abbaunzàre , vrb: abbunzare Definizione
nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
acoredhai,
afeai,
ammammungiai,
improdhai,
massipari
/
abbuligiai 1
Frasi
s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu
2.
befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
barbouiller,
troubler
Inglese
to soil
Spagnolo
enturbiar,
empañar
Italiano
imbrattare,
intorbidire
Tedesco
beschmutzen,
trüben.
acadhotzài , vrb: achidhotzare Definizione
essire o fàere cadhotzu, brutu meda
Sinonimi e contrari
abbrutai,
acadrangiai,
allodrigai,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
insodrigai,
musucare
| ctr.
annidai,
limpiai,
samunare
Frasi
su petróliu est acadhotzendi maris e istanis, flúminis e tzitadis ◊ cuss'aposentu bolit isfrigongiau bèni ca est totu acadhotzau ◊ is candelas a carburu acadhotzànt tropu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souiller
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar
Italiano
insudiciare
Tedesco
beschmutzen.
afeài , vrb: afeare Definizione
fàere a feu, fàere feu fintzes in su sensu de fàere disonore a calecuna cosa, tocare a brutesa; nàrrere cosa a briga, a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbaunzare,
abborresci,
ghelestiare,
grisai 1
/
imbratare
/
briare,
certai,
disalabai,
infeire,
irzenzare,
menispresiare
Frasi
est preíderu isse puru, ma acumbessat e afeat sa lege chi l'at fatu a preíderu!
2.
totu mi ant afeadu su cantare daghi mi ant bidu chi póveru so
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
barbouiller,
salir,
blâmer
Inglese
to soil,
to blame
Spagnolo
afear,
ensuciar
Italiano
imbrattare,
biasimare
Tedesco
beschmutzen,
tadeln.
allodrigài , vrb: allordigai,
alluldigai Definizione
fàere brutu su logu, sa cosa, pruschetotu cun ludu
Sinonimi e contrari
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
imbratare,
insodrigai,
orroigai
| ctr.
limpiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar,
enlodar
Italiano
insozzare,
lordare
Tedesco
beschmutzen.
ammammungiài , vrb: ammumungiai,
mumungiai Definizione
imbrutare fintzes su bestimentu de sa cosa chi si papat, chi si manígiat, po sa pagu atentzione; fintzes aprapudhare, istare tocandho
Sinonimi e contrari
abbaunzare,
acoredhai,
ammustiai 1,
imbratare,
improdhai
2.
fiat aturau ammumungiau coment'e unu cambu de linna frisca totu acalamada ◊ andendi a pei in su mòri sa pipia arribbàt a iscola totu ammumungiara ◊ est totu ammumungiau ca si nci at ghetau su cafei apitzus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciarse,
pringarse
Italiano
imbrodolarsi
Tedesco
sich bekleckern.
ammascarài , vrb Definizione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinonimi e contrari
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etimo
ctl.
(en)mascarar
Traduzioni
Francese
se farder outrageusement
Inglese
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spagnolo
repintarse,
enfadarse mucho
Italiano
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedesco
sich übermäßig schminken.
azinàre , vrb Definizione
su si fàere a befa imbrutandhosi
Sinonimi e contrari
afrogongiai,
agigotare,
arrogai,
atzimare,
fragassare,
inchirrire
Frasi
ch'est rutu in su ludu: za s'est azinadu!
Traduzioni
Francese
ruiner,
barbouiller
Inglese
to ruin,
to soil
Spagnolo
arruinar,
ensuciar
Italiano
rovinare,
imbrattare
Tedesco
ruinieren,
beschmieren.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definizione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinonimi e contrari
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frasi
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Etimo
itl.
bordegà
Traduzioni
Francese
barbouiller,
impliquer
Inglese
to soil,
to involve
Spagnolo
ensuciar,
implicar,
envolver
Italiano
imbrattare,
coinvòlgere
Tedesco
beschmutzen,
verwickeln.
incadhossài , vrb: incadhotzai,
incadhotzare Definizione
fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda
Sinonimi e contrari
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
allodrigai,
imbrastiare,
imbratare,
insodrigai,
lorire,
lurtzinare
| ctr.
limpiai,
pulire
Frasi
dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir,
souiller
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar
Italiano
insozzare
Tedesco
beschmutzen.
intentiedhàre , vrb: intintiedhare,
intitibedhare,
intitiedhare,
intzintziedhare,
intzitzivedhare Definizione
pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu
Sinonimi e contrari
ammascarai,
imberdonare,
infodhinai,
tintiedhare
Frasi
su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu
2.
si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir de suie
Inglese
to soil with soot
Spagnolo
tiznar
Italiano
sporcare di fulìggine
Tedesco
mit Ruß beschmutzen.