abriàre , vrb Definizione dhu narant de su porcu chi a fortza de arratzare male si che faet coment'e a sirbone, si che arestat de arratza Sinonimi e contrari aferare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etimo srd. Traduzioni Francese devenir sauvage Inglese to grow wild Spagnolo volverse salvaje el cerdo Italiano inselvatichirsi Tedesco verwildern.

abriòne , nm Definizione cosa areste meda Sinonimi e contrari crabione Cognomi e Proverbi smb: Abrioni Etimo srd. Traduzioni Francese sauvage Inglese big wild Spagnolo salvaje Italiano selvaticóne Tedesco sehr wild.

aenamúrra , nf: enamurra Definizione erbas diferentes chi assimbígiant a s'avena Sinonimi e contrari aena, anàile, arvenarzu, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenarza, fenumurru, filianu, oguena Terminologia scientifica rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis, Bromus hordaceus Etimo srd. Traduzioni Francese folle avoine Inglese wild oat Spagnolo cugula, ballueca, avena loca Italiano avéna selvàtica Tedesco Flughafer.

aferàre , vrb Definizione su si fàere a fera, arestare Sinonimi e contrari abriare, agrestare, arruarzare, eremire, imburdiri Etimo srd. Traduzioni Francese devenir sauvage Inglese to grow wild Spagnolo volverse salvaje Italiano inselvatichirsi Tedesco verwildern.

agrestàre , vrb: arestai, arestare Definizione essire areste, si narat de animales e de erbas chi, unu tempus contivigiaos cun su trebballu, dhos ant lassaos a sirba issoro, abbandhonaos, e ant pérdiu in calidade; si narat fintzes de is terrenos lassaos chentza trebballaos chi si prennent de totu su chi dhue naschit; nau de gente, istare aillargu de is àteros agiummai coment'e tenendho bregúngia o ifadu de sa cumpangia, fàere che a s'animale areste chi no si lassat tocare nudha nudha Sinonimi e contrari abriare, aferare, arestire, arruarzare, eremire, imbragadinai, imburdiri, irratzare / ammugronare, assirbonae, azanare | ctr. ammasedare Frasi custu frenugu si ch'est arestadu ◊ nos fit mancadu su batu: apustis de meda za l'amus àpidu ma si che fit arestadu e a lu cramare no beniat prus Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to make wild Spagnolo volver silvestre (plantas), salvaje (animales), huraño (personas) Italiano inselvatichire Tedesco verwildern.

agrèste , agt: areste 1, aresti, arestu Definizione nau de erbas o de matas (e fintzes de terras), chi faent a solas, chentza contivígiu de sa gente, chentza chi nemos ndhe prantet; nau de animales, chi no funt pesaos apostadamente, ne domaos o abbituaos a sa manu de sa gente, chi no si lassant acostire o tocare, pagu o nudha abbituaos a bíere gente; nau de ccn., chi est iscontriosu, chi no bolet istare cun àtere, pagu amedhosu / lassai su masedu po s'aresti = lassare su bonu pro su malu, su menzus pro su peus Sinonimi e contrari arrui 2, buldu, faràstigu / agrestosu, aréstigu | ctr. coltivau / domadu, masedu / ammedhósicu Frasi fustinaga, frúture areste ◊ bi at erbas arestes bonas a manigare ◊ est una terra agreste chi in beranu si cucutzat de ervas e fiores ◊ sas erbas fuint tropu cracas: si bidiat ca fuit logu areste, terra chena triballiare ◊ su pisellu de àinos nostru est areste ◊ Bustianu fit perricau imbucandhe in su gúturu agreste a s'intrada de sa bidha 2. apo chircatu de tènnere sa gatu pro la curare, ma si est fughita che gatu agreste ◊ as a curri de crabetura in crabetura coment'e unu gatu aresti ◊ immoi dhas podiat sètzi comenti bolliat issu is tres purdedhas arestis ◊ Giuanni papàt pibitziris e meli aresti 3. cussu est areste che fera ◊ si podet nàrrere chi dogni bidha at àpidu sos bandhidos suos, bonos e malos, masedos o arestes, umanos o sambeneris Cognomi e Proverbi smb: Areste, Aresti Etimo ltn. agrestis Traduzioni Francese sauvage Inglese wild Spagnolo silvestre (plantas), montés (animales), bravo, huraño (pers.) Italiano selvàtico, insociévole Tedesco wild, ungesellig.

ambrullànsa, ambrullànta, ambrullàtza , nf: ambuàcia, ambuatza, ambulartza, ambulatza, amburlassa, ammulartza, ammulatza Definizione genia de erba bona po ebrúgiu Sinonimi e contrari aburlanta, ambrutatza, ammuratza*, irimulata Frasi no fait prus mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta…◊ s'ambulartza si coghet e si papat crua puru ◊ si segaus duas ambuàcias e prandeus ◊ totus regolliant aschione, altzigusa, ammulartza, tzòcoro Terminologia scientifica rbz, Raphanus raphanistrum Traduzioni Francese radis sauvage Inglese wild radish Spagnolo rabanillo Italiano ramolàccio selvàtico Tedesco Hederich.

ammugronàre , vrb rfl: ammurvonai Definizione nau de gente, coment'e fàere a muvrone, arestosu Sinonimi e contrari agrestare, assirbonai | ctr. ammasetare Etimo srd. Traduzioni Francese devenir sauvage Inglese to grow wild Spagnolo volverse salvaje Italiano inselvatichirsi Tedesco verwildern.

ammuràtza , nf: armulatza, armurata, armuratza, amurata, mulatza Definizione genia de erba chi faet a fògias ladas e bàscias (su chi si arregollet po ebrúgiu), unu pagu arrasposas, bona a papare crua e cota: tenet unu sabore chi assimbígiat unu pagu a su càule Sinonimi e contrari aburlanta, ambrullansa, ambrutatza, ermulantza, irimulata / cdh. almuràcia Frasi sont annatos a su cuile de su pastore chin s'iscusa de si fàchere unu pacu de ammuratza pilosa Terminologia scientifica rbz, Raphanus raphanistrum Etimo ltn. armoracea Traduzioni Francese radis, ravanelle Inglese wild radish Spagnolo rabanillo Italiano ramolàccio selvàtico, barbafòrte Tedesco Hederich.

anàile , nf: annàghile, enàile Definizione abena agreste, fenu púdiu o murru: genia de erba areste chi assimbígiat a s'avena, ma podet fàere a fundhu mannu cun medas cambos artos Sinonimi e contrari aena, aenamurra, arvenarzu, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenarza, fenumurru, filianu, oguena Terminologia scientifica rba, Avena barbata, A. fatua, A. sterilis Etimo srd. Traduzioni Francese folle avoine Inglese wild oats Spagnolo ballueca, avena loca Italiano avéna selvàtica Tedesco Flughafer.

annàgiu , nm: annaju Definizione genia de tupighedha ispinosa meda Sinonimi e contrari cresura, muja, pronitza, prunatzonca, prunigedha, prunirtzu Frasi su muru est serradu a annaju ◊ tra ruos e annajos cun ispinas sa natura tancat in pasciales sos fiores allizados Terminologia scientifica mt Traduzioni Francese prunellier Inglese wild plum-tree Spagnolo endrino Italiano prugno selvàtico Tedesco Schwarzdorn.

àpara , nf, nm: àparu Definizione porru de angioni, genia de erba areste chi faet unu pagu che a s’àgiu, ma a cambu meda prus fine, biancu, unu pagu a conca (pagu prus grussa de su cambu) in s'oru de is arraighinas, unu pagu a triàngulu (in setzione), frores biancos a pubusone in punta furriaos conca a bàsciu a bisura de campana, de fragu e sabore forte, bona a papare Sinonimi e contrari antzangioni, gusaju, porru / cdh. sàmbula Modi di dire csn: falàresi chei s'àpara in su mese de maju = arrui acomenti fait cust'erba in maju, candu si acaramat e sicat; genia de frastimu: abbasciau chei s'àpara!; vívere a coa de àpara = campare a fàmine, a dilléziu, cun cosighedhas de pagu contu Frasi sos amministradores ant intituladu carrelas e piatzas a zente chi a bidha no li at dadu mancu un'àpara ◊ che fuint essidos time time, cun sas ancas modhes che àparu in maju (A.Cossu)◊ amus fatu sa falada chei s'àpara de maju! Terminologia scientifica rba, rbz, Allium triquetrum Etimo ltn. cappara Traduzioni Francese ail à trois angles, ail triquètre Inglese wild garlic Spagnolo lágrimas de la virgen Italiano àglio angolare Tedesco Glöckchen-Lauch.

arestàdu , pps Definizione de arestare Sinonimi e contrari agreste, agrestiu, arestidu Traduzioni Francese devenu sauvage Inglese made wild Spagnolo vuelto silvestre, salvaje Italiano inselvatichito Tedesco verwildert.

arruarzàre , vrb Definizione su si fàere a unu arruàrgiu, totu prenu de orruo, arestau, nau de unu terrenu chentza trebballau Sinonimi e contrari abriare, aferare, agrestare, eremire, imburdiri Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to make wild Spagnolo enmalecerse Italiano inselvatichire Tedesco verwildern lassen.

arrusticài , vrb Definizione su si fàere areste Sinonimi e contrari agrestare, irrusticai Etimo srd. Traduzioni Francese rendre sauvage Inglese to become wild Spagnolo volverse salvaje, silvestre Italiano inselvatichire Tedesco verwildern.

arvenàrzu , nm: avenarzu, avenazu, elvenalzu Definizione abena agreste, fenu púdiu o murru, genia de erba areste chi assimbígiat a s’avena, ma podet fàere a fundhu mannu cun medas cambos artos; logu inue dhue creschet meda cust’erba Sinonimi e contrari aenamurra, anàile, cannejone, enàrgiu, fenàile, fenapu, fenumurru, filianu, oguena Frasi ervas malas in su trigu sunt s'avenazu, su papai, sa ligadoza, su ràmine Terminologia scientifica rba, Avena fatua, A. barbata, A. sterilis Etimo ltn. avenarius Traduzioni Francese folle avoine, havenon Inglese common wild oat Spagnolo ballueca Italiano avéna fàtua Tedesco Flughafer.

búldu , agt, nm: burdu Definizione si narat de gente candho unu est fígiu de àteru babbu, fatu a sa fancedhina, o chi no si connoschet chie est su babbu; si narat de is erbas chi assimbígiant a is erbas bonas a papare ma chi creschent a solas in campu; nau de is muros, chi funt fatos a pedra chentza impastu, a muru sicu / perda burda = foedhandho de pedra metallífera, chi no portat metallu, itl stèrile Sinonimi e contrari burdiscu / agreste, arrui 2, aurdu, eremidu, faràstigu, gurdu | ctr. legítimu / masedu Modi di dire csn: sonu b. = sonu surdu, de campana iscannia; fizu fatu a burdinu = burdiscu, fatu a sa fancedhina Frasi maigantas ndhe amus bidu cun su burditu a pala pianghendhe s'insoro sorte mala ◊ cussa fémina at fatu su burdu: s'ómine l'aiat ingannada ◊ si fatzu unu burdu sendi bagaria at a èssi destinu chi depia passai! 2. làtia burda ◊ ant serradu su cunzadu a muru burdu 3. sas campanas tinniant burdas marusini istonadu Etimo ltn. burdus Traduzioni Francese illégitime, bâtard, sauvage Inglese illegitimate, bastard, wild Spagnolo ilegítimo, bastardo, silvestre Italiano spùrio, bastardo, selvàtico Tedesco unehelich, Bastard wild, Wilde.

campulínu , agt Definizione nau de erba, chi est de campu, chi faet a sola, chentza prantada Sinonimi e contrari agreste | ctr. masedu Frasi sunt bodhindhe frores campulinos Traduzioni Francese sauvage Inglese wild Spagnolo silvestre Italiano campèstre Tedesco ländlich.

carduéru , nm: cardureu, carduvreu, garduleu Definizione de totugantos is cardos, su chi prus si assimbígiat a sa cranciofa, bonu meda po alimentu (sa crosta, su cambu e su canciofitu, chi però est prus ispinosu) Sinonimi e contrari bardueru, cardugureu, gureu Frasi a su carduvreu no li andhat meda s'aspríghine: menzus sa fava Terminologia scientifica rba, Cynara cardunculus ssp. cardunculus Etimo ltn. carduus verus Traduzioni Francese artichaut sauvage Inglese wild artichoke Spagnolo cardo de Castilla Italiano carciòfo selvàtico Tedesco spanische Artischocke.

castagnòla , nf: castangiola 2, castanzola Definizione tafaranu areste o gardu tridicale, genia de erba chi faet asuta che una castàngia, dha papant is porcos a forrogu, bogat unu frorighedhu biancu Terminologia scientifica rba, Romulea bulbocodium Etimo srd. Traduzioni Francese faux safran Inglese wild saffron Spagnolo tipo de azafrán Italiano zafferano selvàtico Tedesco wilder Safran.

«« Cerca di nuovo