachforschen.
terràre , vrb Definizione
forrogare su terrenu, comente faent is porcos cun su murru; pònnere avolotu, pentzamentu malu
Sinonimi e contrari
chibare 1,
farrogai,
fodichinare,
iforrogare,
scarrovai,
sforrogonai
Frasi
resente a una tèrema, tres porcrabos si fint postos a terrare
2.
su tenteadore l'est terrandhe sas chibedhas e sas raichinas fungudas de su coro e totu sos mermedhos de sa conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouiller du groin
Inglese
to grub
Spagnolo
hozar
Italiano
grufolare
Tedesco
wühlen.